Íslendingur - 15.09.1922, Síða 2

148
ISLENDINOUR
38. tbl.
Emaille-vörur.
Pottar
Könnur
Katlar >
Tepottar
Potthlemmar
Fyrirliggjandi hjá
* Nathan & Olsen.
Pað var veika hliðin, sem varð að
skýla, og skýlan varð — einokun.
Meðhaldsmenn steinolíueinokun-
arinnar halda því fram, að samn-
ingarnir við enska félagið séu svo
góðir, og um þá sé svo tryggilega
búið, að óhugsandi sé að hægt væri
fyrir aðra að útvega landinu olíu
með jafngóðum kjörum. Ef þetta
væri nú í raun og veru sannleikur,
og ríkisstjórnin og Landsverzlunar-
legátarnir tryðu því í raun og veru,
að þessu væri þannig varið, þá
hefðu þeir hinir háu herrar átt að
sýna það í verkinu, að Landsverzl-
un gæti verið fær um að selja olí-
una í frjálsri verzlun fyrir jafnlágt
verð og aðrir og hafa samt hag af
sölunni. Og ekkert vopn hefði verið
betra gegn andstæðingum Lands-
verzlunar og einokunar en reynslu-
sannindin, og enginn efast um að
slíkt vopn hefði verið notað og það
feginsamlega, ef þess hefði verið
nokkur tök. En enginn af einokun-
arpostulunum hefir haft trú á því,
að reynslan myndi sanna þeirra
málstað og þess vegna er gripið
til einokunarinnar.
Eftirtektavert er það í sambandi
við þessa einokunarráðstöfun stjórn-
arinnar, að samninga er aðeins leit-
að við þetta eina félag og keppi-
nautum þess á heimsmarkaðinum
ekki gefinn kostur á að gera tilboð
á móti. Félag þ'etta — British Petr-
oleum Co. — heitir það (en ekki
Shell-félagið einsog áður hafði heyrst)
er þó ekki sérlega stórt samanbor-
ið við ýms önnur steinolíufélög og
þessutan litið þekt hér á landi.
Hefði hygni og forsjálni verið við
stýrið, hefði ekki verið farið þannig
að, heldur hefðu helstu steinolíu-
félögunum verið boðið að keppa
um hnossið, og bezta boð síðari
tekið. En ekki einasta þessari al-
gengu verzlunarregiu sáu valdhaf-
arnir sér fært að fylgja, og er það
vægast sagt harla kynlegt.
Annars er þessi einokunarráð-
stöfun ríkisstjórnarinnar algerlega
óverjandi frá hvaða hlið sem á
hana er litið. Níð og rógburður
samvinnu- og bolsivikkablaðanna
um kaupmannastétt landsins og
Steinolíufélagið dregur ekkert úr
sök ríkisstjórnarinnar í þessu máli.
Hún hefir rofið orð sín og eiða
við þing og þjóð og með því glat-
að því trausti sem margir frjálsverzl-;
unarmenn voru svo grunnhygnirj
að bera til hennar, þá hún tók við”
völdum. Líklegast hafa fortölur
Landsverslunarforstjórans mátt sín
mikils í steinolíumálinu; honum
fundist sjálfsagt að stjórnin breytti
um skoðun eins og hann, Sem
kunnugt er, var Magnús J. Krist-
jánsson enginn einokunarvinur á
þinginu 1917 er steinolíueinkasalan
var til umræðu. Hann kvaðst þá
ekki enn hafa getað »sannfærst um
ávinninginn áf því, þóít iandsstjórn-
in tæki að sér einkasölu á steinolíu
eða öðrum vörutegundum«. Pann-
ig var álit hans þá, þess góða manns’
þó nú kveði hann öðrum tón, og
skósveinar hans hér og annarstað-
ar dansi eftir hans pípu. Lands-
verzlunni hefir hann trygt 3 ára
líf með steinolíueinokuninni, þrátt
fyrir það, að Alþingi hafði ætlast
til, að yfirstandandi ár yrði síðasta
starfsár hennar. Landsverzlunarfor-
stjórinn er þannig orðinn ofjarl
þingsins, þó undarlegt kunni að
virðast, og stjórnina stórvöxnu hefir
hann sýnilega nú orðið í vasa sín-
um. Pað eru því í sannleika undarleg
fyrirbrigði, sem gerast rneð þjóð
vorri nú á tímum.
C3
Simfréitir frá útlöndam.
Rvik í gœr.
Lundúnablaðið »Times* flyiur þá
fregn í gœr frá Irlandi, að foringi
lýðveldissinna, De Valera, hafi verið
handsamaður í Cork af stjórnarhern-
um, og þar með sé irsku uppreistinni
lokið.
Þunglega horfir fyrir Grikkjum.
Eftir að þeir höfðu beðist ásjár banda-
manna og lofast til að hlita gjörð-
um þeirra i þrœtunum við Tyrki, hafa
þeir orðið að sœta þungum búsifjum
af Tyrkjum, sem ekki hafa viljað
veila vopnahlé öneyddir. Gríski her-
inn i Litlu-Asiu er gersundraður, 40
þús. hermanna teknir til fanga og 30
þús. fallnar. Bandamenn hafa nú sett
her á land til þess að vernda ibúana.
Óánœgja mikil heima fyrir með Kon-
siantín konung, og hefir liann orðið
að yfirgefa höfuðborgina Aþenu. Bú-
Ist við stjórnarbyltingu.
Rússneskir keisarasinnar hafa beðið
Dagmar keisaraekkju að iilnefna
keisaraefni fyrir Rússa; þykjast þeir
aú vongóðir um sigur, þvi þeir telja
þjóðina orðna þreytta á Sovjetsstjórn-
inni.
Enskir bankar bjóða Ausiurriki 30
milj. sterlingspunda lán gegn trygg-
ingu i iolltckjum ríkisins. Einnig hafa
Italir og Czecko-Slovakar lofað Aust-
urriki fjárhagslegti aðstoð. Alþjóða
fundurinn i Genf tœðir nú austur-
risku málirt.
Jafnaðarmannaflokkarnir þýzku, sem
kallaðir hafa verið óháðir og hægri
jafnaðarmenti hafa nú aftur samein-
ast i einn jlokk, og blöð þeirra rttnnið
saman.
Ný ráðstejna á að haldast i Genúa
i nœsta mánuði. Verður hún um
kaupdeilur.
OQ
Stutt orðsending.
Par sem »Dagur« hefir látið sér eitt-
hvað 3vo sérstaklega ant um mig nú
síðustu vikurnar, finst mér ekki úr vegi
að láta hann vita, að eg er ekki enn-
þá hættur að anda.
í 31. tölublaði hans er grein með
fyrirsögninni »Steinolíumálið«, og er
þar gefið í skyn að eg skilji ekki mælt
mál. Síðar í sömu grein segist ritstj.
telja sárgerðan mjög ánægjulegan heið-
ur með því að fá að mæta mér, hvar
sem er. Petta finst mér ágæt sjálfslýs-
ing mansins.
í annari grein segir »Dagur«, að tár
mín renni niður dálka íslendings útaf
steinolíueinkasölunni. Petta er nú gott
og blessað, að öðru leyti en því, að
það virðist hafa haft mjög smiftandi
áhrif, því síðan hafa dálkar »Dags«
verið eitt táraflóð; munurinn aðeins sá,
að það virðist vera á ferðinni krókó-
dílstár gremju og röksemdaskorts, sem
lýsir sér einna átakanlegast, er hann
minnist á sjálfan sig. Hann veit, vesl-
'mgurinn, að sér gengur illa að telja
bændum trú um, að »Dagur« og »Tím-
inn« séu bændablöð, og að hætt er við
að bæridur nenni ekki að halda öllu
lengur líftórunni í þeim; þar sem aðal-
áhugamál þessara blaða virðist vera
að eyða pappír og prentsvertu undir
persónulegar skammir um einstöku
menn. og ýmiskonar málæði, sem reynt
er að vekja með stéltarng hér innan-
lands; en slíkt mun bændum vera far-
ið að finnast fremur rýr sálarforði eða
peningaleg gróðalind. Um búskap eða
önnur mál, sem snerta bændastéttina
sérstaklega, ræða þau ekki; það gera
Búnaðarritið og »Freyr«. Bændurnir
eru farnir að hafa hugmynd um, að
«Tíminn« og »Dagur« eru ekki ann-
að en málgögn pólitískra spekúlanta inn-
an samvinnufélagsskaparins. sem bænd-
ur hafa verið látnir kosta að miklu
leyti.
Eg get huggað »Dag« með því, að
undirbúningur undir málsókn á hénd-
ur honum, hefur engan tíma tekið frá
mér. Stefnu má skrifa á 10 mínútum
og þarf mjög litfa fyrirhöfn. Til »svarta
lista« Landsverzlunar þarf eg engum
gögnum að safna, hann var tilbúinn,
þegar núverandi forseti sameinaðs Al-
þingis hélt þingmálafundinn góða 6.
Júlí s. I. og getur »Dagur« fengið
sannanir fyrir því á sínum tíma, þegar
svarti listinn verður birtur.
Um veiðarfæraverzlun mína sem
Landsverzlunarforstjóranum varð tíð-
ræddast um á áðurnefndum þingmála-
fundi og »Degi« finst svo mikill matur
í að tyggja upp eftir honum, ætla eg
ekki að ræða við þá fé/aga. Hitt væri
aftur á móti dálítið fróðlegt að fá upp-
lýsingar um, hvort það er samkvæmt
kenningum á samvinnuskólanum lands-
kostaða, að menn geti fengið veiðar-
færavörur 100°/o ódýrari en eg sel þær,
ef þeir mynda með sér kaupfélag og
fái slíkar vörur gegnum] það; eða
þetta á aðeins að vera augiýsing á
reikningsfróðleik og verzlunarhæfileik-
um Dagsritstjórans, sem sérstaklega
hefir tekið sér fyrir hendur að vera
einskonar »forsjón« bænda og annara
samvinnumanna í verzlunarmálum.
fón E. Bergsveinsson.
00
Kolakaup sfjórnarinnar.
»Verkamaðurinn« síðasti gerir að
umtalsefni kolakaup er ríkisstjórnin
gerði nýlega hjá Garðari Gíslasyni
heildsala, og er íokvondur út í hana
fyrir. Byggir blaðið þó einvörðungu
á utnsögn »Alþýðublaðsins« um mál-
ið, en það blað eift af öllum höfuð-
staðarblöðunurá hefir fundið ástæðu
til að víta stjórnina fyrir kaupin, jafn-
vel »Tímitm« aðal málgagn Lands-
verslunar (en henni bar að kaupa
kolin að því er »Alþbl.« og »Verkam.«
segja), hefir þagað. »Alþbl.« segir að
Garðar hafi grætt að minsta kosti 10
þús, krónur á kolasölunni, en Garðar
segir gróða sinti »því miður« hafa
aðeins numið einu þúsundi. Annars
hrekur Gatðar í »Morguublaðinu« all-
ar staðhæfingar »Alþbl.« rækilega og
er því stór furða að »Verkam.« skuli
vera að japla á þeim að nýju.
»Skýringar« Gerðars eru á þessa leið:
»Af því að eg hefi orðið þess var,
að Alþýðttblaðinu hefir mislíkað við
»núverandi ráðuneyti Sig. Eggerz« út
af kolakaupum við mig, er það kali-
ar kolahneyksli, finn eg mér skylt að
gefa eftirfarandi skýringar til þess að
fyrirbyggja misskilning og niilda hug
ritstjórans til stjórnarráðsins.
1. Eg varð þess var, að stjórnar-
ráðið leitaði tilboða hjá ýmsum kaup-
mönnum. Gerði eg því ótilkvaddur
boð og náði viðskiftum í frjálsri sam-
kepn.i við aðra, enda hefi eg góða að-
stöðu á Englandi í þessari grein.
2. Kolin eru ekki keypt handa
landssjóðsskipunum, heldur eingöngu
til ríkísstofnananna.
3. Ágóðinn af kolasölunni er því
miður að minsta kosti tífaldaður.
4. Verðið, sem nefnt er að kolin
hafi kostað, er rangt. Upplýsingar um
það getur ritstjórinn vafalaúst fengið,
ef hartn vill vita hið rétta.
5. Verð þessara kola er ekki sam'
bærilegt við verð annara kola, sem
hér eru á boðstólum til húsa notkunar
vegtia þess, að þau eru af alt annari
tegund.
6. En verð hverrar smálestar hefði
oiðið kr, 5,00 lægra, ef þessi skattur