Íslendingur - 14.12.1917, Síða 1

SLENDINGUR.
• •• •• #
3. árg.
• • t •••••••• • •-•-• • ••
••••♦-••-
-•• •-•-•-•-• •-•-
••••••••
►-•-••-•♦ • • • • • •-
Ritstjóri: Sig. Einarsson Hliöar. — Akureyri, föstudaginn 14. desember 1917.
••••••
50. tbl.
Fánamálið
í ríkisráðinu.
Forseti ráöuneytis íslands
flutti fimtudaginn 22. nóvember þ.
á. í ríkisráðinu eftirgreinda allra
þegnsamlegasta tillögu um löggild-
íng á fána íslands og færði þau
rök að henni sem nú skal greina:
Síðasta Alþingi samþykti í báðum
deildum svofelda þingsályktun: Al-
þingi ályktar að skora á stjórnina
að sjá um að íslandi verði þegar
ákveðinn fullkominn siglingafáni
með konungsúrskurði og ályktar að
veita heimild til þess að svo sje
farið með máiið. Pingsályktan þessa
samþykti Alþingi með öllum atkvæð-
um og það er engum efa undirorpið
að hún er bygð á samróma og mjög
ákveðnum óskum allrar íslensku
þjóðarinnar. Alla stund frá stofnun
þjóðveldis á íslandi hefir meðvit-
undin um að íslendingar væru sjer-
stök og sjálfstæð þjóð lifað í tungu
og löggjöf landsins. Framfarir í
menning og efnahag hat'a á síðustu
mannsöldrum komið í stað langrar
afturfarar og vakið kröfur þess að
þjóðerni íslands sje sýnt með ein-
kehnum sem eru heildarmerki þjóð-
anna að skoðun nútímans, sjerstak-
lega hefir þróun íslenskra siglinga
valdið því að sú ósk er orðin mjög
öflug að ísland fái sinn eigin fána
til sanninda um sjerstakt þjóðerni
sitt. Jeg verð að leggja það til, að
Yðar Hátign verði við þessari ósk
með allra hæstum úrskurði um ís-
lenskan fána. í umræðunum á Al-
þingi var því lýst að ísland hefði
efalausan rjett til þess að hafa
sinn eigin fána ogað hin stjórnskipu-
legu völd ísiands hefðu fult vald
til að skipa þessu máli. Jeg verð
að vera þeirrar skoðunar að þar
sem ekki er deilt um rjett íslands
til yfirráða yfir verslun sinni og sigl-
ingum þá felist þegar þar í heimild
til þess eftir tilmælum Alþingis að
afnema með konungsúrskurði tak-
markanir þær á notkun íslenska
fánans á íslenskum skipum fyrir
utan landhelgi sem settar eru í
konungsúrskurði 22 nóvbr. 1913.
Jeg áskil mjer að gera síðar tillög-
ur til breytinga á löggjöf Islands,
þær er leiða kynnu af konungs úr-
skurðinum. Samkvæmt franiansögðu
leyfi jeg mjer ailra þegnsamlegast
að leggja til: að Yðar Hátign allra
mildilegast þóknist að fallast mætti á
að fáni sá sem ákveðinn var með
konungsúrskurði 19. júní 1915 verði
löggildur fáni íslands og afnema að
jafnframt konungsúrskurð 22. nóv-
ember 1913 um sjerstakan íslenskan
fána.
Út af tillögu þeirri sem ráðherra
íslands hafði bo rið fram, fórust
forsætisráðherra Dana þannig
orð: í samræmi við það er jeg sagði
í ríkisráði 22, nóv. 1913 um mál
það sem nú er aftur á ferðinni og
af Dana hálfu ekki hafði verið bú-
ist við að aftur mundi fram borið,
án þess að tillit sje tekið til þeirrar
niðurstöðu sem þá varð, verð jeg
að halda fast við það, að málinu
verði ekki skipað á þann hátt er
ráðherra íslands leggur til. Af hálfu
Dana er það samt að segja, að þeir
eru fúsir til nú sem fyr, að semja
um þau deiluatriði sem fram koma
um sambandið milli Danmerkur og
íslands.
Ráðherra lslands: Af ástæð-
um þeim sem jeg hef flutt fram
verð jeg að halda fast við tillögu
þá er jeg hefi borið hjer fram, og
fari svo að Yðar Hátign eftir það
sem fram er komið, vilji eigi fall-
ast á tillögu mína, leyfi jeg mjer
til skýringar um hvernig þá muni
víkja við, að láta þess getið, að þótt jeg
og samverkamenn mínir í ráðuneyti
Islands, geri ekki synjunina að frá-
fararefni, svo sem nú er ástatt, þá
má ekki skilja það svo, að vjer
leggjum eigi hina mestu áherslu á
framgang málsins og vjer vitum
það með vissu, að Alþingi mun
ekki láta málið niðurfalla.
Hans Hátign konungurinn
sagði: Jeg get ekki fallist á tillögu
þá sem ráðherra Islands hefir borið
fram, en jeg vil bæta því við, að
þegar íslenskar og danskar skoð-
anir ekki samrýmast munu almenn-
ar samninga-umleitanir í einhverju
formi, heldur en að taka eitt ein-
stakt mál út úr, leiða til þess góða
samkomulags sem ætíð verður að
vera grundvöllur sambandsins milli
beggja landanna.
(Ofanskráð skýrsla var blaðinu
send af stjórnarráðinu.)
Þessi urðu þá fánamálslokin í rík-
isráðinu og koma víst allmörgum á
óvart, því að menn töldu víst, að
þingið og stjórnin hefðu haft ástæðu
til þess að vona, að málinu mundi
lykta farsællega, úr því að það var
tekiö fyrir á Alþingi og afgreitt í
þingsályktunartillögu, er forsætisráð-
herra tók að sjer að framfylgja.
Þegar forsætisráðherra í upphafi
stjórnartíðar sinnar lýsti stefnu ráöu
neytisins, lagði hann sjerstaklega á-
herslu á það, að stjórnin mundi af
fremsta megni vinna að fullveldi ís-
lands. Og í fullu samræmi við þá
yfirlýsingu sína fylgdi hann ótrauð-
ur fánakröfunni, er hún var borin
fram á Alþingi, og sagðist mundi
fylgja henni fram af alefli í kon-
ungsgarði. Þetta mun, ef til vill, öðru-
fremur hafa ráðið hinni lofsverðu
eindrægni allra þingflokkanna um
þetta hjartfólgna frelsismál þjóðar-
innar og gefið landsmönnum góðar
vonir um farsæl afdrif þess. — En
hvað skeður? — I sömu andránni
og forsætisráðherra fullyrðir í ríkis-
ráðinu, að siglingafáninn sje mesta
alvörumál sitt óg þjóðarinnar, læt-
ur hann þess getið, að hvernig svo
sem um málið fari, þá ætli ráðuneyti
hans að sitja sem fastast. Þessi yfir-
lýsing hefir ótvírætt hlotið að gefa
ríkisráðinu átyllu til þess að halda,
að forsætisráðherra íslands hafi eigi
meint það jafn alvarlega með stór-
yrðunum um fánakröfuna eins og
hann hefir þó ætlast til. Var það þó
mjög óheppilegt og málinu ómak-
legt, því verið gat, að slíkt festuleysi
gæti haft spillandi áhrif á framgang
fánamálsins og það því fremur sem
þessi yfirlýsing kemur fram eins og
svar við hinni áhveðnu afstöðu for-
sætisráðherra Dana gegn fánakröfu
vorri og tillögu ráðherra íslands, og
er þó síður en svo, að hann, forsæt-
isráðherra Dana, dragi neina dul á
það, að hann haldi fast við skilning
sinn á þessu máli í ríkisráðinu 22.
nóv. 1913, sem mestum ágreiningi
olli hjer heima, sbr. „Fyrirvaradeil-
una«, heldur leggst hann á móti mál-
inu nú í samræmi við skilning sinn
á því þá. Þetta rjeði niðurlögum
málsins.
Forsætisráðherra lætur þess getið
að hann og samverkamenn hans í
ráðuneyti íslands geri ekki synjun-
ina að fráfararefni, svo sem nú er
ástatt, og gefur hann þar tvímæla-
laust til kynna, að öll hans fram-
koma í fánamálinu í ríkisráðinu hafi
verið á vitund og með vilja hinna
tveggja ráöherra vorra, og eru þeir
því sömu sökinni seldir.
Ólíklegt er, að íslenska þjóðin
taki þessum málalokum með þökk-
um. Forsætisráðherra mátti fullvel
vita, að hann varð að standa'eða
falla með fánamálinu eins og því
var komið, þar sem það var sjer-
stakt áhugamál, eigi einasta alls Al-
þingis, heldur og alþjóðar. En úr
því að hann ekki sá, að hann bar
stjórnfarslega og siðferðislega skyldu
til þess að undirstrika fánatillögu
sína f ríkisráðinu með þvf að biðja
um lausn fyrir sig og sitt ráðuneyti,
Hjer með tilkynnist, að\vor
ástkœra móðir og tengda-
móðir, Sigurleij Pormóðs-
dóttir, andaðist 7. þ. m.
Jarðarjör hennar er ákveð-
in Jimtudaginn 20. þ. m, kl.
11 J. h. Jrá heimili \okkar,
Norðurgötu 17.
Kransar eru ajbeðnir ejt-
ir ósk hinnar látnu, en ef
einhverjir hejðu hugsað sjer
að minnast hennar á þann
hátt, eru þeir beðnir að snúa
sjer með andvirðið til Bjarna
fónssonar bankastjóra, og
verður því þá varið til glaðn-
ingar Játækum ekkjum.
Akureyri 12. des. 1917.
Rannveig Bjarnardóttir.
Þórh. Bjarnarson.
Jónína Guðmundsdóttir.
______
erkonungur að tillögu dönsku stjórn-
arinnar hafði synjað fánakröfunni,
þá verður íslenska þjóðin að kenna
honum og væntanlegum eftinnönn-
um hans, hvernig þeim beri að
fylgja eftir mestu áhugamálum henn-
ar.
Eftir þessi málalok á þessari stjórn
ekki að haldast uppi að svæfa þetta
mál með framkomu sinni í ríkis-
ráðinu 22. nóv. síðastl., heldur vetð-
ur þjóðin að krefjast þess, að hún
fari frá tafarlaust og varpa þannig
á brott þeirri rýrð, sem falliö hefir
á þessa mikilvægu og sjálfsögðu
frelsiskröfu vora.
Símfrjettir
frá ”Austra“.
8. dcsbr.
Bráðabirgðarvopnahlje á austur-
vfgstöðvunum, er stendur 10 daga.
Her Miðríkjanna hefir hafið sókn
hjá Asiago og sótt fram um 10 kíló-
metra og handtekið 11 þús. manna.
Þjóðverjar hafa sótt fram hjá Cam-
brai og tekið 9 þús. fanga.
Junkaraflokkurinti á Prússlandi er
andvígur endurbótum á kosninga-
rjettinum.
9. des.
Maxímalistar hafa orðið í minni
hluta við kosningarnar á Rússlandi.
Kerensky er aftur kominn fram á
sjónarsviðiö.
Lenin hefir í hyggju' að iýsa ó-
giidar allar lántökur Rússlands.
Þjóðverjar hafa gengið inn á að
senda heim aftur belgiskar konur og
börn, sem þeirfluttu til Þýskalands.
Borgin Halifax brennur. Bandarík-
in hafa sagt Austurríki stríð á hend-
ur.