Íslendingur - 08.12.1916, Blaðsíða 1

ISLENDINGUR.
#•••
2.
m-w-w »-»»» »» •• » • •• •• t t~* • •• »« ......... - - -- -- -- -- -- - - - - ----------------------
árg. ? Ritstjórar: Ingimar Eydal og Sig. Einarssog — Akureyri, föstudaginn 8. desember 1916. J 50. tbl.
♦-♦• •••♦••
Winum og vandamönnum til-
■ kynnist, að jarðarför konunn-
ar minnar sálugu, Kristínar M.
Benediktsdóttur, fer fram að
Ljósavatni hinn 14. þ. m.
Húskveðja verður haldin að
heimili hennar mánudaginn 11.
þ. m. kl. 12 á hádegi.
Björn Jóhannsson,
frá Ljósavatni.
Hörmuleg tíðindi.
»Goðafoss« strandaður.
Sú þjóðarógæfa varð aðfaranótt
fimtudagsins, 30. f. m. Skipið lagði
út af ísatirði um lágnættið og eftir
2—3 stunda ferð var það komið á
land á Straumnesi við Aðalvík.
Oreinilega frásögn um strandið
má lesa á öðrum stað hjer í blað-
inu, eftir herra Jónas Porbergsson,
er var með skipinu.
Björgunarskipið nGeir" kom á
vettvang svo fljótt sem ástæður leyfðu»
dældi „Ooðafoss" og hafði f fyrstu
von um að geta náð honum út, en
svo breyttist veðurstaðan og varð
þá björgunarskipið frá að hverfa og
telur nú litla eða enga von um að
»Ooðafoss" verði bjargað.
Við þessa þungbæru sorgarfregn
mun alla íslendinga hafa sett hljóða,
ekki síst Norðlendinga og mun
mörgum vera hið sama í hug og
Agli Skallagrímssyni, er hann beygð-
ur af sorg og söknuði hóf harma-
ljóð sitt þannig: „Mjök es um tregt
tungu at hræra."
En því mega menn ekki gleyma,
að harmatölur bæta aldrei úr neyð-
inni og því ekki um annað að gera
en að bíta á jaxlinn og láta ekki
hugfallast og minnast hins forn-
kveðna: „Grátum ekki, munum
heldur."
ÍCt úr samgöngukreppunni.
Nú um langan aldur hefir sam-
göngukreppan hjer Norðanlands
aldrei blasað jafn voðalega við
augum og nú eftir að »Qoðafoss«
er horfinn úr sögunni.
Samgöngurnar á landi hafa aldrei
þóft neitt glæsilegar, vjer höfum
því orðið að byggja allar vonir
vorar um flutninga að og frá á
skipum.
Eimskipafjelag íslands var mörg*
um sú vona- og máttarstoð í þessu
efni. Nú virðist það hafa beðið
þann hnekki, að valt er að byggja
vonir sínar upi of á úrlausn þaðan
út úr kröggunum fyrst um sinn,
enda hlýtur það að verða ofraun
Í'fyrir fjelagið, fyrir rás viðburðanna,
Uð bæta svo úr samgönguþörfum
Norðlendinga, að vel sje.
Oss vanhagar tilfinnanlega um
strandferðaskip, og þó öllu heldur
vöruflutningaskip eins og sakir
standa.
Sú vanahelgaða aðferð að láta reka
á reiðanum um allar framkvæmd-
ir og ætlast til að aðrir geri alt
fyrir oss eða að úr vandræðunum
rætist, ef beðið sje með þolinmæði,
ætti nú bráðlega að leggjast niður
sem óbærilega hættulegur óvani og
ekki samboðinn því menningarstigi
sem vjer nú stöndum á.
Norðlendingum er engin vorkun
að hjálpa sjer sjálfum út úr þess-
um samgönguvandræðum.
Kaupmannastjett Akureyrar, ein
útaf fyrir sig, er nógu sterk til þess
að kaupa fyrsta flokks vöruflutn-
ingaskip, hvað þá heldur að leigja
skip til nauðsynlegra vöruflutninga
til skams tíma.
Samband íslenskra samvinnufje-
laga, virðist einnig nógu sterkt til
þess að taka slíkt skip á ieigu.
Það er því ekki getuleysi, heldur
miklu fremur framtaksleysi og tor-
tryggni um að kenna, að þessu vel-
ferðarmáli hefir ekki verið hrundið
af stað fyrir árum síðan hjer Norð-
anlands.
En nú þolir þetta enga bið.
Áhugi og öflug: samtök -
þá er hin traustasta undirstaða
fengin. ,
JVIókoliri
í Illugastaðafjalli í Fnjóskadal.
Þaö hafa margir spurt mig um
„kolin" í Fnjóskadal síðan jeg kom
úr ferð þeirri, er getið var um í
næstsíðasta blaði íslendings. Vil jeg
því gera hjer stutta grein þess sem
jeg hefi orðið vísari.
Kolalagið.
Kolalag þetta kemur í ljós í gili
ofan vert í svo nefndum Illugastaða-
hnjúk. Liggur legið þvínær lárjett
inn í fjallið. Er það þykkast næst
botni gilsins um 22 þuml., en þinn-
ist svo eftir því sem nær dregur
barminum, uns það hverfur með
öllu, er eftir eru ca. 50 faðmar út
úr gilinu.
Undirlag kolanna eru gráleitar
sand- og leirmyndanir margar áln.
að þykt, en yfir laginu er fyrst um
al. þykkur dökkleitur sandsteinn,
(steinbrandur) tekur þá við móberg
nokkrar álnir og svo stuðlabergs-
belti mikið og fagurt.
Aðalefni kolalagsins er tvenskon-
ar: Trjástofnaleifar (surtarbrandur)
mismunandi að stærð. Stærsti stofn-
inn er við hittum var rúm lh alin
að breidd. En milli stofnanna er
mókolamyndun sem brotnar upp í
flísum er höggviö er til. Lítur þetta
út fyrir að vera ummyndaður svörð-
ur, breyttur orðinn undan fargi fjalls-
ins og þúsunda ára aldri. Auk þessa
eru í kolalagið leirrákir hjer og þar,
eru flestar mjög þunnar en geta
sumstaðar orðið um V2 þuml. að
þykt. Sjeu þessi Iög dregin frá allri
þykt kolanna mun tæpast meira eftir
en 18 — 20 þuml. hrein kol. En lega
lagsins gefur bendingu um, að það
muni þykna, er lengra kemur inn í
fjallið, en verulega mun það því að
eins muna, að alllangt sje grafið.
Sökum tímaskorts varð ekki graf-
ið nema tæpar 2 al. inn í kolalagið
en glögg merki sáust þó þess, hve
kolin voru samfeldari og harðari
inst en utan til. Má af því marka
að þau muni batna er Iengra dreg-
ur inn. Eðlisþyngd kolanna reyndist
mjer um 1,5. Ætti þá að þurfa að
grafa um 1,2—1,4 fermetra að flat-
armáli kolalagsins til þess að ná í
kolatonnið, en gera mætti ráð fyrir
nokkru meiru vegna þess, sem óhjá-
kvæmilega mundi ganga úr með
gröftinn. Aðstaðan við gröftin virð-
ist góð. Auðunnin jarðmyndun til
beggja hliða við lagið, svo senni-
lega mætti vinna alt með hand-
verkfærum.
Afstaðan við flutninga.
Kolalagið liggur uppundir fjalls-
brún, er allbratt ofan í Fnjóskadal
en þó ekki verra en svo, að við
fórum með klyfjahest alla leið. Mundi
akfæri þar ofan á fönn. Afstaðan
því ekki ókleif Fnjóskdælum. Fyrir
Akureyringa er þá Vaðlaheiði eftir.
Er það illur þrepskjöldur. Engu
betri fyrir kolin en raftana úr Vagla-
skógi. En aðra leið telja margir lfk-
Iegri. Væri þá farið með kolin upp
á brúnina uppundan námunni; er
þaö bratt að vísu en ekki langt, og
svo yfir fjallið og ofan í Qarðsár-
dal utanverðan. Er það langbeinasta
og stysta leiðin; En hversu tiltæki-
leg hún er, verður ekki sagt með
vissu fyr en snjóa leggur og nán-
ari athugun er gjörð.
Hvernig kolin reynast.
Það var aðeins einn hestburður
sem við komum með af kolunum.
Reynslan er þvl ekki margháttuð nje
í stórum stíl. Qet jeg því aðeins
skýrt frá þeirri niðurstöðu;sem jeg
hefi komist að við athuganir mínar,
er jeg hefi vandað svo sem föng
voru til.
Jeg hefi borið kolin saman við
vanaleg steinkol og góðan svörð,
(úr Kjarnagröfum). Hefi jeg notað
til þess lítinn ofn, sem einnig er
ætlaður til eldunar.
Til nánari skýringu skal jeg setja
hjer tölur þser, sem þessar athugan-
ir hafa leitt í ljós. Eru það meðal-
töl 3ja tilrauna. í hvert skifti hefi
jeg brent 2 kgr. af eldsneyti og hit-
að 2 kgr. af vatni.
<0 E
v-

20000003
!N rf m !o m S
co
o>
LO
•3 |
« B
X
I I I I

5 o o m in í> 5
o m b S
5
.5
‘53
(/)
c 1 I I I
bfl
o m 00 m 00 o 00
^ ^ vO o 00 o ^
§ 8
Samkvæmt þessari reynslu virðist
þá hitamagn Illugastaða mókolanna
vera um 70% af hitamagni stein-
kola og rúmlega helmingi meiri en
í góðum sverði. Auðvitað fór mik-
ill hluti hitans út í herbergið. Þann
hita sá jeg mjer ekki færtað ákveða,
en ætla má að hann hafi staðið í
nánu hlutfalli við suðuhitann, enda
auðfundið að það hitnaði best af
steinkolunum en langminst af sverð-
inum.
Á ending eldsneytisins eða suðu-
tímanum var minni munur en við
hefði mátt búast, mókolin entust
85% móts við steinkolin og svörð-
urinn rúmari helming eða 59%. Við
vanalega eldun mun ending eldneyt-
isins ráða fult svo miklu um hve
miklu þarf að brenna, sem hita-
magnið sjálft. Til húsornunar og
vjelareksturs hefir aftur á móti hita
gildið mesta þýðingu. Annars fer
ending eldsneytisins mjög eftir súg-
inum í eldstæðinu og getur því ver-
ið harla misjöfn. Skal það tekið
fram, að mókolin virðast þurfa öllu
meiri súg en steinkol til þess þau
brenni eðlilega og gefi sem mestan
hita. Að öðru Ieyti eru þau eldfim-
ari og fljótári íkveikju en steinkol.
Loginn er lítið eitt bláleitur og al-
drei eins hreinn eða bjartur og kola-
logi.
Jeg hafði í eitt skifti Tjörneskol-
in einnig til samanburðar. Get jeg
ekki gert mun á þeim og Illuga-
staðakolunum enda mjög lík að
útliti.
Hvað á að gerá,?
Eins og nú standa sakir með