Íslendingur - 20.08.1920, Síða 3

37. tbl.
ISLENDINQUR
147
Trúmenska.
Engin dygð í fari mannanna er
fégurri eða lofsverðari en trúmenskan,
— að reynast trúr því, sem mannin-
um er fengið að gera, hvort það er
stórt eða smátt, og honum er trúað
fyrir, — að reynast trúr því, sem
innri rjeítlætistilfinningin býður.
En oít er það stór freisting að
skoða hið smáa of lítilsvert til þcss
að sýna þar nokkra hirðusemi eða
trúmensku. Er það bæði vegna þess,
að álitið er að það varði svo lítils,
og svo, að það sjái til lftilla launa.
En ef launavonin er aðal hvötin, er
eigi hægt að segja að trúmenskan
ráði í verkinu. Hið smáa og Ktilvæga
er oft þýðingarmeira en margur held-
ur. »Margt smátt. gerir eitt stórt,«
og »fyrir naglann týndist skeifan, og
fyrir skeifuna týndist hesturinn og
fyrir hestinn týndist riddarinn*. Margt
hið smáa er í eðli sfnu stórt og
stærra en flesta rennir grun í.
Trúmenska er með mörgu móti,
alveg eins og andstæða hennar, svik-
semin. Tala má um trúmensku við
gefin loforð, trúmensku í orðuro,
skyldurækni, að vera stundvfs og láta
eigi á sjer standa, að láta sig vera
að hitta á þeim stað er búast mætti
við að maðurinn væri, láta vera til
manns að moka ávalt og æfinlega,
hvernig sem á stendur. Svo ér til
trúmenska við menn, við málefni, við
stefnur, við skoðanir, við rjettlætisvit-
undina, við sannleikann. í þessum
skilningi er trúmenskan eiginlega
skylda eða ábyrgðartilfinning. Allir eru
þeir menn ótrúir, er skortir skyldu
eða ábyrgðartilfinningu, eða stöðuglyndi
Trúmenskan sigrar alt, alla mótspyrnu
og alla erfiðleika. Hún gerir kraftaverk.
Hún hefir unnið alt það, sem göfugt
er og gott, frá þvf sagan byrjar. Hún
Kaupendur
Í3LENDINGS
í Þingeyjdrsýslu greiði blaðið Bjarna
kaupm. Benediktsyni Husavík,
/ Fljötum verzlunarstj. E. F. Möller
Haganesvfk,
/ Skagafirði Kaupfjelagi Skagfirðinga
og verzlunarstj. Baldvin Jóns-
syni Sauðárkrók,
/ Húnaþingi Kaupfjelagi Húnvetninga
og verzlunarstj. E. E. Sæmund-
sen Blönduósi.
er móðir alls þess, sem fagurt er og
vel er gert — allra listaverkanna,
sem hafa komið fram f heiminum.
En oft hefir hún komist í hina
sárustu raun. Eldraun trúmenskunnar
er, að maðurinn standi stöðugur við
rjettlætiskröfuna, sannleikshugtakið, á
hverju sem gengur. í þvf nýtur maður-
inn oft svo lítils utanaðkomandi styrks,
frá samtíðinni og aldarandanum; en
þá reynir á manngildið.
Tiúmenska í orði einu er ekki nóg.
Verkin og íramkoman eru síðustu
vottarnir, sem kallaðir verða til þess
að sanna hver og hvernig maðurinn
var.
(Heimskringla)
Út Eyjafjörð.
i.
Fönti i hliðum. Hýreyg tun,
himinsunna dali fyllir!
Glitar fjörðinn geislarún,
glóa segl við traustan hún.
Tigna land með bjarta brún,
björgum steypt, þig sonur hyllir!
Snœr i hliðum! hýreyg tún,
himinsunnú dali gyllir!
Hjerna lít jeg Hjálmars bœ*.
* Dálkstaðir
Hingað var ’ann ungur borinn,
ólst þar upp við sól og sœ,
— sdlin kaus in hörðu frœ!
Vinafár i æsku og œ
átti varla söl d vorin.
Hjerna lit jeg Hjálmars bœ,
hingað var hann forðum borinn.
Helga sól! œ sendu heim
sigurgeisla, frið og yndi!
Berðu kveðju um bjartan geim —
— barni ð langar tíðum heim.
Pó vjer leitum langt um heim,
Ijósin aldrei hjartað blindi.
Helga sóí — œ sendu heim
sigurgeisla, frið og yndi!
II.
Út á við oss ber
fyrir ey og sker**.
Sjófuglar hrökkva,
en hnisur stökkva.
Gjögur fyrir borði,
en Grímsey i norðri.
Keflavik*** er hörð,
kul um Þorgeirsfjörð.
En i vesturátt
gnœfa váleg hátt
Fljótamanna fjöllin,
er fœddu tröllin.
Vœttir enn vaka
i vindi og klaka
um inn háa hörg,
Hvanndalabjörg!
J. Þ.
** Hrfsey og Hrólfssker.
*** Eyðijörð við Gjögur.
Fr. B. Arngrimsson
er nýkominn heim úr ferð sinni um
Vestfjörðu. Hann lætur vel yfir för
sinni, en lítið kalk kveðst hann hafa
fundið í fjöllunum.
Pilsudski.
í Júnfhefti English Reviiw er grein
um Pilsudski, forseta Pólverja, eftir
Sir Thomas Barclay.
Pilsudski er fæddur árið 1863, með-
an á pólsku uppreisninni stóð. Hann
hefir án afláts barist fyrir því, að
hinn fagri frelsisdraumur Pólverja mætti
rætast.
Það má deila um stefnu hans nú
upp á sfðkastið, en þvf verður eigi
móti mælt, að rauði þráðurinn f allri
hans baráttu hefir verið frelsi Póllands.
Sir Thomas Barclay íýsir honum á
þessa leið:
Hann er þunglyndislegur: Augun
eru fremur döpur, augnabrýnn hans
slúta, efrivararskeggið hangir niður og
hárið er strítt. Andlitið minnir á ætt-
land hans. í svipnum speglast eins og
sambland af hinni stórskornu sögu
þjóðarinnar og hinu sviplausa sljettu-
landi, hinum þróttmiklu dönsum og
kveinandi hljóðfæraslætti, sem dansað
er eftir. Hann minnir á land öfga og
mótsetninga.
Og þegar jeg sagði honum eitthvað,
sem hann bafði gaman af, þá hvarf
þunglyndisblærinn af honum og hann
hló bjartanlega eins og barn. Þó að
hann sje 54 ára að aldri, sjer varla
grátt hár í höfði hans.
Þegar á 3túdentsárum sfnum f Wilna
og Kharkow, tók hann að hallast að
jafnaðarmönnum (Sósialistum) og árið
1887 hlaut hann að faia f útlegð til
Sfberíu.
Fimm árum sfðar komst hann til
Lodz, sem fer bær í Póllandi. Gekk
hann þá f nýlega stofnaðan flokk, er
nefndist: Pólski jafnaðarmannaflokkur-
inn. Var eíst á stefnuskrá hans að
írelsa Pólland úr heljarklóm Rússa.
Pilsudski var tekinn höndum og varp-
að í fangelsi í Varsjá árið 1900. Gerði
hann sjer þá upp veiki, og hepnaðist
sú uppgerð; var hann fluttur á her-
mannaspítala í Petrograd. — Þaðan
komst hann undan með hjálp samlanda
sfns, er var læknir við spítalann, og
settist að f Krakau og hjelt íram starfi
sfnu að mynda pólskan her til frels-
unar Póllandi. Snemma á árinu 1914
lá Norðurálíu-styrjöldin mikla þegar f
loftinu, en Pilsudski hjelt, að hún
mundi einungis verða bundin við Rúss-
land og Austurrfki.
Þegar ófriðurinn brauzt út, var hann
með her sínum bundinn Þjóðverjum.
En árið 1916 varð hann að láta af
herstjóin. Næsta ár var ástandið ger-
breytt að þvf er til Rússlands kom,
vegna byltingarinnar. Rússar voru eigi
Icngur óvinir hans. Og P.lsudski vildi
eigi lengur veita Miðrfkjunum.
Þessvegna var hann nú hneptur f
varðhald, með því að hann var álitinn
lffið og sálin í mótstöðu Pólverja við
Þjóðverja, og kyrrsettur f Magdeburg.
En árið 1918 hjelt hann aftur til Pól-
lands og gerðist forseti ríkisins, tók
að sjer það starf, sem hann gegnir
enn þann dag f dag.
Bændur eða íhaldsmenn fengu tals-
verðan meirihluta við almennar kosn-
ingar til pólska þingsins f Janúarmán-
uði 1919, en Sósialistar urðu f ákveðn-
um minnihluta. Það er enn verið að
vinna að stjórnskipulagasmíðinni. »Eng-
ir«, segir höf. þessarar greinar, »sem
jeg hefi hitt f höíuðborginni, bæjum
eða þorbum, hafa samt sem áður deilt
um það, að nauðsynlegt væri og sjálf-
sagt, að sósialistinn Pilsudski hjeldi
um stjórnvölinn, yrði forseti hins nýja
rfkis«. Ráðgjafaval hans hefir sýnt,
hve mjög hann er laus við öll flokks-
bönd, og það hefir magnað traust á
honum jafnvel meðal þeirra manna,
sem lfta á Sósialismann með viðbjóð
og skelfingu.
En því má eigi gleyma, að pólski
Sósialistaflokkurinn er í verulegum at-
riðum þjóðernisflokkur. Efst á stefnu-
•-• •••^««»« • •-♦-• •-
Jón Magfnússon
forsætisráðherra er nú á ferð hjer
norðanlands. Fór landveg til Dalvfkur,
þaðan sjóveg yfir f Laufás og kemur
hingað til Akureyrar eftir helgina.
Pjóðfjelags skottulæknar.
í Morgunblaðinu 6. þ. m. stendur
grein með þessari yfirskrift. Hún byrj-
ar þannig:
»Rússneski föðurlands- og frelsis-
vinurinn, V. Baurtzeff, heldur þvf fram,
að stjórnarbylting Bolsjevika og blóð-
ugt einveldi, hafi haft í för með sjer
dauða 25 miljóna manna, þegar tald-
ir eru með þeir, sem sultur og far-
sóttir hafa drepið. í hinu mikla sljettu-
landi, sem áður var kornforðabúr Eu-
rópu og framleiddi fjórða hluta allra
þeirra Iff3nauðsynja, sem Norðurálfan
þurfti, er nú eindæma hungursneyð,
og stafar eingöngu af þvf, að nokkrir
jafnaðarmensku-skottulæknar fóru að
gera tilraunir með 100—150 miljóna
manna lff og hamingju!!«
Sfðar í greininni stendur þetta:
»Petrograd hafði 1913 yfir 3 milj.
íbúa og 1915 3,200,000. En nú er
talið að ekki sjeu þar nema um lh
miljón. Og þessi hálfa miljón hungrar.
Sjálf Bolsjevikablöðin barma sjer yfir
ástandinu. Og sjálf byltingakonan rúss-
neska, madama Kollontai, kveinar f
opinberu málgagni Bolsjevika: Öllum
siðferðisgrundvelli er kipt í burtu.
Öllu sem bjelt aftur af eigingirnis-
hvötum mannanna, er feykt út f veð-
ur og vind. Það sem í gær var talin
synd og glæpur, er nú Jeyft.
v
Ritstjóri Islendings
tekur við gjöfum ti! austurrísku
barnanna. Safnast hefir kr. 2366,50.
skránni stóð: Frjálst og óháð Pólland.
Næst: Trygging frelsisins til handa
þjóðinni. Og meðan verið er að vinna
að því, bfða hin sjerstaklegu viðfangs-
efni og sjeráhugamál Sósialista sem
annars flokks mál.
»Pólland«, segir Pilsudski, »hefir
skyndilega fengið sinn tilverurjett við-
urkendan. Smfðapallurinn hefir verið
reistur og tekið til starfa. Frelsið er
fengið. Vjer eigum eftir að reisa hús-
ið, smíða rammann. Alt er enn f ó-
skipan. Og meðan pólskir stjórnmála-
menn þurfa á-> öllu sínu hugviti og
aliri sinni orku að halda til þess að
koma hinu tröllslega endurbóta- og
endurreisnarverki í framkvæmd, verð-
ur Pólland að halda feiknaher og
magna hann með degi hverjum til þess
að tryggja sjer þau landamæri, sem
enn eru eigi með lögum að fullu sett
og til þess að halda þvf, sem það
hefir unnið. Verkeínið er afskaplegt,
en það er heldur enginn vafi á því,
að Pólverjar láta hendur standa fram
úr ermum*.
Það er vafasamt, hvort Pólverjar
fara rjetta leið til þess að ná tak-
marki sfnu. — En þessi grein lýsir
dálítið Pólverjum og þeirra framúr-
skarandi leiðtoga og forseta.
(Lausl. þýtt).