Íslendingur - 05.12.1930, Blaðsíða 1

Talsími 105.
Ritstjóri: Gunnl. Tr. Jónsson.
Strandgata 29.
XVI. árgangur.
Akureyri, 5. des. 1930.
58. tölubl.
AKUREYRAR BIO
Laugardags- og sunnudagskvöld kl. 8]/„. NÝ MYNDt
LIFANDI T,tK.
Kvikmyndasjónleikur í 9 þáttum, gerður eftir hinum heimsfræga
sjónleik Leo Tolstoís. — Aðalhlutverkin leika:
W. Pudowkin — Maria Jacobine — Gustav Diszl.
Mynd þessi er gerð eftir einu af þektustu verkum Tolstois. Heíir
það þótt svo áhrifamikið, að þrjú kvikmyndafjelög hafa, svo að
segja samtímis, gert myndir út af því, en þessi mynd er talin
þeirra langbest, enda standa að henni alfrægustu leikarar Rússa.
Efnið er margbreytt og umhugsunarvert og því má treysta að
myndin skilur eftir í hugum 'manna áhrif og endurminningar,
því slík stórmynd sem þessi hefir ekki verið sýnd hjer lengi,
N Ý J A B í Ó

Föstudagskvöld kl. 872: Ný mynd
Kötturinn og Kanarífuglinn.
Cat and Canary. —
Kvikmynd í 8 þáttum. Aðalhlutverkið leikur: Laura La Plante.
Þessi einkennilega og stórkostlega spennandi mynd verður sýnd
aðeins þetta eina skifti.
Laugardags- og sunnudagskvöld kl. 872
Anrtlit djofulsins.
I
I
Ný mynd.
Afar tilkomumikill
kvikmyndasjón-
leikur í 8 þáttum,
gerður af snillingnum Victor Sjöström. — Aðalhlutverkin leika:
John Gilbert og Eva von Berne.
fohn Gilbert leikur þarna samviskulausan kvennaflagara, sem
engin stúlka getur staðist. Spillir hann hjónabörídum og veldur
sjálfsmorðum. Siðast ætlar hann að tæla unnustu besta vinar síns
frá lionum, í fjarveru hans. En er hann sjer sakleysi hennar og
hreinleik, opnast augu hans og hann sjer sjálfan sig með —
and/it djöfulsins. — Mynd þessi er talin með bestu myndum,
sem SJÖSTRÖM heíir gert í Ameríku. Sjerstaklega er hún ein-
kennileg að því leyti, að áhorfendurnir sjá á tjaldinu hugsanir
persónanna — hvað gjörólílcar þær oft eru framkvæmdunum.
AUKAMYND: Litandi frjettablað.
Sunnudaginn kl. 5: Alþýðusýning. Niðursett verð.
' Wienarblóð.
Lántakan.
Dagur — sá næst síðasti — ger-
ir hina nýju lántöku Framsóknar-
stjórnarinnar að umræðuefni og er
drjúgur mjög yfir, hversu giftusam-
lega hún hafi tekist, það sje þó
einhver munur á þessu láni eða
enska láninu frá 1921 er fyrv. stjórn
hafi tekið. Raunveruiegir vextir þess
hafi nærfell verið 10%^ en raun-
veruiegir vextir þessa nýja láns
sjeu líklega tæplega 6%. — Hjer
sje ekki vandi fyrir almenning að
gera upp á milli.
Víst ekki, ef litið er á þessar töl-
ur Dags — en þær eru hvorug
sannleikanum samkvæm.
Að bera þessi tvö lán saman
er barnaskapur, nema með svofeld-
um móti að bera báðar iántökurn-
ar sarnan við önnur lán, tekinn á
sama tíma af nokkumvegiíin sam-
bærilegum lántakendum; aðstöðu-
munurinn getur stórbreyst á þess-
um tíma og svo hefir hjer orðið
raunin á. Er enska lánið frá 1921
var tekið var peningamarkaðurinn
langtum erfiðari en hann hefir nú
verið um all-langt skeið. Öll lán,
er þá fengust, máttu heita rándýr,
en þeim kjörum varð að sæta eða
verða af láninu. Lánið, sem við
fengum, var engu iakara en lán er
bæði Danir og Norðmenn fengu
um sama ieytið- Við vorum þá
metnir líkt og þeir. Ósannindi eru
það hjá Degi, að vextirnir hafi nær-
felt verið 10% með útboðsgengi.
Vextirnir voru, þegar öil afföll eru
talin með, 8,996% eða númu 1%
iægri en Dagur segir, munar um
þó minna sje á 10 milj. kr. upphæð.
Pá er nýja lánið — Framsóknar.
stjórnarinnar. Er það að nafnverði
540 þús. sterlingspund, eða 11 milj.
961 þús. ísl. krónur. Er lánið með
57s% vöxtum og T/«% afföllum,
útborgað 92727o- Lánstíminn er
40 ár, en rjettur til að greiða það
eftir 10 ár og með nafnverði.
Raunverulegir vextir af láninu eru
því 6,18°/0, ef lánstíminn er allur
notaöur, en 6,66°/0, ef lánið verður
greitt að 10 árum liðnum. — Nú
hafa norskir og danskir bœir fe/ig-
ið útlend lán með 5% vöxtum af
98°lo útborgun og bæði danska
og norska ríkið afjallalaus lán með
5% vöxtum. Pannig hefir þá okk-
ur hrakað á peningamarkaðinum
síðan 1921, þá vorum við jafningj-
ar Norðmanna og Dana, nú settir
áberandi skör iægra-
Sje miðað við kjör danska og
norska ríkisins nemur tap okkar í
ajföllum og óliagstœðum vöxtum
62,856 pundum, eða 1 milj. 392
þús. 260 ísl krónum. Ef fúlga þessi
lægi í sjóði alt iánstímabilið, yrði
hún í iok þess, með 57° vöxtum,
nærfeit 10 milj. kr. og kæmi hátt
upp í að greiða lánsupphæðina.
Fer nú mönnum ekki að sýnast
mesti ijóminn kominn af þessari
lántöku Framsóknar og sæmd stjórn-
arinnar næsta lítil af henni?
II.
Stjórnin hefir látið blöð sín ljúga
því að þjóðinni, að mestur hiuti
þessa láns færi í Búnaðarbankann
— væri þetta »landbúnaðarlán«.
— Aldrei hafa bændur verið ver
biektir. Um 8 miljónir af láninu
munu aldrei til landsins koma.
Lántökukostnaðurinn, sem dregst
frá við útborgun nemur um 900
þús. kr., og 7 miljóna kr. lausar
skuldir, sem stjórnin hefir stofnað
til við 2 enska banka, verða
að borgast af láninu. — Koma þá
til landsins aðeins rúmar 4 milj. og
þar af á Landsbankinn heimtingu á
17« milj. — Er þá aðeins eftir rúm
27* milj., sem er það allra mesta
sem Búnaðarbankinn gstur fengið
af öllu »landbúnaðarláninu«, og
óvíst þó að har.n geti fengið svo
mikið, því fleiri kvaðir munu liggja
á stjórninni, er hún verður að miðla
af láninu. — En það voru nærfelt
12 milj. kr., sem stjórnin átti að út-
vega bankanum — svo ekki skakk-
ar miklu.
En hvort nú að Búnaðarbankinn
fær einni miljóninni meira eða minna
af láninu í sinn hlut, skiftir raunar*
minstu eins og nú horfir. Með
þeim ókjörum sem lánið er fengið
getur bankinn ekki notað það, nema
með því að hækka útiánsvexti sína.
— Ríkisstjórnin hefir með reglu-
gerð dags. 30. apríl 1930 ákveðið
útlánsvexti bankans þannig: Veð-
deild bankans 57°, Búnaðarstofns-
lánadeild 67o> Smábýlalánadeild 67°.
— Pó ríkið borgaði nú allan kostn-
að af láninu, annan en aíföllin,
yrðu þó raunverulegir vextir er
bankinn tæki við fjenu 6,187« —
það hefir jafnvél Tíminn viðurkent.
Er það því ógerningur fyrir bank-
ann að lána það út aftur með hin-
um tilskyldu vöxtum reglugerðar-
innar. — Noti bankinn lánshluta
sinn, er vaxtahœkkun óumflýjanleg.
Siík er biessunin, sem þetta nýja
lán færir íslenskum bændum.
III.
Jónas ráðherra er nú kominn
heim og farinn að skrifa í Tímann
um lántökuna. — Skrifar hann þar
29. f. m. 14 dálka langa grein, er
hann nefnir »Tvö ríkislán«. — Lán
Magnúsar Guðmundssonar, er hann
kallar lánið frá 1921, og lán Einars
Árnasonar, setn hann kallar þetta
nýja lán. Ummælin um fyrra lánið
er endursögn úr fyrri skrifum hans
og ræðum, sem hefir verið marg-
hrakin lið fyrir lið og sem jafnvel
hreinræktaðar Tímasálir eru orðnar
hundleiðar á. — Aftur eru ummæl-
in um lántöku Einars ráðherra ný-
mæli. Menn vissu ekki til, að E. Á.
hefði »framkvæmt« þá lántöku, en
svo segir Jónas nú berum orðum
og bætir síðan við:
»Lánið 1930, sem núverandi fjár-
málaráðlierra hefir undirbúið með
gœtni og festu, mun reynast bænda-
stjett þessa lands giftudrjúgt.«7
Pað er á allra vitorði, að núver-
andi fjármálaráðherra hefir ekki
nærri lántökunni komið, og fjekk
svo lítið að fylgjast með því er
gerðist, að tveim dögum eftir að
gengið hafði verið frá lántökunni
og fregnin hafði verið birt í dönsk-
um blöðum, og borist hingað með
skipi, er fengið hafði hana gegnum
frjettasamband sitt, hafði Einar ráð-
herra enga vitneskju fengið um lán-
ið — og ljet Frjettastofuna lýsa
fregnina ósanna. Er því næsta bros-
legt, að sjá það á prenti eftir dóms-
*) Leturbreyting ísl.
málaráðherra að lántakan sje fram-
kvæmd af E. Á. og hann hafi und-
irbúið hana með »gætni og festu*.
— En hlálegt er það af Jónasi að
vera draga dár að meðráðherra
sínum, þó hann hafi ekki af miklu
að má.
Hjer og þar.
Alþýðusambandsþingið.
Á undan Alþýðusambandsþinginu,
sem háð var í Reykjavík dagana
25,-29. f. m., var haldin þar verk-
lýðsráðstefna og henni ætlað að und-
irbúa mál og tillögur fyrir þingið.
Stóð hún yfir í fjóra daga og var
hin háværasta. Lenti jafnvel í »slags-
málum* milli íulltrúanna, svo hjart-
fólgið var bræðralagið. Kommúnist-