Íslendingur - 29.02.1924, Síða 1

Flokks-
myndun.
Ihaldsflokkur myndaður í þinginu.
Ætlar að mynda stjórn. Stjórnar-
skifti væntanleg úr helginni.
Þau tíðindi gerðust á Alþingi á
þriðjudaginn, að nýr flokkur var
myndaður af 20 þingmönnum og
tók hann sér nafnið » í h a 1 d s -
flokkur*. í flokknum eru þessir
þingmenn:
Ágúst Flygenring.
Árni Jónsson.
Björn Líndal.
Björn Kristjánsson.
Eggert Pálsson.
Hákon Kristófersson.
Halldór Steinsson.
Ingibjörg H. Bjarnason.
Jón Auðunn Jónsson.
Jóhann Jósefsson.
Jóhannes Jóhannesson.
Jón Kjartansson.
Jón Magnússon.
Jón Sigurðsson.
Jpn Þorláksson.
Magnús Jónsson.
Magnús Guðmundsson.
Pétur Ottesen.
Sigurjón Jónsson.
Pórarinn Jónsson.
í bandalagi við flokkinn verða:
Hjörtur Snorrason og Jakob Mölier,
og er búist við, að hinn fyrnefndi
gangi í hann síðar á þinginu.
í stjórn flokksins eru kosnir: Jón
Porláksson, Magnús Guðmundsson
og Jón Magnússon.
Flokkurinn hefir ákveðið, að knýja
fram stjórnarskifti og mynda stjórn
sjálfur. Verður Framsóknarflokkur-
inn hlutlaus um stjórnarskiftin.
Sjálfstæðisbrotið magnlaust til alls.
Búist við, að stjórnarskiftin verði
úr helginni og nýju stjórnina myndi
aðeins tveir ráðherrar, Jón Þorláks-
son og Magnús Guðmundsson.
oc
Sparnaðarmálin.
Pað virðist, eftir þeim fréttum,
sem hingað hafa borist af þinginu,
sem aðalflokkarnir tveir hafi hafið
nokkurskonar sparnaðarkapphlaup í
þinginu og reyni að kornast fram
úr hinum með fleiri og víðtaekari
sparnaðarfrumvörp. En þess kyns
kapphlaup eru ekki ný í þingsögu
vorri. Á þinginu 1922 átti hið sama
sér stað og árangurinn varð enginn
annar en að þingtíðindin lengdust
sem svaraði tveimur heftum og að
þingkostnaðurinn óx um ca. tvo
tugi þúsunda króna.
Ætii að árangurinn verði annar
nú?
Hér skulu stuttlega athuguð helztu
sparnaðarfrumvörpin, sem fram eru
komin að þessu sinni, svo að séð
verði gerla, að hverju er miðað og
hvar sé og hvar sé ekki um raun-
verulegan sparnað að ræða, eftir því
sem vér fáum greint þar á milli.
Þá skal fyrst byrjað á hæstarétti.
Eins og getið var um í þingfréttum
í síðasta blaði, ber Jón Magnússon
fram í þinginu frv. um fækkun dóm-
ara réttarins, úr 5 niður í 3, og er
talið, að það hafi um 20 þús. kr.
sparnað í för með sér; raunar ekki
fyr en embættin losna. Nú er fyrir
skömmu látinn einn af dómurum
réttarins og embætti hans er óveitt,
og dómstjórinn er orðinn maður
aldraður og má búast við, að hann
leggi embætti sitt niður innan
skamms. Yrði því ekki langt að
bíða þess, að sparnaðarhugsjón
frumvarpsins kæmist í framkvæmd,
fengi |:>að á annað borð náð fyrir
augum þingsins. — Hæstiréttur er
stofnaður með lögum frá 1919 og
tók til starfa um áramót 1920.
Ástæðan fyrir því, að dómararnir
voru ákveðnir 5, eða 2 fleiri en yfir-
rétturinn gamli hafði liaft, var sú,
að þá var ekki verið að horfa í
skildinginn, og eins hitt, að fyrir
meiri hluta þm. mun hafa vakað
að búa þannig um hnútana, að þeim,
sem skytu málum sínum til hæsta-
réttar, væru sem bezt trygð sann-
gjörn úrslit þeirra, og það næðist
bezt með því, að dómararnir væri
heldur fleiri en færri. Sú ástæða,
hafi hún þá haft við rök að styðj-
ast, er vitanlega eins veigamikil í
dag eins og hún var 1919, er lögin
voru fyrir þinginu. Annars má gera
ráð fyrir því, að þá hafi og verið
búist við, að hæstiréttur myndi hafa
ærinn starfa með höndum, en reynd-
in hefir orðið sú, að eitthvað um
100 mál hafa verið dæmd í réttin-
um þau 4 árin, er hann hefir verið
við líði, eða 25 mál á ári, og getur
engum dulist, að það er nauðalítið
starf fyrir 5 dómendur, sem auk
þess hafa 6. manninn sér til að-
stoðar — hæstaréttarritarann. Hann
mætti að því er virðist einnig spara.
Pá er sendiherrann í Kaupmanna-
höfn. Embætti þetta er ekki gamalt
frekar en hæstiréttur, en þó er nú
svo komið, að ýmsir vilja leggja
það niður, og þm. Strandamanna,
Tr. Þórhallsson Tímaritstjóri, hefir
borið fram frumvarp í þinginu í þá
átt. Embættislaun sendiherrans
munu vera 20 þús. kr. auk skrif-
stofukostnaðar, og mun sú mein-
ingin, að spara aðeins sendiherrann,
en iáta skrifstofuna halda áfram.
Sendiherranum hafa verið válin ýms
lítilsvirðandi nöfn, hann kallaður
»tildursherra«, »Hafnarlegáti« o. s.
frv., og er það þveröfugt við það,
sem aðrar þjóðir gera, því að þær
telja þessa embættismenn mjög
nauðsynlega, og telja það skyldu
sína að gera þá sem bezt úr garði.
Og ef ísl. þjóðin vili kallast fullveðja
og sjálfstæð þjóð, má ekki minna
vera en að hún hafi einn þann full-
trúa í útlandinu, sem geti komið
frarn fyrir hennar hönd bæði til
samninga og á þjóðafulltrúafundum
— fulltrúa, sem sé hennar, en ekki
lánaður frá Danskinum. Sendiherr-
ann er hið eina lifandi tákn hins
íslenzka fullvcldis í útlöndum, hann
er lifandi auglýsing þess, ef svo
mætti að orði komast, og þjóðin
má ekki við því að afmá hana. Hún
mundi tapa við það meiru en 20
þús. krónum. Engin víðsýn þjóð
vill heldur eiga alt um verzlun sína
undir blindri hendingu, heldur vera
eins vel viðbúin og unt er, að sjá
verzlun sinni borgið. Pað er því
beinlínis gróðafyrirtæki, að leggja
fé til sendiherrans, og það þótt ekki
sé tekið tillit til neins nema auranna.
Tvö sparnaðarfrumvörp hafa kom-
ið fram um breytingu á stjórnar-
skránni; fara þau bæði fram á þing-
hald annaðhvort ár og ráðherrafækk-
un, en sá er munurinn, að annað
frumvarpið fer fram á að fækka
einum ráðherra og hafa þá tvo, en
hitt, að fækka þeim um tvo og hafa
ráðherrann aðeins einn. Undanfar-
andi 5 þing hafa að meðaltali kost-
að ríkissjóð 200 þús. krónur, og
þótt þessi kostnaðarliður kynni eitt-
hvað að lækka næstu árin, verður
það þó altaf Iagleg fúlga, sem spar-
aðist með þinghaldi aðeins annað-
hvort ár. Ráðherrafækkunin hefir
aftur lítinn sparnað í för með sér.
Bieytingin yrði aðaliega sú, að í
stað ráðherranna, sem bera ábyrgð
gerða sinna fyrir Alþingi, kæmu á-
byrgðarlausir embættismenn inn í
Stjórnarráðið, og yrði það sízt til
bóta.
Stjórnin kemur með frumvarp um,
að ltggja niður löggildingarstofuna
fyrir mæli og vog; er ráðgert, að
við það sparist um 20 þús. krónur.
Munu fáir verða til að harma það,
að löggildingarstofan leggist niður.
Hefir hún aldrei vel séð verið hér
á landi, en orðið mörgum tii óþæg-
inda og óþarfa kostnaðar. Má telja
víst, að þingið gangi af henni dauðri.
Þá eru ýms frumvörp um sam-
einingu og niðurlagning embætta.
Vill stjórnin t. d. sameina Lands-
bókasafnsvarðar- og Þjóðskjalavarð-
arembættin. Það ætti að vera auð-
gert nú, úr því að annað þeirra er
nýlosnað, við dauðsfall. Öðru máli
gegnir með niðurlagningu dócents-
embættisins í grfsku og prófessors-
embættisins í hagnýtii sálarfiæði.
Báðir mennirnir, sem nú gegna þeim,
kæmust á biðlaun, yrðu þau lögð
niður, og mundu biðlaunin með
dýrtíðaruppbót slaga hátt upp í em-
bættislaunin. Auk þess yrði að sjá
prestsefnum fyrirtímakenslu í grísku,
ef grískudócentnum yrði steypt af
stóli, og þá færi sparnaðurinn að
verða Iftill, scm af niðurlagningu
embættisins leiddi. Og þannig
myndi það verða víðar.
Annars erum vér þeirrar skoðun-
ar, að happasælasta leiðin í þessutn
sparnaðarmálum sé sú, að skipa
milliþinganefnd til þess að vinna að
þeim, og leggja fyrir næsta þing
fullkomið sparnaðarkerfi, er þingið
breyti eftir. Með því einu móti fæst
t
Kristín Eggertsdóttir
vcitingakona
andaðist hér í bænum 27. þ. m.
eftir langvarandi sjúkleik af krabba-
meini.
Kristín heitin var fædd 21. aprfl
1877 að Kroppi í Eyjafirði, dóttir
Eggerts Davíðssonar núverandi
bónda að Möðruvöllum í Hörgár-
dal. Hún var því tæpra 47 ára, er
hún lézt.
Hér á Akureyri var aðal-lífsstarf
Kristínar heit. Hún var kenslukona
við Kvennaskóla Eyfirðinga um
nokkur ár, síðar forstöðukona sjúkra-
hússins hér og síðustu árin eigandi
gistihússins »Hótel Oddeyri* og
stjórnandi þess. í bæjarstjórn Ak-
ureyrar átti hún sæti um nokkur ár
og lét mikið til sín taka.
Kristín heitin var dugnaðar- og
atgerviskona hin mesta og mun
hennar lengi minst hér á Akureyri
með hlýhug og virðing.
ábyggilegur grundvöllur og festa.
Nefndin gæti verið þannig skipuð,
að sama sem enginn kostnaður
leiddi af störfum hennar fyrir ríkis-
sjóð, og henni yrði fengið það verk-
efni í hendur, að firina leiðir til að
spara ríkissjóði segjum t. d. tvær
miljónir krónur árlega, og h e n n -
a r y r ð i að benda á, hvar og
hvernig þetta gæti orðið. Þannig
hafa ýmsar aðrar þjóðir farið að
ráði sínu og gefist vel, og því akyldi
ekki hið sama geta oröið ofan á
hjá okkur? Einstaka frumvarp frá
þingmönnum, þótt til sparnaðar
miði, verða ekki annað en kák. Því
það verða menn að hafa hugfast,
að það, að slátra einum eða tveim-
ur embættismönnum, getur aldrei
bjargað fjárhag ríkissjóðs.
co
Alþingi.
Stjórnarfrumvarp.
Auk fjárlsgafrumvsrpgins hefir stjórn-
in l»ft þes«’ fniinvörp f í hir.gi,'ii:
Frv. ui! * n m Ö, d i «’<>• ni'*
frv. um «i "cning *ndít>ókr aronr-
Og þjóe8kj»l»v»'ðaremb tl 8hi«, ti» lil
vegalaga, frv. til hjúalaga (s m« og i
fyrra), frv. un> vatnsorkuíeyfi og ýms
mentamálafrumvörp samkvmmt tiliég-
um milliþinganefndarinnar í mentamál
unum.
Sendiherrann og sparnaður.
Tryggvi Þórhallsion, þmgm. Strands,
vill leggja niður sendiherrann f Kaup-
mannahðfn. Þrír aðrir Framsóknarmenn
vilja leggja niður prótessorsembæt'tö f
hagnýtri sálarfraeði og grískudósents-
embsettið. /
Þrtr þm. úr fhaldsflokknum vilja
lækka dagpeninga þingmanna ofan f
12 kr., og fastsetja ferðakostnað við
400 kr. hámark og 40 kr, lágmark,

i