Íslendingur - 21.08.1925, Blaðsíða 2

2
ISLENDINQUR
Olíufatnaður
Línur
Línutauma
Línukróka
Fiskbursta
Fiskihnifa.
Girðingarstaura úr járni
Gaddavír
Bárujárn
Þaksaum
Málningu og
Fernis.
Gluggagler
Götukústa
Umbúðastriga
Seglgarn
Kornvörur
Nýlenduvörur margsk.
liugsjórt eigi eða áhugamál. Og
þetta er ekki sagt einu sinni eða
tvisvar, það nægir ekki, heldur eru
þessi fögru ummæli marg-endurtek-
in og níðrógurinn vafinn í gegnum
langar greinar, eins og t. d. í Degi
í greininni »Sambandið þakkar«.
Sýna dómar þessir betur en nokk-
uð annað hræðsiu þá, sem gripið
hefir Hrifluherrann og Framsóknar-
ritstjórana út af áhrifum íhaldsblað-
anna. Pví það liggur í augum
uppi, að væru blöðin jafn ómerki-
leg og þeir halda fram og ritstjór-
arnir jafn bágbornir, myndi hr. Jón-
as ekki hafa eytt klukkutíma á hverj-
um fundi, er hann talaði á, til þess
að ófrægja þau og ritstjórana, og
eins myndu ritstjórar Tímans og
Dags ekki hafa eytt fleiri dálkum af
blöðum sínum í sama augnamiði.
Ef gera skyldi samanburð á rit-
stjórum Framsóknarflokksins og í-
haldsins, myndu íhaldsritstjórarnir
sízt verða í skugganum. Tryggvi
Þórhallsson hefir aldrei fengið orð
fyrir að vera yfirburðamaður á rit-
vellinum, fremur hið gagnstæða, og
um Jónas Þorbergsson er það að
segja, að hann skrifar vel æfiminn-
ingar og ritdóma, en sökum skap-
bresta sinna og málalenginga, mis-
tekst honum venjulega, er hann
skrifar landsmála- eða deilugreinar.
Og engir íslenzkir blaðamenn munu
hafa gengið lengra í persónulegum
aðdróttunum og ærumeiðingum en
þessir tveir Framsóknarritstjórar, og
þarf ekki annað en að benda á ný-
fallna meiðyrðamálsdóma því til
sönnunar.
Dagur segir, að ritstjórar íhalds-
blaðanna hafi gengið í þjónustu
þeirra til þess að vinna fyrir mat
sínum. Ef svo er með þá, ætli því
sé ekki iíkt varið með ritstjóra Tím-
ans og Dags. Tryggvi Þórhallsson
hættir að þjóna Drotni og fer að
Tímanum. af því að hann borgar
betur en prestsstaðan, og Jónas Þor-
bergsson, sem ekkert lífvænlegt
hafði getað fengið að gera eftir
heimkomuna frá Ameríku, tók tveim
höndum við Degi, er honum bauðst
atvinnan. Pólitiskar skoðanir mun
hann hafa haft engar þá. Atvinnan
hefir sennilega fært honum þær.
Að J. Þ. hafi verið skoðanalaus í
íslenzkri pólitík, eða þá helzt íhalds-
sinnaður, er hann tók við Degi,
dregur ritstj. ísl. aðallega af því að
hann vissi til, að J. Þ. sóttist í tví-
gang eftir, að komast að íhalds-
blaðinu Heimskringlu í Winnipeg,
fyrst sem aðstoðarmaður og síðar
sem ritstjóri, þótt hvorugt tækist. —
Að öllu athuguðu gegnir það því
furðu, að hann skuli setja sig í dóm-
arasessinn til að dæma blaðamensku
annara. En þeir eru margir, menn-
irnir, sem sjá flísina í auga bróður
síns, en gæta ekki bjálkans í sínu
eigin aug? — og J. Þ. er einn af
þeim.
Hrei nar flöskur kaupir
Áfengisútsalan, Akureyri.
Símskeyti.
(Frá Fréttastofu íslands.)
Rvík 20. ágúst.
Utlend:
Frá Berlín er símað, að vegna
launa-ósamkomulags vinnuveitenda
sé verkbanni yfirlýst í bygginga-
vinnu allri. Um óO þús. manns úti-
lokaðir frá vinnu.
Frá Osló er símað að ákveðið
sé, að Roald Amundsen fljúgi til
Norðurpólsins í loftskipi næsta
sumar.
Frá London er símað, að Kína-
stjórn hafi bannað enskum skipum
viðkomu í kínverskum höfnum.
Frá París er símað, að jafnaðar-
menn hafi á fundi samþykt, að
hætta að styðja stjórnjna.
Frá Brussel er símað, að jafnað-
armannaforinginn Vandervelde, sem
nú er yfirráöherra í Belgíu, hafi lýst
því yfir, að stjórnin geti ekki við-
urkent soviet-stjórnina rússnesku
vegna óafsakanlegrar framkomu í
garð jafnaðarmanna.
Frá London er símað, að ættkvísl
ein í Sýrlandi hafi gert uppreist
gegn Frökkum og drepið alla, er
hún náði í. Búist við, að Arabar
geri einnig uppreist gegn Frökkum.
Símað frá París, að alvarlegur á-
greiningur sé kominn upp milli
Belgíumanna og Bandaríkjanna út
áf samningi um skuldir fyrnefndra,
er ekki vilja greiða stríðsskuldir.
Innlend:
Sigurður Kristófer Pétursson rit-
höfundur lézt í gær eftir langvar-
andi vanheilsu.
Samkvæmt veðurskýrslum veður-
athugunarstofunnar fyrir árið 1924
skein sól 1630 klukkustundir í
Reykjavík það ár. Júní var sólrík-
asti mánuðurinn með 313,3 klukku-
stundir, þá maí með 248,7 kl.st.,
apríl með 224,7, sept. 155,5, ágúst
148,2. — Desember hafði 2 kl.st.
Landlæknir kveður nú hvergi vart
mænusóttar svo vissa sé fyrir, nema
eitt tilfelli á Siglufirði. Alstaðar
gott heilsufar það sem af er sum-
arsins.
Árni Jónsson alþm. frá Múla er
skipaður forstjóri Brunabótafélags
íslands.
oo
M a r o k kó.
Marokkó er landsvæði mikið í Norð-
ur Afríku, eins og menn vita. Það
nær suður að Sahara-eyðimörkinni,
norður að Miðjarðarhafi, austur að
Algeríu og vestur að Atlantshafi, sagt
að vera 305,548 fermílur að stærð.
Landflæmi þetta er aðallega bygt af
tveimur kynkvíslum, Aröbum og Ber-
berum. Arabar komu þangað inn og
ruddu sér til rúms fyrir mörgum öld-
um síðan, en Berberarnir eru eins
gamlir í landi þessu eins og sagan
sjálf eða jafnvel eldri. Þeir eru atgerv-
ismenu hinir mestu tij líkama og sálar,
og hafa í allar þossar aldir ha'dið ein-
kennun þjóðar sinnar tireinum og sú
eina blöndun, sem urn er að ræða, er
að finua í hafnarbæjum, þar sem Ev
rópumenn hafa komið og ott dvalið
langvistum, og nokkuð af arabskum
orðum, sem slæðst hafa' inu í mál
þeirra.
í langa tíð hafa sumar af Evrópu-
þjóðunum haft augastað á þessu mikla
l..ndsvæði til nýlendunáms — einkum
þó tvær, Spánverjar og Frakkar. Spán-
verjar hafa haft meiri og minni mök
við Berberana í Marokkó í niargar
aldir og enda haft þar löggæzlu að
meira og minna leyti síðan 1580, og
er því litlum vaía bundið, að ef nokk-
ur af Evrópuþjóðunum á forgangsrétt í
norðurhéruðunurn í Marokkó, þá eiu
'pað Spánverjar.
Árið 1904 gengu Frakkar inn á að
afsala sér öllu tilkalli til eigna og um-
ráða i Egyptalandi, gegn því að þeir
fengju sjálfdæmi í Marokkó. Þegar
máli því var þannig komið, risu Spán-
verjar upp og kváðnst vera réttkjörnir
arftakar í Marokkó og lý;tu yfir því,
að þeir iétu enga þjóð svifta sig þeim
rétti, hvorki Frakka né heldur neina
aðra. Héldu Spánverjar svo fast á
máli sínu, að til sáttafundar var kvatt
á sama ári. Á fundi þeim gengu
Frákkar inn á, að láta Spánverjuin eftir
til löggæzlu héruðin sléttlendu, sem
að Miðjarðarhafinu liggja, alla leið
vestur til Tangier og suður ti! Chac-
houan héraðs, sem er 18,360 fernúlur.
Sjálfir tóku Frakkar þá í sínar hendur
löggæzlu yfir 213,000 fermítum lauds
í Marokkó. Samningur þessi var sið-
ar staðíestur á Algeciras-fundinum 1906.
Þessir samningar v.rðast í fljótu
bragði ekki veia neitt óttalegir og
hafa ef U vill ekki verið það í fyistu,
en það er undarlegt, hve sum 3tv k,
þó þau virðist hættulaus, gcta alt í
einu snúist upp í yfiivofandi voða.
En þessi samningur varð þó Spánverj
um hið mesta vandræða aðkast, sent
sú þjóð hefir fengið tengi.
Á svæði þessu, sem þeir fengu til
yfirráða og umsjónar, er hérað eitf,
sem Rif.heifir. í því héraði býr flokk-
ur manna herskár og harðsnúinn, sem
sérkendur er frá öðrum Berberum með
nafninu Riffs, sem þeir hafa átt í uppi-
haldstausu stríði við í meir en tuttugu
ár, og hafa ekkert ráðið við. Þeir
liafa farið hverja herferðina á fætur
annari á hendur þeirn, en ekkert haft
upp úr því nema skötnm og skaða. í
þessar herferðir hafa þeir eytt of fjár
og þegar þær tókust svona illa, reyndu
forvígismenn stjórnmálanna á Spáni að
kaupa á sig frið þessara ribbalda í
Riffjöllum og borguðu einum Iciðtog-
anum þar 1,000,000 pesas, en alt af
hef r hallast á Spánverja ár frá ári, þar
til nú að þeir urðu að yfirgefa fjalla-
vígi sín og draga her sinn ofan á
slétturriar nær sjónum.
Maður sá, er Riffjallabúa hefir leitt
til orustu og sameinað hina dreifðu
Berbera, heitir Abd-El-Krim. Er hann
upprunninn þar í Riffjöllunum og af
góðu fólki kominn. Þegar hann
var á unga aldri, fór hann til Madrid
á Spáni, útskrifaðist af háskóla þar,
gekk svo í stórskotalið Spánverja, en
varð ósáttur við þá og fór heim til
fólks síns aftur og sameinaði krafta
þess á móti Spánverjum betur en
nokkur annar maður hefir getað gert
Abd-El-Krim hefir víst íundið til þess,
að hann ætti. alls kosfar við Spánverja,
og af því að hann hefir verið stórhuga,
eða ekki kunnað að gæta hófs, þá
réðst hann inn í lendur þær, scm
Frakkar áttu, svo hann á nú að mæta
Cigaretíur:
Elepharit
Og
Capstan (enskar)
Íkomnar aftur í
SÖLUTURNINN.
bæði Fiökkum og Spánverjum með
hinu takmarkaða liði s'nu. Á þeim
stutta tíma, sem Frakkar og Abd-EI-
Krim hafa ázt við, hafa Frakkar mist
1,473 menn, sem hafa fallið upp að
1. júlf 1925,’ en 2,775 hafa særst og
30 hafa verið teknir til fanga af Abd-
El-Krim eða mönnum hans.
Að líkindum verður ekki að Ieiks-
lokum að spyrja, ef að þessár þjóðir,
Frakkar og Spánverjar, teggjast á eitt
með að brjóta á bak aftur þessa fornu
og hugdjöifu þjóð. Hún að sjálf-
sögðu getur ekki staðið á móti sam-
einuðu kröftum þeirra til lengdar, og
þar er það sem aðalhættan keinur inn
í þetta mál.
Þjóðirnar, stórar og smáar, hafa
getað setið hjá og horft á leikinn á
milli fjallabúanna og Spánverja, því
þær vissu, að Spánverjar gátu aldrei
á þeim unnið. En þegar að stórþjóð
kemur tíka í spilið, þá vandast mái ð.
Frakkar, ef þeir verða látnir afskifta-
lausir, brjóta náttúrlega Berberana
undir sig á endauum og um leið slá
eign sinn á Iand þeirra, eða ineð öðr-
um orðuin taka undir sig alt Marokkó
frá Sahara að sunnan, norður að Mið-
jarðarhati, frá Algeríu, sem er þeirra
eign, að austan og veslur að Atlants-
hafi, sem auðsjáanlega er takmark
þeirra nú og hefir verið í meir en
tuttugu ár, enda hafa franskir hermenn
látið sér um munn fara, að þeir yrðu
að leggja undir sig Marokkó og sam-
eina hina dreifðu flokka þar, áður en
næsta stríð kæmi, því þá þyrftu þeir
ekki að hræðast neina, eða vera upp
á ne’na komnir. Auður þessara hér-
aða, sem um er að ræða, erafar mik-
ill og sem að líkindum gæfi Frökkum
þann efnalega styrk, sem þeir þyrftu,
til þess að vera fyrsta flokks þjóð,
hvað efnin snertir, ef þeir næðu þeiin
á sitt vald. Og er jrað eitt út af fyrir
s:g ekki lastandi. En það gæfi þeim
me:ra, það gæfi þeim lykilinn að sigl-
ingum um Miðjarðarhafið. Fiá Ceuta
á norðvestuihorni Marokkó, sem er
sunnanvert við Gibraltarsundið og næst
vígi Breta, er svo stutt leið, að ekki
aðeins skip öll, sem um sundið fara,
heldur og líka vígi Breta, er í skot-
niáli frá Ceuta, og má því nærri geta,
hvort að Bretar muni geta staðið sig
við að leggja slíkt vald í hendur stór-
þjóðar.
í öðru lagi er Ítalía, setn farin er
að veita þessum málum nákvaemar
gætur. Ekki sökum þess, að ítalir
telji til landnáms í Marokkó, hetdur
hafa þeir látið í ljós þann einbeitta
ásetning sinn, að láta enga stórþjóð
ná fótfestu við sundið að sunnan, því
með því gæti öllum siglingum um
Miðjarðarhafið verið hætta búin, þegar
minst varði.
Hvað úr þessu kann að verða, ef
Frakkar sækja hart fram í Marokkó, er
ekki gott að segja, en útlitið í þeim
málum er ekki sem glæsilegast sem
stendur. (Lögberg).
Purkaðir ávextir
sérlega ódýrir.
Nýkomnir í
Verzl. Geysir.