Íslendingur - 11.09.1925, Qupperneq 1

Talsími 105.
Ritstjóri: Gunnl. Tr. jónsson.
Strandgata 29.
XI. árgangur.
Akureyri, 11. september 1925.
39. tölubl.
Pað er öllum fyrir Iöngu Ijóst, að
kjördæmaskipunin hér á landi er
orðin mjög óréttlát og að tími er
til kominn, að koma henni réttlátara
fyrir. Ætti þeirri lagfæringu að vera
komið í framkvæmd áður kjördæma-
kosningar fara hér næst fram.
Við kosningarnar haustið 1923
var kjósendatalan 43,932, eða rúm-
lega 45°/o af landsmönnum. Þegar
þeirri tölu er deilt með tölu kos-
inna þingmanna, koma á hvern
þingmann 1220 kjósendur, en af
36 kjördæmakosnum þingmönnum
1923 höfðu 22 lægri kjósendatölu
að baki sér, en 14 hærri. Lægst
kjósendatala á þingmann var á Seyð-
isfirði — 428, og þar næst í Austur-
Skaftafellssýslu — 587. Afturámóti
var hæst kjósendatala á þingmann
í Reykjavík — 2222 á hvern, og
þar næst í Suður-Þingeyjarsýslu —
1901. Munurinn er því ærið mikill.
Tala kjósenda í hverju kjördæmi
1923 og þingmannatalan er hér
sýnd, svo að menn geti glöggvað
sig betur á málinu.-
Kjördœmi Kjósendur Þingm.
Reykjavík 8889 4
Oullbringu- og Kjósars. 2992 2
Borgarfjarðarsýsla 1084 1
Mýrasýsla 801 1
Snæfellsnessýsla 1507 1
Dalasýsla 903 1
Barðarstrandasýsla 1449 1
Veslur-ísafjarðarsýsla 1097 1
ísafjörður 953 1
N. ísafjarðarsýsla 1563 1
Strandasýsla 756 1
V.Húnavatnssýsla 818 1
A.Húnavatnssýsla 1140 1
Skagafjarðarsýsla 2027 2
Eyjafjarðarsýsla 2778 2
Akureyri 1431 1
S.Þingeyjarsýsla 1901 1
N.Þingeyjarsýsla 752 1
N.Múlasýsla 1359 2
Seyðisfjörður 428 1
S.Múlasýsla 2331 2
A.Skaftafellssýsla 587 1
V.Skaftafellssýsla 876 1
Vestmannaeyjar 1176 1
Rangárvallasýsla 1739 2
Árnessýsla 2505 2
Finst nú mönnum sanngjarnt, að
Norður-Múlasýsla með 1359 kjós-
endur sendi tvo menn á þing, þegar
Suður-Þingeyjarsýsla með 1901 kjós-
anda fær að senda [einn; eða að
Seyðisfjörður með 428 kjósendur
sé jafnt settur og Norður-ísafjarð-
arsýsla með 1563 kjósendum. í
Reykjavík eru 8889 kjósendur, sem
senda 4 menn á þing, en í 10 kjör-
dæmum (Seyðisfirði, Austur-Skafta-
fellssýslu, Norður-Múlasýslu, Norð-
ur-ÞingeyjarsýsIu, Strandasýslu og
Vestur-Húnavatnssýslu, Rangárvalla-
sýslu, Vestur-Skaftafeilssýslu, Mýra-
sýslu og Dalasýslu) eru samtals
9107 kjósendur, sem senda 12 menn
á þing. Geta menn luigsað sér
öllu meira ranglæti en þessi hlut-
föll?
Það sem næsta þingi ber að gera,
er að fela stjórninni að skipa milli-
þinganefnd til þess að athuga þetta
stórmál og gera tillögur um lausn
þess. Eri í fljótu bragði virðist
það liggja beinast við,. að breyta
kjördæmaskipuninni á þá leið, að af-
nema smáu kjördæmin og skifta
landinu í 5 kjördæmi, hvert amt eitt
kjördæmi og Reykjavík það fimta.
Ef gamla amtskipunin yrði látin
halda sér, yrði í Norðuramts-kjör-
dæminu: Vestur- og Austur-Húna-
vatnssýsla, Skagafjarðarsýsla, Eyja-
fjarðarsýsla, Akureyri og Suður-
Þingeyjarsýsla. Þessi 6 kjördæmi
töldu 10104 kjósendur 1923 og
kusu 8 þingmenn. í Austur-amts-
kjördæminu yrðu: Norður-Þingeyj-
arsýsla, Norður- og Suður- Múla-
sýsla, Seyðisfjörður og Austur-
Skaftafellssýsla. Töldu þessi 5 kjör-
dæmi 5457 kjósendur 1923 ogkusu
7 þingmenn. í Suðuramís-kjördæm-
inu yrðu: Vestur-Skaftafellssýsla,
Vestmannaeyjar, Rangárvallasýsla,
Arnessýsla, Gullbringu- og Kjósar-
sýsla og Borgarfjarðarsýsla. Töldu
þessi 6 kjörd. 10,372 kjós. 1923 og
sendu 9 menn á þing.— Rvík taldi
8889 kjósendur og sendi 4 menn á
þing. í Vesturamts-kjördæminu
yrðu: Mýrasýsla, Snæfellsnessýsla,
Dalasýsla, Barðastrandasýsla, Vest-
ur- og Norður-ísafjarðarsýsla, ísa-
fjörður og Strandasýsla. Þessi 8
kjördæmi höfðu 9119 kjósendur
1923 og kusu 8 þingmenn.
Maður gæti hugsað sér, að þing-
mannafjöldi nýju kjördæmanna kæmi
til að verða, miðað við framan-
greindar kjósendatölur, þessi:
Norðuramtið: 8 þm.
Austuramtið: 5 —
Suðuramtið: 8 —
Vesturamtið: 7 —
Reykjavík: 6 —
AIIs: 34 þm.
Þingmennirnir eru hér 2 færri en
nú eru kjördæmakosnir, — ætti að
kjósa þessa tvo þm. með öðrum
hætti, þannig að þeir féllu í hlut
þeirra flokka eða þess flokks, sem
að heildartölur allra kjördæmanna
samanlagðar sýndu, að hefðu ekki
náð réttum hlutföllum við atkvæða-
magn sitt. Væri þetta það, sem
Danskurinn kallar »TiIlæggsmandat«
og mætti kalla uppbóta- eða við-
aukaþingmenn.
í þessu sambandi er ekki ófróð-
legt að aðgæta hlutföll flokkanna við
síðustu kosningar. »Borgaraflokk-
urinn« svokallaði (kosningabandalag
Sjálfstæðismanna og Sparnaðar-
bandalagsins) fékk 18108 atkvæði
og 21 þingmann kosinn. Fram-
sóknarflokkurinn 8953 og 13 þm.,
en Alþýðuflokkurinn 4912 atkv. og
1 þm. og utanfl. 1115 atkv. og 1
þm. Ef um rétt hlutföll hefði verið
að ræða, hefði »Borgaraflokkurinn«
átt að hafa 20 þingmenn, Fram-
sóknarflokkurinn 10 þingmenn og
Alþýðuflokkurinn 5 þing-
menn. »Uppbóta-þingmennirnir«
hefðu vissulega orðið hans hlut-
skifti, ef þeirra hefði verið völ.
Allir flokkar ættu að geta orðið
sammála um, að styðja að því, að
AKUREYRAR BIO
Laugardags-, sunnudags og þriðjudagskv. kl. 9:
GÍFURÁN
6 þátta kvikmynd, mikilfengleg og viðburðarík. Aðalhlutv. leikur
RUDOLPH VALENTINO.
Miðvikudags- og fimtudagskvöld kl. 9:
Ástfanginn í eina viku.
Kvikmynd í 7 þáttum. — Gamla sagan, sem altaf er ný, er
sýnd hér í áhrifamiklum leik.
I
koma kjördæmaskipulaginu og
kosningafyrirkomulaginu í réttlátara
horf en nú á sér stað.' Og með
því að afnema smáu kjördæmin og
hafa þau f þess stað fá og stór,
eins og að framan er bent á, yrði
sá ávinningur ekki síztur, að hreppa-
pólitíkin mundi að mestu Ieyti
hverfa úr þinginu, en hún hefir gert
þjóðinni ómetanlegt tjón nú um
langan aldur. Hagsmunir heildar-
innar og Iandsins alls kæmu þá
fyrst til að sitja í fyrirrúmi, er þing-
menn teldu það ekki lengur helztu
skyldu sýna að einblína á óskir
og hagsmuni fárra kjósenda og
nokkurra hreppa, bjóðandi hrossa-
kaup á hrossakaup ofan, til þess að
fá þeim framgengt.
En sem sagt, hér er starf fyrir
milliþinganefnd, skipaða færum og
góðum mönnum, og hana þarf að
skipa á næsta þingi.
Löggæzla,
Hér á árunum taldi Tíminn það
nauðsynlegt að komið yrði á fót
einbeittri og öflugri opinberri lög-
reglu í landinu, svo að trygging
fengist fyrir því, að yfirvöldin gætu
framkvæmt lög landsins og ráðstaf-
anir stjórnarinnar. — Blaðið Dagur
var á sömu skoðun.
Bannmenn heimtuðu aukna lög-
reglu, til þess að hægt væri að hafa
eftirlit með bannlögunum, og sjá
um að þeim yrði framfylgt.
Um alllangan tíma var þessum
kröfum ekkert sint; ríkisstjórnin sá
í þann kostnað, sem aukinn lög-
gæzla hefði í för með sér.
En svo skeður það á síðasta
þingi, að núverandi ríkisstjórn sinn-
ir þessum kröfum, og leggur frum-
varp silt um varalögreglu fyrir þing-
ið. Var tilgangurinn með því að
tryggja kaupstöðum landsins hæfi-
legt lögreglueftirlit og lagavernd,
með sem minstum tilkostnaði fyrir
ríkið og almenning.
Hverjar viðtökur að frumvarpið
fékk hjá Tímanum og Degi og
Alþýðuflokksblöðunum — sem öll
telja sig bann-blöð — er í fersku
nrinni; mun aldrei heiftúðugri og
ósæmilegri bardagi hafa verið háð-
ur gegn nokkru máli og þessi blöð
og flokksmenn þeirra á þingi háðu
gegn varalögreglunni. — Og þó
voru það þeirra kröfur og þeirra
óskir, sem frumvarpið fól í sér.
Og frumvarpið sofnaði í neðri
deild.
En ekki er þinginu fyr slitið en
sum þessi andstöðublöð varalög-
reglunnar hefja kröfur sínar á nýjan
leik um aukna lögreglu, og ein-
staka, eins og t. d. Verkamaðurinn,
sem einna mest hamaðist gegn vara-
lögreglunni, endurtekur þær kröfur
hvað eftir annað — í nafni bann-
manna, — bannlögin geta ekki kom-
ið að notum nema með aukinni
löggæzlu.
Nú vill íslendingur beina þeirri
spurningu til Verkamannsins og
annara andstæðinga varalögreglu-
frumvarpsins, sem sífelt er að krefj-
ast aukinnar löggæzlu — nema þeg-
ar hún stendur til boða — hvernig
vilja þeir að þessari auknu löggæzlu
sé háttað, hver á að borga henni
og hverjir eiga að stjórna henni ?
Láti þeir það uppi skýrt og ótví-
rætt, svo að alþjóð sjái, hvað fyrir
þeim vakir — og geti gert upp á
milli þeirrar »lögreglu«, sem þeir
vilja að stofnuð sé, og varalög-
reglu stjórnarinnar.
co
Kolasalan.
Verkamaðurinn síðasti flytur lesend-
um sínum þau gleðitíðindi, að kaup-
félögin eigi bráðlega von á kolafarmi
og að kolin verði seld á 55 krónur
smálestin á bryggju, og sje það 15
kr. lægra, en bæjarbúar alment hafi
orðið að greiða fyrir smálest af kol-
um í sumar. ísl. gelur frætt Verka-
manninn um það, að þetta er ekki rétt
með farið hjá honum. — Ragnar Ól-
afsson hefir t. d. selt búskol síðan í
júní byrjun í sumar fyrir 60 kr. smá-
lestina, og voru þó þau kol keypt inn
á þeim tíma, er kol voru í hærra verði
en þau eru nú. Vegna hækkunar
krónunnar er koÞverðið á Englandi
og Skollandi okkur mun hagstæðara
nú en það var í vor eða fyrrihluta
sumars og verður því ekki séð, að