Sameiningin - 01.06.1931, Blaðsíða 14

172
andlegra hugleiðinga og vera sem minst á vettvangi öðruvísi en í
þjónustu síns heilaga embættis. Það er að nokkru leyti með prest-
inn, sem framkvæmir helgiathafnir kirkjunnar, eins og með
bænahúsið sjálft, að áhrifin af embættisfærslu hans verða fyrir
það meiri, að fólk minnist hans einungis, sem þess manns, er í
nafni Drottins fer með helga dóma kirkjunnar. Við það myndi
og hverfa mikið af hinum daglegu palladómum um prestmanninn,
samanburður á prestunum, metnaður og afbrýði meðal þeirra
sjálfra. Fólk myndi síður sækjast eftir þessum eður hinum til
embættisverka, íyrir persónulegan kunningsskap, eða af hleypi-
dómum. F,f til vill eru það ekki ávalt vinsælustu prestarnir, sem
mest gefa sig einungis við þjónustu hinna andlegu hugsjóna heil-
agrar trúarinnar, en helzt verða það þó þeir, sem einhver varanleg
ljós skilja eftir í sálum manna, þegar þeir fara héðan.
Þegar ræðir um stofnanir og starf kirkjunnar (hnstitutional-
ism) verður ekki gengið framhjá mentastofnunum hennar. Þegar
land þetta fyrst bygðist af fólki frá Norðurálfu heims, var
kirkjan í fararbroddi. Dandið bygðu margir þjóðflokkar og
framan af talaði hver þjóðflokkur sína tungu og fylgdi sínum
siðum. Vildi og hver um sig varðveta sem bezt sína arfleifð. Þar
sem engir skólar voru fyrir í landinu, varð það hlutverk kirkjunnar
að annast fræðslu æskulýðsins. Það tillag kirkjunnar til menn-
ingar jijóðanna á þessu meginlandi verður aldrei ofmetið. Nöfn
margra kirkjulegra leiðtoga frá landnámatíð geymast í sögu
þjóðanna um aldur og æfi fyrir áhuga þeirra og athafnir við
mentamálin. Enda eru sumar þær mentastofnanir, sem nú njóta
mestrar virðingar í álfunni af þeim rótum runnar. Framan af,
og siðar, þar sem níbygðir hófust, gekst kirkjan aðallega fyrir
ö!lu skólahaldi: barnaskólum, miðskólum, og lærðraskólum. En
er skpulag komst á með ríkisstjórn og útlendu þjóðflokkarnir
urðu að innlendri þjóð, tók ríkið skólamálin í sínar hendur og
annast nú mentamálin líklega á víðtækara hátt og fullkomnari en
annarsstaðar í heimi. Við það hefir hinum smáu kirkjuskólum
fækkað og víða eru þeir að mestu horfnir. Svo má heita, að
hvarvetna annarsstaðar en hjá kaþólskum mönnum séu nú Itarna-
skólarnir í höndum ríkisins. í eldri bygðum hafa og miðskólar
þacademies) kirkjunnar verið lagðir niður og í staðinn hafa kom-
ið miðskólar (high schools) rikisins. Þörf kirkjuskólanna er víðast
horfin, þar sem heita má, að nú sé High School í hverju sveitaþorpi
og margir þeirra í hverri borg. Fá því ekki Academí-in þryfist,
nema ef til vill þar sem svo stendur á í hili einhversstaðar, að
High Shools ríkisins ekki rúma alla, er að þeim standa. Það er
þá orðið eitt af vandamálum kirkjunnar að losa sig við þessa