Íslendingur - 10.11.1939, Qupperneq 2

íslendíngúr
2
Ásetningsregl-
nrnar nýju.
Hinn 8. okt. s. 1. hélt syslum.
Eyjafjaröarsyslu fund meö forða-
gæslumönnum og stjórnendum fóö-
urbirgðafél, sýslunnar. Á fundi þess-
um voru gerðar ýmsar samþykktir
og sumar fáránlegri en miðaldra-
menn vita dæmi til.
Verkefni tundarins átti að vera
það, aö gera ráöstafanir til þess að
búfénaður sýslubúa yrði sem bezt
tryggður gegn fóöurskorti á kom-
andi vetri.
Um það getur enginn heilbrigður
maður efast, að slíkt sé á öllum
tímum nauösynlegt og sjálfsagt og
ekki sízt nú, vegna þess ástands,
sem rlkjandi er í heiminum. En
einmitt vegna þess sama ástands er
þess aldrei meiri þörf en nú, aö
skynsemi og skilnings sé gætt í
þessum málum, aö þeim sé stjórnað
af mönnum, sem eru því starfi
vaxnir og að ekki séu, aö óþörfu
gerðar, á hendur neinum einstakl-
ingi þær kröfur, sem honum er um
megn að risa undir. En svo virð-
ist nú sem hinn umræddi fundur
hafi virt aö vettugi þaö, sem
mestu máli skipti á starfssviði hans
og meö vafasömu meiiihlutavaldi
gert samþykkt, sem óhjákvæmilega
verkar í öfuga átt við það, sem til
var ætlast, — verður góðu málefni til
tjóns, eins og oft vill veröa, þegar
unniö er af kappi, án íorsjár. Og
skal ég nú rökstyðja mái mitt með
frekari skýringum,
Með því að samþ. fundarins voru
prentaðar og þeim útbýtt meðal al-
mennings eru þær öllum kunnar og
því óþarft að taka þær upp hér,
í hvaða hluta sýslunnar ásetnings-
krafa fundarins kann að vera við-
eigandi læt ég ósagt í þetta sinn,
því vel getur verið að það sé ein-
hversstaðar, þótt naumast geti það
verið á stóru svæði,
Paö atriði samþykktarinnar. að
hverri skepnu skuli ætlað jafn mik-
ið fóður, hvar sem er í sýslumni er
svo barnalegt, að ekkert annað en
bláköld staðreyndin getur komið
heilbrigðum manni til að trúa því,
að hér hafi verið að verki fulltíða-
menn, sem ættu að ráða yfir dálítilli
þekkingu á þessu sviöi.
Ég er ekki kunnugur staðháttum
nema í nokkrum hluta sýslunnar,
en það nægir til aö framleiða þá
staðreynd, að fóðurþörfin er mjög
mismunandi á ýmsum stöðum. Mun-
ar það allt að helmingi á sauðfé og
það jafnvel í einum og sama hreppi
í venjulegu árferði. í þessari grein
tek ég aðeins til meðferðar ásetning
sauðfjár. — Hver myndi treysta sér
til aö fóöra kindur sæmilega að
norðan til í öngulstaða- og Hrafna-
gilshreppi og í Kræklingahlíð á jafn
litJu eins og eytt er venjulega fram-
antil í Saurbæjarhreppi og
Öxnadal, og er þá Grímsey ótalin.
Éar (í Grímsey) mun fóðureyðsla
minni en í nokkrum öðrum hreppi
sýslunnar. Eftir þeim upplýsingum,
sem ég hefi fengið þaðan, veit eng-
inn maður dæmi til þess að þar
hafi eyðst fullir 2 baggar á kind í
versta vetri. Er venjuleg eyðsla
þar 1 — 1 Va baggi (1 baggi telst 50
kg. miðaö við meðal úthey),
Á 3 —4 bæjum fremst í Hrafna-
gilshreppi hefir eyöslan venjulega
verið 3—4 baggar. Á 4 — 5 bæjum
í Saurbæjarhr. hefir fóöureyöslan
aJdrei farið yfir 3 bagga í þeirra
tíð, sem þar búa nú. Á mörgum
bæjum í Saurbæjarhreppi hefir fóð-
ureyðslan ekki farið yfir 4 bagga, f
manna minnum.
Seint á vetri 1938 kom ég á
nokkra bæi í Öxnadal. Ég skoöaði
nákyæmlega lé og hey hjá einum
bónda þar. fað hagaöi þannig til,
að hægt var að meta jafn vel það
hey, sem búiö var að eyða, eins og
það, sem eftir var, ef rétt var sagt
til, og um það hefi ég ekki ástæðu
til að efast Enda hlaut heyið, sem
búið var, að hafa veriö minna, en
ekki meira, ef nokkru munaði.
Bóndi þessi var þá búinn að eyða
sem næst 45 kg, af heyi í kind,
og taldi ég að hann myndi ekki
eyöa meiru en 15 kg. eítir það, þó
tiö yrði stirð. (Hann eyddi 'heldur
ekki svo miklu). Éess skal getiö,
að meira en helmingur heysins var
taða, en ekki ákjósanlega verkuð.
Þennan vetur gaí bóndi þessi síld-
armél fyrir, sem næst, l,oo krónu
á kind. Fé hans var svo vel útlítandi,
að ég er ekki viss um að það hafi
verið síöra en þar, sem ég hefi
séð fé f norðanverðum Öngulstaða-
hreppi, og er langt til jafnað, því
þar hefi ég séð fé bezt fóðrað í
sveit, ef ég man rétt Enda mun
fóðurkostnaður þar, að jafnaði, meira
en tvöfaldur við það, sem hann er
sumstaðar f 0xnadal og víðar, —
Ég sá fé á nokkum fleiri bæjum í
dalnum og var útlit þess víðast
svipað því, sem ég hefi þegar lýst,
Fóðureyðslu rannsakaði ég ekki
annarsstaðar, en mér var sagt
að hún væri svipuð víðast, eöa
lítið meiri, og er ekki annað trú-
legra.
Auk þess, sem ég hefi þegar
bent á, er það vitanlegt, að einn
þarf meira fóður handa fé sínu en
annar, þó staðhættir séu hinir sömu,
Og til þess eru 2 höfuöástæður:
Mismunandi fé og mismunatidi menn.
En þessa þarf einnig að gæta við
ásetninginn,
Af framanrituðurn dæmum er það
ljóst, hve fjarri því fer, að allir
sýslubúar þurfi jafn mikiö fóður
handa sauðíé sínu.
Nú vil ég með fáum oröum benda
á, hvaða árangri má búast við af
samþykkt þeirri, sem hér er um að
ræða.
Bændur í nokkrum hluta sýslunn-
ar, telja þenna fóðurforöa, sem sam-
þykktin ákveður, ekki nægilegan í
slæmu árferði, þar sem vetrariíki
er mikið og beitiland létt. Par
þurfti að slá af þeim kröfum, sem
hyggnir búmenn höfðu gert tiJ
sjálfra sín og nágrannanna tiJ þess
að koma öllum undir eina allsherj-
arreglu Þó ekki sé líklegt að þetta
atriði verði að tjóni, er sennilegt að
það auki örðugleika þeirra, sem
gangast fyrir því að nágrenni þeirra
sé vel trj'ggt gegn fóðurskorti.
En þar sem margra ára reynsla
er fyrir því að féð þarí í meðalár-
ferði - og þó nokkru verra sé —
þriöjungi til helmingi minna fóöur,
en ákveðiö er með samþykktinni,
þar er þó öllu verra viðureignar.
Ég býst naumast við að nokkrum
þeirra bænda, sem þannig eiga hlut
að málinu, komi til hugar að slátra
af fé sínu svo aö kröfunni sé náð,
enda væri sllkt meira óvit en ætla
niá að hyggnir bændur, með margra
ára — eða áratuga — reynslu að
baki sér, láti sig henda, þar eð nú
er, af áðurnefndum ástæðum, meiri
þörf en nokkru sinni fyrr, að efla
innlenda framleiðslu og tryggja fjár-
hagsafkomu einstaklinga og þar
með afkomu þjóöarinnar i heild.
Eins og ég hefi þegar sýnt, er
þannig frá samþykktinni gengiö, að
hún er ekki framkvæmanleg og
verkar því fyrst og fremst til
þess að þroska tilhneiginguna til
þess að virða að vettugi lög og
reglur, og er það illa farið, ekki
síður á þessu sviði en öðrum, því
fátt er nauðsynlegra til endurbóta
íslenzkum landbúnaði, en aukiö eft-
irlit með fóöurforða búfjárins,
En kröfur um það eíni þurfa að
vera á viti byggðar, sniðnar eftir
staöháttum og reynslu athugulla
manna á hverju svæði eða hverju
heimili.
Ég lít svo á, aö þess væri full
þörf fyrir okkur Evfiröinga að hafa
reglugerð um fóðurforða búfjár. En
til þess að hægt yrði að framkvæma
ákvæöi hennar, þyríti hún að öðlast
staðfestingu stjórnarráðs íslands,
næst á eftir samþykki héraösbúa. Ég
vil benda þeim, sem næst kunna að
taka að sér að semja reglur um
búfjárásetning hér í sýslu, á það aö
hyggilsgra muni að leita fj'rirmynda
urn grundvallaratriöin hjá stjórnum
fóöuibirgöafélaga en aö hugsa sér
að vinna þær úr loftinu á dálítilli
stund. Veí má geta þess, að í einu
slíku félagi í Éingeyjarsýslu munar
fast aö því helmingi á fóðuráætlun
á kind, þar sem hún er mest og
þar sem hún er minnst í sama fé-
laginu.
Pegar einn dalabóndinn hafði athug-
að hinar nýju ásetningsreglur og
hlustað á gagnorðan fyrirlestur, sem
að mestu var tekinn upp úr göml
um annálum, um haröindi, hafís og
hordauða, varð honum að orði:
»Viö skulum segja að það sé hugs
anlegt að þessu líkt geti komið fyrir,
En eí einhver dalabóndi eða Gríms-
eyingur drepur hálfan bústofn sinn
af hræðslu við slíkt, hlýtur sálará-
stand hans aö vera líkt sálarástandi
þess manns, sem fremur sjálfsmorð
af því, að hann er hræddur um að
skeð geti að hann missi iífiö hvort
sem er«. — —
En, sem betur fer, geri ég ekki
ráð fyrir að þeir, sem hér eiga hlut
að máli, grípi til neinna óyndisúr-
ræöa. vegna þessara mála.
Gilsá, 5. nóv. '39.
Ólafur Tr. Sigurösson,
,,Porlákur þreytti“.
Næst verður leikið á laugardag-
inn kemur og sunnudag og þann
dag verða 2 sýningar, sú fyrri kl.
4 e. h. og hin kl. 8V2 og þá er það
sem hinn vinsæli gestur Leikfé-
lagsins, Haraldur Á. Sigurðsson,
leikur Þorlák í 50. sinn. Er svo
gert ráð fyrir að þetta verði í síð-
asta sinn sem leikurinn verður
sýndur hér. Á þriðjudaginn fór
leikflokkurinn til Húsavíkur og
hafði þar tvær sýningar við hina
ágætustu aðsókn.
Vilhj.Steíánsson
landkönnuíur sextugur.
Hinn 3. nóvember s. 1. varð hinn
heimsfrægi íslendingur, Vilhjálmur
Stefánsson lar.dkönnuður, 60 ára
gamall. Hann á nú heima í heims-
borginni New — York.
Vilhjálmur er fæddur í Ameríku,
en er ættaður af Svalbarðsströnd
viö Eyjafjörð. Haðan var faðir nans.
Og Vilhjálmur drtgur enga dul á
það, að hann sé íslendingur, enda
hefir hann gott vald á íslenzku máli
og les mikið íslenzkar bókmenntir,
Enginn íslendingur hefir náð slíkri
frægö um heim allan sem Vilhjálmur
Stefánsson. Frægð sína hefir hann
hlotiö fyrir könnunarferðir sínar um
heimskautslöndin og rit sín um
rannsóknir þær, er hann hefir gert
á þeim ferðalögum. Að menntun
er V. Stefánss. mannfræðingur rg
hefir hann notið mikils álits sem
vísindamaður. Ýmsar eldri kenningar
vísindanna hefir hann hrakið og
komiö fram með aörar nýjar, er
jafnan hafa sigrað. Vilhjálmur er
þó meira en vísindamaöur, Hann er
hið mesta karlmenni til líkama og
sálar, sem ekkert bítur á, hertur í
frostbyljum og ægiveðrum heims-
skautalandanna,
Háskóli íslands hefir kjörið hann
að heiðursdoktor sínum.
Litlu fyrir sextugsafmæli Vilhj.
Stefánssonar haföi Ársæll Árnason
bóksali í Reykjavík lokið útgáfu
á ritum hans; Veiöimenn á hjara
heims, Meðal Eskimóa og Heims-
skautslöndin unaðslegu. Eru Ferða-
bækur þessar alls í 21 bindi, samtals
105 arkir og myndum prýddar. Á
engan hátt gefsl okkur íslendingum
betri kostur á aö kynnast þessum
fræga landa vorum en í gegnum
þessar Ferðabækur hans, og ættu
þær því aö vera lesnar á hverju
heimili, Á útgefandi þeirra lof skilið
fyrir að ráðast í það stórræði, sem
útgáfa bókanna verður að teljast,
Kommúnistar heill-
um horfnir
Kommúnistar auglýstu nýlega (
Rlkisútvarpinu almennan umræðu-
fund hér í Samkomuhúsinu um raf-
magnsverðið, atvinnumál o. fl. Fór
fundur þessi fram í fyrrakvöld, ef
fund skyldi kalla. Slæddust þangað
40 — 50 manns og hlýddu á fram-
söguræður um nef.id mál, en um-
ræður uröu engar. Mun þetta vera
sá ómerkilegasti fundur, sem komm-
úr.istar hafa haldið ’nér um mörg
ár, enda fælir nafnið á flokki þeirra
hvern heiðvirðan mann frá allri um-
gengni við þá í seinni tíð, — eða
•íðan þeir gerðust formælendur fyr-
ir yfirgangi og kúgunaraðferðum
Sovét-stjórnarinnar.
H/úskapur Ungfrú Pálina
Tryggvadóttir og Tryggvi Hallgríms
son skipstjóri.
H/á/præðisher/nn föstudagskv.
stjórna flokkskadettarnir samkom-
unni kl, 8,30. — Sunnudaginn kl 11
Helgunarsamkoma, kl 2 Sunnndaga-
skóli, börn muniö eftir að koraa.
Kl. 8,30 Hjálpræöissamkoma.