Íslendingur - 03.04.1925, Side 1

iT
XI. árgangur.
Akureyri, 3. apríl 1925
15. tölubl.
Talsími 105.
Ritstjóri: Gunnl. Tr. Jónsson.
Strandgata 29.
Kælisltipsitiálið.
í júlímánuði í fyrra skipaði ríkis-
stjórnin, samkvæmt fyrirmælum Al-
þingis, 5 manna nefnd, til þess að
rannsaka og gera tillögur um kaup
á kæliskipi. í nefndina voru skip-
aðir Emil Nielsen framkvæmdar-
stjóri, Carl Proppé útgerðarmaður,
Haildór Porsteinsson skipstjóri,
Tryggvj Pórhallsson ritstjóri og Jón
Árnason framkvæmdarstjóri. Nefndin
hefir ekki getað orðið sammáia o'g 1
hafa þeir Tryggvi og Jón orðið í
minni hlufa. Báðir nefndarhlutarnir
hafa sent Alþingi álit sín og sézt
af þeirn, að í rauninni ber ekki sér-
lega mikið á milli. Báðir viður-
kenna þeir, að það hafi afarmikla
þýðingu fyrir landbúnaðinn, að hægt
sé að flytja út kælt eða frosið kjöt,
en greinir aðallega á um, hversu
fljótt að hægt sé að koma því í
framkvæmd. Pó leggur meiri hlut-
inn á móti |aví, að skip sé keypt
fyrst um sinn og telur réttara að
leigja skip og að gerðar verði til-
raunir í stórum stíl með sæmileg-
um styrk frá Alþingi, áður en horfið
sé að skipakaupunum. — Minni
hlutinn er aftur fylgjandi skipakaup-
unum og Ieggur þess utan mikla
áherzlu á, að komið verði upp frysti-
húsum sem allra fyrst á helztu kjöt-
útflutningshöfnum landsins, en jaau
telur harm nauðsynleg — og meiri
hlutinn raunar líka — til þess að
útflutningur kjötsins geti orðið veru-
legur og arðberandi.
Ekki er gert rdð fyrir, að sjávar-
lítvegurinn hafi gagn af kœliskipinu.
Nefndarálit meiri hlutans er á
þessa leið:
»Eftir að hafa haldið þá fundi, sem
hægt hefir verið að halda í kæli-
skipsnefndinni, höfum vér undirrit-
aðir, með tilliti til þeirra upplýsinga,
sem vér höfum getað afiað um þau
atriði málsins, sem oss var falið að
athuga, komist að þessari niður-
stöðu í málinu:
Verð á skipum hefir ekki lækkað
á síðastliðnu ári, heldur hefir það
þvert á nióti virst fara hækkandi,
svo að það mun ekki vera mögu-
legt að fá skip eins og það, sem
hér er verið að hugsa um, fyrir
minna en .ca. 1,500,000 En þar eð
landið þarf, sem stendur, ekki á
fleiri dýrum skipum, sem ætluð eru
til áætlunarferða, að halda, með því
að vor eigin skip verða að sigla
mikinn hluta ársins án þess að hafa
fullfermi, og skfp það, sem er í
Norðurlandsferðunum hefir jafnan
orðið að sigla tómt til útlanda frá
því í ársbyrjun og þangað til í á-
gústmánuði, mun vera vafasamt, að
hægt verði að fá svo dýrt skip til
þess að bera sig nema með geysi-
háum styrk, ji>á 10 mánuði ársins,
sem það verður að keppa um sigl-
ingarnar við erlend skip, sem eru
ódýrari, jafnframt því sem dýrtíð
hér er svo mikil, að öll laun verða
um 30°/o hærri en þau laun, sem
greidd eru á erlendum skipum.
Við nánari athugun kemur í ljós,
að fyrirkomulag það, sem fyrst hafði
verið ráðgert, að frysta kjötið um
borð, mun reynast ókleift, með því
að frysting á þenna hátt mun taka
svo langan tíma, að skipið getur að-
eins farið eina ferð í sláturtíöinni
með fullfermi, af því að tíminn, sem
fer til þess að ferma kjötjð, mun
verða um 4 vikur.
Af þessu leiðir því það, að vér
verðum að sleppa þessari hugmynd
um að frysta kjötið um borð, og
gera ráð fyrir, að koma verði upp
frystihúsum í landi, enda mun [aað
vera eina leiðin, sem talist getur
ábyggileg til þess að góðum árangri
verði náð, þar eð maður að öðrum
kosti getur átt það á hættu, að um
það Ieyti, sem slátrað hefir verið á
einhverri af stærstu kjötútflutnings-
höfninni, sem á við slæma höfn að
búa, skelli á óveður, svo að skipið
verði að halda burt þaðan, og vera
til sjós í marga daga, en kjötið, sem
ef til vill er þegar selt sem nýtt
kjöt, verður þá að salta niður.
Vér álítum að það hafi afarmikla
þýðingu, að hægt verði að flytja út
kælt eða fryst kjöt, en á hinn bóg-
inn lítum vér svo á, að gera verði
enn víðtækari tilraunir í þessu efni,
áður en vér þorum að ráða til, að
fengið verði svo dýrt kæli- og frysti-
skip, auk allra þeirra frystihúsa, sem
samtímis jaarf að reisa í Iandi, þar
eð hvorttveggja er sem stendur
mjög dýrt, og sjálf útgerð skipsins
verður aðeins rekin með tapi þann
iíma, sem ekki á að nota það til
kjötflutnings, þar eð vér höfurn ein-
mitt þessa 10 mánuði nœgilegan
skipakost.
Vér verðum þess vegna að tnæla
með því, að rannsóknum sé haldið
frekar áfram og að útflutningur í
stærri stíl en hingað til verði reynd-
ur enn þá um tíma með hæfilegum
styrk frá ríkinu, unz ábyggilegri
árangur hefir fengist í þessu efni,
og að notuð verði til þess skip, sem
hægt mundi vera að fá leigð í þessu
skyni, áður en sjálft hið endanlega
stóra fyrirtæki verður framkvæmt.
Pað er ennfrentur álit vort, eftir
ummælum, sem fram hafa komið
þar að lútandi og samkvæmt þeim
rannsóknum, er vér höfum gert, að
útgerðarfélögin hafa ekki mikinn
áhuga fyrir þessari útflutningsaðferð
að því er útflutning á fiski snertir,
svo vér getum þar af leiðandi ekki
vænst neins verulegs fjárstyrks af
þeirra hálfu. Fiskinn þarf sem sé
að flytja út í fsnum, ísvarinn, eins
og enski markaðurinn krefst að hann
sé fluttur, og svoleiðis fisk má helzt
ckki flytja úr einu skipi í annað.
ÍTið má heldur ekki frysta fiskinn
og ekki er heldur hægt að geyma
hann kældan, án þess að hann falli
mjög í verði. Bess vegna teljum
vcr, að kæli- og frystiskip sé ein-
ungis, en þá einnig verulega þýð-
ingarmikið, vegna útflutnings á kjöti
AKUREYRAR BIO
í kvöld og laugardagskvöldið kl. 81/*:
FJALLA-EYVINDUR
f... ' W
_________ _______ ...i--. ------------------ . • „ •
sjónleikur Jóhanns Sigurfónssonar [ 7 þátta kvikmynd.
í aðalhlutverkinu:
VICTOR SJÖSTRÖM.
Myndin er meistaraverk eins og leikurinn.
Engar sýningar næstu viku — páskavikuna.
og ennfremur útflutnings á smjöri
og laxi.
Hlutafé það, sem ef til vill verður
hægt að safna í þessu skyni, álítum
vér að verði hverfandi, samanborið
við kaupverð skipsins, svo að taka
verði stórt lán, til þess að koma
málinu í framkvæmd, en slíkt lán
mun gera það að verkum, að fyrir-
tækið ber sig enn ver, þar eð mikið
fje þarf til þess að greiða árlega
vexti og afborganir af láninu.
Eftir reynslu þeirri, sern vér höf-
um, teljum vér, að kælt kjöt geti í
mesta lagi haldist ferskt um borð í
6 daga, ef vel er með það farið,
en ekki lengur. Par af leiðandi
verður maður að álíta, að frá Akur-
eyri sé einungis hægt að ílytja kælt
kjöt beint til Leith eða Glasgow og
frá Reykjavík beint til þessara hafna,
og einnig frá einum eða tveim fjörð-
um á Austurlandi, og þá lengst til
Hull eða Liverpool. En það kjöt,
sem flytja á út frá öðrum höfnum
á landinu, sem fjær liggja, verður
að frysta. Kælt kjöt er og aðeins
hægt að flytja út frá góðum höfn-
um, þar sem trygt er, að hægt sé
að ferma skipið á ákveðnum tíma.
Álit vort er því í stuttu máli það,
að málinu sé frestað, en að svipað-
ar tilraunir með útflutning á kældu
kjöti, sem gerðar hafa verið hingað
til, séu gerðar enn um skeið, en í
stærri stíl, með leigðum skipum og
ríkisstyrk. Gangi tilraunir þessar
vel, og komi það í ljós, að kjötsal-
an verði arðmeiri á þennan hátt en
hún hefir verið, þegar kjötið hefir
verið saltað, eins og hingað til, og
þegar skipsverð hefir lækkað og
verður sanngjarnara en það er nú,
beri að taka málið upp á ný.«
Álit minni hluta nefndarinnar er
svo langt mál, aó ógerningur er
jafnvel að birta ítarlegan útdrátt úr
því. Er þar m. a. mikið af skýrsl-
um; sýna þær innflutning á frosnu
kjöti til Bretlands árin 1904—1923,
frá Nýja Sjálandi og Ástralíu og
verð þess; einnig verð á saltkjöti
héðan fluttu til Noregs á sama ára-
bili. Sýnir sá verðsamanburður, að
við liefðum hagnast um rúmlega
5V2 milj. kr. á þessu 20 ára tímabili,
hefði kjötið verið flutt út frosið, en
ekki saltað. — Ennfremur telur minni
hlutinn það engum efa bundið, að
saltkjötsmarkaðurinn mundij verða
hærri og tryggari, ef hægt væri að
senda út talsverðan hluta þess í
öðru ástandi.
Pá segir minni hlutinn, að við
nánari ransókn málsins hafi þeim
orðið það Ijóst, að útflutningur héð-
an á kældu eða aðallega frystu kjöti,
gæti aldrei orðið tryggur, né fram-
kvæmanlegur í stórum stíl og alment,
nema því aðeins, að jafnframt verði
reist frystihús á helztu kjötútflutn-
ingshöfnunum, sé það eina sýnilega
leiðin, »sem örugg geti talist til að
tryggia sæmilegan arð af sauðfjár-
rækt Iandsmanna.« En nrinni hlut-
anum dylst ekki, að kostnaðurinn
við að koma upp frystihúsunum
verði mikill. Leggur hann samt til,
að Alþingi heimili ríkisstjórninni að
lána fé úr ríkissjóði árin 1926—1929,
bæði árin meðtalin, alt að 100 þús.
kr. á ári til þess að reisa íshús.
Hefir minnihl. talist tii, að ekki yrð'