Íslendingur - 09.08.1922, Blaðsíða 2

128
ISLENDINGUR
33. thl.
-smjorliki
fyrirliggjandi hjá
Nathan & Olsen.
og skorti á liagnýtri samvinnu. En
án þess að leggja dóm á það, dylst
þó eigi að margt fer út um þúfur, sem
vel er til stofnað, og aðfinningar þær
— sem helzt til margar eru á rökum
bygðar — hljóta að eiga rót sína í
óhagfeldu fyrirkomulagi og formi.
Eg hefi því ráðisf í að benda á uýj-
ar leiðir, sem að rnínu áliti ættu —
að minsta kosti að ymsn leyti — fyrir
löngu að vera orðinn alfaravegur. Kost- .
ar nýmæli það bæði stjórnarskrábreyt-
ingu og byltingu á þingsköpunum.
[.Verða þá tillögur mínar, er fylgir:
1. Pingið heitir Landsþing, í einni
deild.
2. í þinginu eiga ,sæti 2 tylftir, 24
menn, auk ráðherra, sem kjörnir eru
til 4 ára 1 senn, skulu þeir valdir
þannig: Að Austfirðingafjórðungur kýs
6, Sunnlendingafj. 7, Vestfirðingafj. 4,
og Norðlendingafj. 7. Pingmenn fari
allir frá í einti.
Forsætisráðherra sé aldrei kjöibund-
inn þingmaður.
3. Til kjörgengis útheimtist 30ára
aldur, auk annars, sem tilskilið er.
4. Hinn lögskipaði almenni kosn-
ingaréttur sé aðeins tillöguréttur innan
héraðs, en úrslitakosniug þingmanna
sé falin sýslunefndum, eða hreppa- og
bæjakjörnum fulltrúum, tveim fyrir
hverja 100 kjósendur.
5. Undirbúningur kjörlistanna sé
falinn nefnd, sem skipuð sé 8 mönn-
um, kosnum af þinginu, í fyrsta sinn
í sameinuðu þingi.
6. Allar málaleitanir, hvort heldur
eru nýmæli eða lagabreytingar, sem
einsfakir menn, félög eða þingmenn
vilja að lagt verði fyrir þingið, skal
ávalt vera komið f hendur ráðuneytis-
ins eigi siðar en mánuði áður en þing
kemur saman.
Fjárlaganefnd þingsins skal þó heim-
ilt að koma fram með breytingar á
fjárlögunum.
7. Fjárhagstímabilið sé eitt ár og
verða fjárlögin ekki afgreidd, né eirt-
stakir liðir þeirra, nema 2/3 atkv. allra
þingmanna samþykki. Sama gildir og
um öll önnur stærri fjárhagsmál.
8. Landsþingið skal háð og haldið
á einhverjum hentugum stað út á landi,
þó eigi á Þingvöllum. Pað komi sam-
an um miðjan Maí árlega, en standi ald-
rei lengur en 2 mánuði.
Greinargerð.
1. Nafnið »Landsþing« bendir til
samræmis við niðurlagningu kjördæm-
anna og takmarkaðri kosningaaðferð.
Pá er hitt ósannað, hvort hið tvískifta
þing hefir gert annað en að tefja fram-
kvæmdir og afgreiðslu málanna, og
þannig aukið kostnað að þarflausu.
2. Þá virðist helzt til mikið bóla
á því, að færa kröfurnar upp með
• fjölgun þingmanna bæði fyrir bæjafé-
lög og kjördæmaskifting, en eins og
það með tilliti tii kostnaðar er mikill
sparnaðaður, að færa þingmannaföluna
niður, svo er það eigi sannað, að þeim
mun sé betur ráðið, þótt fleiri eigi at-
kvæði um, heldur miklu fremur það
gagnstæða; einnig með því að gera
landið • í raun og veru að einu kjör-
dæmi, ætti að miklum mun að vera
komið í veg fyrir hreppapólitíkina,
sem einatt hefir valdið hinum hvim-
leiðu og illa þokkuðu hrossakaupum
í þinginu.
Að allir þingmenn fari frá í einu
er nauðsynlegt; með því er trygging
fengin fyrir því, að léttvægir fulltrúar
eigi þar ekki of lengi sæti og að þjóð-
nýtir þingnietm eigi þangað afturkvæmt.
3. Pað þykir hér eigi of hátt far-
ið, að nefna 30 ára aldursfakmarkið,
því ætíð verður að leggja nokkuð
upp úr þroska og lífsreynslu.
4. Eins og hinn almenni kosninga-
réttur hefir einatt verið misbrúkaður
af sumutn leiðtogunum, er nauðsyn-
legt að takmarka úrslitaráð hans, til
fulltrúakosninga fyrir landið; þar sem
eigi þarf að gera ráð fyrir því, að
meira en 10°/o kjósenda beri fult skyn
á landsmál.
5. Mikið er undir því komið, að
undirbúningur og útgáfa kjörlistanna
sé ábyrgöarstarf kjörnra manna, til þess
að fyrirbyggja að félagsklíkur eða ein-
hverjir gleiðgosar geti skapað þjóð-
inni slfka útnefningu eða framboð.
6. Með breyttu fyrirkomulagi mætti
vænta þess, að ergnast óháða og heil-
brigða stjórn, og þá afar áríðandi að
öll mál verði fyrirfram lögð fyrir hana,
sem þá mundi eigi undir höfuð Ieggj-
ast að koma fyrir þingið þeim málum,
sem fyrsta afgreiðslu þyrftu, og ein-
hvers virði væru, en sém einnig spar-
aði þingmönnum tíma við að skóbæta
og rubba upp einhverjutn dægurdraum-
um, sem undanfarin reynsla hefir sýnt
að formað hefir verið jafnframt til
að »spekulera« í atvinnu.
7. Hér er ætlast til þess, að fjár-
hagslímabilið sé 1 ár, og er það ineð
tilliti til þess, að þá raundi færri þings-
ályktunartillðgum verða varpað upp á
stjórnina, og þar af leiðandi ekki safn-
ast til aukafjárlags önnur eins býzn
og undanfarið, enda ekki átt eins mik-
ið á hættu við óspilsama og ráðlitla
stjórn. Pá kemur atkvæðagreiðslan í
þinginu, sem jafnan hefir verið einna
versta torfæran á umboðsleiðinni;
gengur það vitfirring næst, að 1 atkv.
meiri hluti skuH getað skapað þjóðinni
t. d. öfgafjárlög. Sama er um önnur
mikilsvaiðandi mál, að með jöfnum
alkva.ðuin geta þau eðlilega fallið, en
svo aðeins einn maður ráðið að fullu
úrshtunum með eða móti. Býzí eg
við, að of mörg dæmi þingsögunnar
séu búin að saima þjóðinni liver fá-
sinna slíkf er, og gefur aö skilja, hve
misjöfnum dómurti slílc afgreiðsln rræt-
ir hjá fólkinu, þar sem þingménn
stauda svo iíkt að vígi með sókn og
vörn og |rví hér með fullyit, að sjálf-
sagt er að setja rainmar skorður við
þannig löguðu einveldi.
8. Pá kemur það ákvæði um
færslu þingsins, sem mun mæta frek-
astri mótstöðu, en eins og það er al-
mannarómur út um land alt, að Al-
þingi sé um of háð vilja höfuðstað-
arbúa skal eigi dregin dul á það, að
torvelt mun vera að koma fram þeim
málum, sem að einhverju leyti ganga
í móti hagsmunum bæjarins eða dutl-
ungum einstakra manna eða flokka,
þó það að öðru leyti sé til hagsmuna
fyrir þjóðarheildina.
Hefir í því sambandi áður verið
bent á Hvítárvelli í Borgarfirði, sem
hentugan þingstað og skal hér endur-
tekið — sökum legu, fegurðar og
hentugra samgangna. Um athafna.tíma-
bil þingsins má auðvitað deila, en
með tillita til færslunnar tel eg hent-
ugt að [rað stæði frá rniðjum Mai til
miðs Júlí, og með því að halda þing
árlega væri full í lagt, að það stæði í
tvo mánuði.
Fleira mætti í þessu sambandi
minnast á, svo sem það, hvort ástæða
væri til að hafa nema tvo ráðherra,
og einnig það, hvort ekki væri tal-
andi um að þingmenn störfuðu kaup-
laust. Pá kæmi [ró bezt í Ijós, hverjir
mettu (rúnaðarstarfið og hag þjóðar-
innar meira en sjálfa sig; enda lægju
þá ráðin frekar undir þann hluta þjóð-
arinnar, sem eftir öllum eðlilegum
rétti bæri að hafa formenskuna á hendi.
Breytingar á stjórnarfyrirkomulaginu,
sem — að minsta kosti gengju í líka
átt og eigi skemra en þetta, ættu að
vera komnar í kring 1930, og mynd-
aðist þannig nýtt tíinabil í þingsögu
íslendinga.
Málefni þetta var til umræðu í sýslu-
nefnd Borgarfjarðarsýslu og mætti þar
hlýum og örfandi undirtektum.
Mælist eg til þess, að sem flest
blöð landsins vildu taka upp tillögur
þessar.
Porsteinn Jónsson á Grund.
Ath. ritstj.
Prátt fyrir það, þó vér séum ósain-
þykkir tillögum þessum flestum, höf-
um vér ekki viljað neita höf. þeirra
um upptöku fyrir þær • blaðið —
þær eru nýmæli — og verðugt um-
hugsunarefni. Má vera að vér at-
huguin þær síðar.
CO
Rússneska grimdin.
(Niðurl.)
Eg efast um að nokkurs staðar á
jörðinni sé konan barin jafn miskunn-
arlaust og hræðiiega og í rússnesku
sveitaþorpi. Pað munu heldur hvergi
vera til jafnmörg fleyg oið uin þetla
efni eins og í Rússlandi. »Láttu kon-
una finna til svipunnar, berðu!«
»Beygðu þig uiður og hlustaðu —
andar hún enn?« »Hún lýgur, hrekkja-
drósin, hún vill fá meira!« »Tvisvar er
konan kær, þegar maður fiytur hana
inu á heimilið og ber hana til grafar-
innar.« »Enginn heldur rétt yfir skepn-
>íslendingur< kemur út á hverjutn
föstudegi og aukablöð þegar ástæða er til-
Argangurinn kostai sex kiónur. Ojalddagi
fyrir I. júlí ár Iivert. Uppsögn skrifleg,
bundiu við áramót, sé komin til afgreiðslu-
manns fyrir 1. október.
Auglýsingar og innheinitu annast rit-
stjórinn. Skrifstofutími kl. 10—12 og 5—7.
Afgreiðslumaður biaðsins er Hallgrímur
Valdeinarsson Hafnarstræti 101.
um og kveufólki.« »Viljirðu hafa kétið
mjúkt og súpuna góða, þá berðu
konuna þína!«
.Hundrað siíkra málshátta er daglega
notað í speitaþorpinu, og þeir geyma
skoðanir margra kynslóða; börnin
heyra þá daglega og í anda þeirra
eru þau alin upp. ■
Börnunum er émnig misþyrmt af-
skaplega í rússnesku sveitaþorpuu-
um...................
........ Yfir höfuð ann rússneska
alþýðan því að berja — það gildir
einu hver barinn er. Málshættir þjóð-
arinnar sýna, hvílík nauðsyn þjóðinni
ffnst vera í því að slást. »Einn barinn
gildir á við tvoóbarða.« Bóndinn hef-
ir á hraðbevgi fjölda málshátta, sem
lofa það að berja, slá og telja það
algerða nauðsyn fyrir vellíðan manna.
»Húrra? Lífðu glatt, btóðir sæll, og
berðu i ösklega!«
Hvað eftir annað hefi eg spurt þá,
sem þátt tóku í borgarastyrjöldinni,
hvort þeim þætti ekki hörmulegt að
drepa hvern annan. Svarið var jafnan
það sama: Nei — þeim fanst það
ekki svo ægilegt. >Hann hefir vopn
og eg hefi vopn, við stöndum báðir
jafnt að vígi. Hverju skiftir það, þó
við berjumst. Pað eru nógu raargir af
okkar líkum í heiminum.»
Eitt sinn spurði jeg hermann, sem
verið hafði í styrjöldinni miklu, að
þessari sömu spurningu. Hann gaf
mér þetta einkenniiega svar:
»Bardagi innanlands — það er ekki
svo mikilsvert. En stríð milli þjóða
og við erlenda menn — það gengur
nærri manni. Jeg skal segja yður í
einlægni. Pað er margfalt léttara að
drepa einn Rússa en erlendan mann.
Við eigum nóg af mönnum og hér
er mesta óregla á öllu. Tökum til
dæmis þetta sveitaþorp — látum það
fjúka stra*, það er ekki tveggja aura
virði. Og yfir höfuð, öll þjóðskipu-
lagsvitleysaii hér — drottinn hjálpi
okkur. Öðru máli er að gegtia með
Prússana. Pað var kvalræði að drepa
þá vegna reglu þeirra. Par eyðilögð-
um við fyrirmyndar skipulag. Pegar
eg særðist, varð eg glaður við að
losna við drápið. Á eftir fór eg til
Kákasus og þar börðumst við móti
Judenitsj. Par hittuin við Tyrki og
aðrar litaðar skepnur — vesalings
ræflar alt saman, og þó glottu þeir
altaf. En mér féll illa að slátra þeim.«
Eg hygg að styrjöldin hafi umskap-
að marga í þetta mót.
Pegar um er að ræða hina rúss-
nesku grimd, getur maður ekki látið
„hjá líða að minnast á það miskunnar-
leysi, sem Gyðingunt var sýnt. Sú
staðreynd, að grimdin við Gyðinga
var höfð ( frammi með leyfi og sam-
þykki valdhafanna, aísakar engan. Þeir
þorparar og heitnskingjar, setn gáfu