Íslendingur - 12.08.1921, Síða 2

150
ÍSLENDINGUR
40 tbl.
>íslendingur >keniur út á hverjum á
föstudegi og aukablöð þegar ástæða er til.
Árgangurifin kostar sex krónur. Ojalddagi
fyrir 1. júlí ár hvert. Uppsögn skrifleg,
bundin við áraniót, sé komin til afgreiðslu-
manns fyrir 1. október.
Innheimtumaður blaðsins er Hallgrímur
Valdemarsson Hafnarstræti 84.
í því sambandi tíðarfarið, kynferði,
fóðrið, haglendið o. fl. og þegar hann
gerir samanburðinn á sýslunum, finst
honum þær standa mjög líkt af vigi.
En af hverju sem það stafar, er þetta
mjög fjarri hinu rátta. — Flestir eða
allir sem ritað hafa um fjárrækt hér á
landi, eru á einu máli um það, að
skilyrði fyrir sauðfjárrækt, séu yfirleitt
hvergi betri en í Þingeyjarsýslum,
sökum landrýmis og kosta, enda er
það alkunnugt, og munu fáir halda
því fram að Vestursýslurnar standi hér
jafnt að vigi. En þar sem ullargæðin
standa í mjög nánu sambandi við lífs-
skilyrði sauðkinðarinnar, þá er mis-
mtmurinn á ullargæðum í umræddum
sýslum harla skiljanlegur.
Að tíðarfarið hafi mjög mikil áhrif
á ullargæðin, er ekki nokkrum vafa
undirorpið. Sérstaklega fara miklar
bleytur og slagviðri mjög illa með
ullina og sjást þess glögg merki á
sauðfénu í Vestursýslunum.
Hvort betra ullarkyn er hér í Ring-
eyjarsýslum eða í Vestursýslum, er
ekki gott að dæma um, þar sem lífs-
skilyrði fjársins eru mjög ólík.
Nú orðið er fóðrunin víðast hvar
ágæt, og mun það vera mjög líkt fyr-
ir vestan og hér, og ætti því ekki að
gera neinum heildarmismun á gæðum
ullarinnar. Aftur hefir haglendið mikið
að segja, með því að gæði ullarinnar
fara mjög mikið eftir því hvernig
það er.
Þar sem hægt er að sleppa fénu
snemma á vorin áður en það er rúið
— og það tekur snöggum 'og góðum
vorbata — verður ullin að öðru jöfnu
betri en annars.
Pað hagar nú svo vej til mjög víða
hér í Pingeyjarsýslum, að þetta er
gjört á hverju vori, og fæst þar með
meiri og betri ull. En mjög víða í
Vestursýslunum þvælist féð heima' við
bæi alt vorið, og verður ullin við það
Ijót og ilt að verka hana. En þetta
stafar af þéttbýlinu, og afréttaleysinu,
og styngur það mjög í stúf við land-
rýmið og landgæðin hér.
Þá ætla eg að snúa mér að ullar-
matsmönnunum — þessum mönnum
sem almenningur telur, að séu mjög
misjafnlega starfi sínu vaxnir. það er
enginn vafi á því, að margir mats-
mennirnir hér Norðanlands, eru mjög
vel starfi sínu vaxnir og heppilega
valdir. En að þeir séu allir sviplíkir
og flokki, ullina nákvæmlega eins,
held eg fáir vilji ganga inná, að minsta
kosti á meðan það þekkist, að uliin
sé flokkuð eftir efnahagsástæðum eig-
andans, en ekki eftir gæðum hennar.
Og því miður munu þess vera dæmi,
að ull stórbóndans, * hefir farið að
mestu leyti í nr. 1 en fátækling6ins i
nr. 2, enda þótt að ullin bú væri
engu lakari.
/ Þeir ullarmatsmenn sem misnota
þannig starf sitt, 'gjöra mikinn skaða
þjóð sinni, ættu ekki að fást við það
starf, sem þeir leysa jafn illa af hendi.
Sumir vilja kenna yfirmatsmanninum
hið óheppilega val, en það finst mér
rangt, þar sem hann — við valið fer
mjög oft eftir tillögum annara, og
engin von til þess, að hann þekki úlf-
inn í sauðargærunni. "
En eg vil benda á það, að á með-
an ekki er gætt meiri vandvlrkni við
flokkun ullarinnar, þarf ekki að búast
við miklum verðmun á flokkunum,
að verðmunurinn sé sem mestur, er
vafalaust mjög nauðsýnlegt, til að auka
verðgildi ullarinnar, og hvetja menn
til að verka ullina vel.
Að síðustu ætla eg að mintiast á
það, sem stendur í umræddri grein —
að bændur telji það ekki svára kostn-
aði að vanda verkun á ull sinni.
Þennan hugsunarhátt tel eg fágætan,
þó því sé stundum kastað fram í
gamni, að vöndunin borgi sig ekki.
En hitt er algengt að bændur kvarti
yfir því, hve erfltt sé að hreinsa ull-
ina, og eru sár óánægðir, þegar þeir
leggja hana inn. Oft spyrja þeir hvern
annan ráða, í vandræðum sínum, en
enginn kann neitt annað en »gamla
lagið,« sem er fyrir löngu orðið úrelt
og óhafandi. Sömuleiðis vanta alment
hentug ullarþvottaefni, sem leysa ó-
hreinindin úr ullinni fljótt og vel. Úr
þessu hvortveggja getur ullarmatsmað-
urinn bætt. *
Hann þarf að leiðbeina bændum og
kenna þeim nýustu og hentugustu ull-
arþvottaaðferðir, sem þekkjast í ná-
grannalöndunum, og hann þarf að út-
vega eða benda ‘mönnum á hentug
og góð þvottaefni.
Regar þetta er hvortveggja fengið,
þá mun ullin okkar verða að mestu
leyti 1. flokks vara.
Ben. Sigvatdason,
oc
Spánartollurinn.
Fisktollurinn hækkaður enn?
I norskum blöðum er sagt frá skeyti
frá sendiherranum norska í Madrid um
hinar endanlegu gerðir tollmálanefnd-
arinnar spönsku, og sést á þvi, að
tollhækkun sú, sem gerð var í vor á
fiski og öðru, hefir að eins verið
bráðabirgðaráðstöfun. Tollurinn hefir
nú með endanlegum úrskurði verið
settur enn hærri en áður var, nefni-
lega 120 pesetar fyrir fisk þeirra þjóða,
sem ekki hafa verzlunarsamning við
Spán, en 40 peseta fyrir fisk þeirra
landa, er njóta hagkvæmastra skilyrða.
Er því toliurinn þrefaldur fyrir samn-
ingslausu þjóðirnar móts við toll samn-
ingaþjóðanna, en áður var hann tvö-
faldur (36 pesetar móti 72). Tilkynn-
ing sú, er gefín hefir verið út um
málið, hljóðar á þessa leið:
»Sendiherrann í Madrid hefir sím-
leiðis skýrt frá því, að frumvarp nefnd-
arinnar til endanlegra tolllaga hafi ver-
ið birt 8. júlí.
Á saltfiski er gert ráð fyrir 40
peseta hámarkstolli fyrir hver 100 kg.
nettó«. »Mbl.«
03
„Auðvald!“
(Aðsent.)
Það lítur út fyrir, að ritstjóra »Verka-
mannsins* hafi orðið hverft við, þeg-
ar hann sá 37. tölubl. íslendings. Rit-
stjórinn segir í 34. tbl. Verkamanns-
ins: »í 37. tbl. íslendings sténdur,
að það sé ósatt og ósannanlegt, að
til sé auðvald hér á íslandi. Hvað
meinar blaðið með orðinu auðvald?«
Það er e’ins og ritstjórinn verði allur
að einu stóru spurningarmerki við
lestur þessara orða. Rað er ekki hægt
að sjá annað, en að hann hætti lestr-
inum við þessi orð og fari að skrifa.
Auðvald ekki til á íslandi! Rað er
ómögulegt að eigi að fara að eyði-
leggja fyrir mér notkunina á orðinu
auðvald. Pað hefir þó oft komið sér
vel fyrir mig og fleiri, að geta notað
það, og það hefir haft áhrif, já, ágætis
áhrif; eg má til með að fá að nota
það áfram, eg get ómögulega verið
án þess. Þannig virðist ritstjórinn
hafa hugsað, og svo fér hann að skrifa
um, að jafnaðarmenn álíti hitt og þetta.
Fimbulfambar svo um fiskihring, út-
gerð, kaupmenn og alt mögulegt milli
himins og jarðar, er hann heimfærir
undir þetta sitt uppáhaldsorð, auðvald,
og verður útkoman að sjálfsögðu hin
sama eins og oftast áður hjá þeim
manni, eitt stórt núll. Annars er það
stór kostur á greinum Verkamannsins
um auðvald og auðvaldskúgun, að
menn þurfa ekki að lesa þær til þess
að vita, livað efnið er. Menn kunna
það utan bókar fyrirfram. Setninga-
skipun og orðalagi ofurlítið breytt frá
fyrri greinuni, en efnið alt af það
sama.
Ef ritstjóri Verkamannsins skyldi
hafa stillingu í sér til þess að lesa
til enda um fslenzka auðvaldið og út-
skýringu þess í 37. tbl. íslendings, og
ef hann skilur ekki fyllilega hvað við
er átt með útskýringu þeirri, er þar er
fram sett, er velkomið að skýra það
betur fyrir honum. En ef hann hefir
ekki fengið svo mikla ró á geðsmun-
ina, að hann treystist til að halda
lestrinum áfram, eða treystist ekki til
að láta lesa það fyrir sig, þá er hon-
um velkomið að fimbulfamba um orð-
ið auðvald tímakorn enn, eða þangað
til hann er búinn að ná sér eftir geðs-
hræringuna, sem hann komst í við að
sjá, hvernig farið var með þennan dýr-
grip hans. En meðan engin vissa er
fyrir því, að hann hafi lesið nefnda
setningu til enda, er óþarft að ræða
það mál frekar við hann.
OO
Gefjun.
Verksmiðjufélagið á Akureyri hélt
aðalfund sinn fyrir síðastliðið ár eins
og til stóð um miðjan júlí. Regar skýrt
hafði verið frá hag félagsins og gerð
ítarleg grein fyrir, hve mikið hefði
verið dregið frá bókuðu eignaverði
félagsins á eigum þess — húsum á-
höldum og vélum — og loks hve
mikið skyldi lagt í varasjóð og borgað
í ágóðaþóknun til stjórnenda og fram
kvæmdastjóra, sem og hve mikið skyldi
greitt til hluthafa, kom í ljós, að hreinn
ágóði var um 46 þúsund krónur. Vara-
sjóðurinn er orðinn milli 40 — 50 þús„
en hlutaféð er rúmar 50 þúsundir, svo
varasjóður er bráðum orðinn jafnhár
og hlutaféð.
Ökkur Akureyringum má vera það
óblandið gleðiefni, hve verksmiðjufé-
laginu vegnar vel. Má sjálfsagt þakka
þetta að miklu gjaldeyriskreppu þeirri,
sem ný er, en eigi að síður á dugn-
aður og útsjónarsemi stjórnar og fram-
kvæmdarstjóra lof skilið. ,
Manni verður ósjálfrátt á að spyrja
í sambandi við þetta og í sambandi
við ábyrgð ríkisins á 200,000 kr. láni
fyrir klæðaverksmiðjuna »Álafoss«,
hvort þeirrar ábyrgðar hefði verið þörf
í þessu árferði. Að minsta kosti virð-.
ist svo, sem alþingismennirnir hafi eigi
kynt sér nægilega áður hinn glæsilega
hag þeirrar einu klæðaverksmiðju, sem
til var á Norðurlandl. Ef svo hefð
verið, hefði ríkið sjálfsagt eigi gengið
í ábyrgð fyrir þessari stóru fjárhæð.
Að minsta kosti hefði sú ábyrgð virst
óþörf,
OC
Frá Noregi.
Bruninn í Bergen og verkfallið
Hagfræðingar reiknuðu það út, að
að bruninn í Bergen hérna um árið,
hefði kostað brunabótafélögni 35 milj.
krónur.
Pessi bruni var þjóðaróhamingja.
Bærinn er ekki bygður nær því enn
allur eins og hann var fyrir brunann.
Og mörg ár munu enn líða, þangað
til allar rústir eru horfnar og þessi
þjóðaróhamingja bætt.
Rað hafa verið dregnar samhliða
línur millí þessa stórbruna í Bergen
og síðasta allsherjar verkfalls í Noregi
Verkfallið stóð yfir í 2 vikur, og norskir
verkamenn hafa tapað 35 milj. kr. á því,
nákv. jafnmikiðog þjóðin tapaði á brun-
anum. En þó er óreiknað það tap,
sem vinnuveitundir urðu fyrir, og það
tap, sem leiðir af atvinnuleysinu, sem
kemur á eftir verkfallinu.
Verkfallið hefir því ekki verið minna
þjóðarböl Norðmanna en brunin i
Bergen. Og það á sammerkt í því við
hann, að mörg ár þarf til að vinna
þetta tap.
Samt sem áður fullyrða hinir norsku
leiðtogar verkfallsmanna, að alsherjar
verkfalltð hafi verið stór sigur fyrir
verkamenn. «Mbl.«
oo
Aðalfundur
Eimskipafélags íslands var haldinn
eins og til stóð 25. júní í Reykjavík.
Lagði stjórn félagsins fram skýrstu um
hag og framkvæmdir á starfsárinu 1920
og starfstilhögun á yfirstandandi ári.
í skýrslu þcssari getur stjórnin þess
að eignir félagsins hafi 31. des. síðastt.
numið samtals 4,188,098,10, en skuldir
þar með talið hlutafé kr. 2,481,995,76.
skuldlausar eignir félagsins verða þeg-
ar dregið hefir verið frá 334,375,00
fyrir verðrýrnun, alls 1,371,527,34
eða sem svarar rúmlega 81°/o hækkun
frá nafnverði hlutanna. t
Ágóði af rekstri e/s Gullfoss hefir
verið als 556,615,24 og í Lagarfoss