Íslendingur - 28.08.1942, Síða 1

■Vr'cJ1
%
Ritstjóri og afgreiðslum.: Jakob O. Pétursson, Fjólugötu 1. Sími 375. Pósthólf 118.
XXVIII
. árgang. I
Akureyri, 28. ágúst 1942.
40. tölubl.
Framsókn í hlut-
verki kommiínista.
i.
U/n þessar mundir eru 3 ár lið-
in, síðan stórveldi Evrópu lögðu
út í þá miklu styrjöld, sem enn
þann dag í dag heldur áfram og
breiðist út til æ fleiri landa. Og
enn erum vér jafn fjarri því og í
upphafi að sjá fyrir enda hennar
og hvernig henni lýkur. En á
þessu tímabili hefir orðið stórfelld
breyting á högum og háttum ís-
lenzku þjóðarinnar, og hafa allir
hugsandi menn þungar áhyggjur
yfir því, hvert stefnir. Meðan hin-
ar stríðandi þjóðir leggja á sig
meiri og meiri fórnir, sem ná til
allra stétta, er hér á landi háð
kapphlaup um að ná sem hæstum
tekjum, en jafnframt styttingu
vinnudagsins. Þegar séð er, að
framleiðslustéttirnar hafa stóibætt
kjör sín koma launastéttirmr á eft-
ir og krefjast hærri launa, og er
þess tæplega að vænta, að þær
stéttir einar telji sér skylt að lifa
við verri kjör en hinar. En þessi
kauphækkunar- og verðhækkunar-
stefna er þjóðinni háskaleg, og á
vissulega eftir að koma henni í
koli sfðar, þegar hin óvenjulegu
atvinnuskilyrði, er hernám landsms
skóp á sínum tíma, eru ekki leng-
ur fyrir hendi.
Nokkru áður en ófriðurinn brauzt
út, var gengi íslenzku krónunnar
lækkað um meira en 20 af hundr-
aði, og var þetta gjört til að styðja
aðalatvinnuvegi landsmanna, sem
þá voru komnir á heljarþröm.
Oengislækkunin verkaði sem kaup-
lækkun meðal launastéttanna í
landinu, Þessa kauplækkun fengu
þær svo að vísu bætta að hálfu
eða s/di eftir útreiknaðri dýrtfðar-
vísitölu. Launastéttirnar tóku þessu
möglunarlítið, því að þeim skildist
vel nauðsyn þess, að atvinuuveg-
unum væri forðað frá hruni. En
eftir að landið er bernumið, verða
skjót umskipti. Framleiðsluvörurn-
ar hækka gífurlega f verði, og þótt
látið væri heita svo sem launamenn
fengju dýrtíðina bætta rneð þvf að
greiða uppbót á laun þeirra eftir
vísitölu, þá fékkst sú uppbót oft
ekki greidd fyrri eri 1—3 mánuðir
voru liðnir frá því að vörurnar
höfðu hækkað. Kauphækkunin
hefir þvi alltaf verið afleiðing af
hækkuðu vöruverði en ekki orsök
þess, eins og sumir hafa viljað
halda fram.
Sú verðbólga, sem skapaðist ár-
ið 1941, og átti að miklu leyti ræt-
ur sínar að rekja til eftirspurnar
setuliðsins eftir innlendum fram-
leiðsluvörum, varð flestum hið
mesta áhyggjuefni. Dýrtíðarlöggjöf
var sett, en ekki framkvæmd nema
að litlu leyti. Það er ekki fyrri en
verðbólgan er orðin lítt viðráðanleg,
að gerð er örvæntingarfull tilraun
til að stöðva hana með setningu
laga um gerðardóm í kaupgjalds-
og verðlagsmálum. Þessi löggjöf
er viQ líði í hálft ár. Á þeim tíma
hefir gerðardómurinn samþykkt
meiri og minni hækkanir á ýmsum
nauðsynjavörum, en svo undarlega
bregður þó við, að dýrtíðarupp-
bót launþega er nákvæmlega
hin samá yfir júlímánuð sem
janúarmánuð. Og rétt um sömu
mundir og launastéttirnar verða
þess vísari, að uppbætur þeirra
hafa ekkert hækkað í hálft ár,
þrátt fyrir ýmsar verðhækkanir, fá
þær allt í einu yfir sig 25% hækk-
un á aðal-neyzluvörum sínum.
Það er þetta furðulega fyrirbrigði,
sem riðið hefir gerðardóminum að
fullu Það er hinn furðulegi út-
reikningur vísitölunar, sem fyrst og
fremst hefir hrundið hverri stétt-
inni eftir aðra út f nýja kaupstreitu.
Fólkið finnur það, að dýrtfðarupp-
bótin hrekkur hvergi nærri til að
mæta verðhækkunum nauðsynjanna,
og á það ekki annars úrkosta en
að reyna að fá grunnkaupið hækk-
að. —
Qerðardómurinn er nú úr sög-
unni. Hann náði ekki tilgangi sín-
um, þegar fram í sótti. Eftirspurn-
in eftir vinnuafli var of mikil til
þess að unnt væri að framkvæma
hann. Samkvæmt gerðardómslög-
unum áttu innlendar framleiðslu-
vörur ekki að hækka í verði. En
eftir að lögin hafa verið frarn-
kvæmd í hálft ár, hækkar mjólk og
mjólkurvörur um 25%. Hvernig
stóð nú á þessari hækkun? Það
er á allra vitorði, að framleiðendur
þessara vara gátu engan vinnukraft
fengið í sumar nema þeir brytu
gerðardómslögin og greiddu rniklu
hærra kaup en í fyrra. Að öðrum
kosti hefði ekkert fólk fengist til
framleiðslustarfa, og framleiðslan
gengið svo saman, að hungurvof-
an hefði drepið á dyr íslenzkra
heimila fyrr en varði.
Hér verður ekki gerð nein athug-
un á því, hvort nauðsynlegt var
að hækka afurðirnar svo mikið,
sem raun varð á, enda verkar þessi
eHKHKHMHMHWKHMHCHCNgH9HÍHaOOaeHMHKH9HK004KHMHaO«OOOOaOOO«H9HMH»<
Eg vil hér með þakka öllum vinum og kunningjum íyrir sam-
úð mér sýnda í sambandi við flugslys það er eg varð iyrir.
HARRY ROSENTHAL,
Pingvallaslr. 8, Akureyri.
IMHKWOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOr;
verðhækkun sem bein kauphækkun
hjá öllum þeim mjólkurframleiðend-
um, sem ekki nota aðkeyptan
vinnukraft.
En þegar svo var komið, að ekki
mátti beita gerðardómslögunum
hvar sem var, þá var sjálfsagt að
fella þau úr gildi. Lög, sem aðeins
eru til á pappírnum og ekki er
hægt ad framkvæma, eru verri en
engin lög.
II.
Framsóknarflokkurinn hefir barizt
gegn því. að kaupgjaldsákvæðun-
um væri sleppt úr gerðardómslög-
unum, enda eru lögin sérstakt ást-
fóstur þess flokks. Hann hefir
kennt Sjálfstæðisflokknum um það,
að lögin hafa ekki náð tilgangi sín-
um. Hann hefir talið orsökina til
kauphækkunarkrafa launastéttanna
þá eina, að ríkisstjórnin své svo
veik, síðan Framsóknarflokkurinn
tók sína menn úr henni. Og hann
getur ekki nógsamlega tjáð hryggð
sína yfir þeirri »upplausn«, sem nú
standi yfir í landinu. ~En hver er
þá þáttur Framsóknarflokksins?
Þegar gerðardómslögin voru sett.
var Hermann Jónasson forsætisráð-
herra. Nokkur stéttarfélög í Reykja-
vík höfðu gert verkfall til að knýja
fram launahækkun. Meðlimir þess-
ara félaga mættu ekki til vinnu,
þótt lögin væru gengin í gildi
Hvað gerði þá Hermann Jónasson
til að framfylgja lögunum? Kom
hann með sína vopnuðu lögreglu
og rak mennina til vinnu? Nei.
Hann gerði ekki neitt, hvort sem
stjórn hans hefir verið of veik eða
ekki.
Þegar Hermann Jónasson og Ey-
steinn Jónsson hlupust á brott úr
ríkisstjórninni af því að þeir vildu
ekki að réttur kjósendanna í land-
inu væri jafnaður, þá labbaði full-
trúi Framsóknarmanna sig burt úr
gerðardómnum þeim til samlætis.
Það mun almennt hafa verið skilið
sem samúðarverkfall með þeim
flokksbræðrum, er verkfallið gerðu
i ríkisstjórninni. Blöð flokksins
boðuðu »upplausn« f landinu og
gerðu allt sem þau gátu til að
skapa úlfúð og illdeildur. Og Her-
mann Jónasson kom fram í útvarp-
inu litlu fyrir kosningar og hvatti
ýmsar stéttir til að gera kröfur um
bætt kjör. Fórust honum orð á
þessa leið:
»Hvers vegna skyldu sjómenn á
vélbátaflotanum ekki krefjast sömu
áhættuþóknunar og hinir? Hvers
vegna skyldu embættismenn ríkis-
ins lengur sitja hjá, þegar aðrir
leggja út í hið mikla kapphlaup?
Hvers vegna skyldu húsaeigendur
og aðrir fasteignaeigendur ekki
hugsa til að hækka leigutekjur sín-
ar? Er nokkur von til þess, að
bamdur uni því lengur, að kaup-
gjald þeirra sé bundið með lög-
ákveðnu afurðaverði?*
Orð Hermanns Jónassonar virð*
ast hafa fallið í góðan jarðveg.
Sléttirnar hafa komið með kröfur
sfnar. Þær hafa oft verið teknar
til greina. Kaupgjald bændanna er
nú ekki lengur bundið með lög-
ákveðnu afurðaverði. Þau ákvæði
hafa verið felld úr gerðardómslög-
unum, þrátt fyrir mótspyrnu Fram-
sóknarmanna. Frumvarp hefir komið
fram um að endurskoða launakjör
starfsmanna ríkisins. Og daglauna-
fólk, iðnverkafólk og farmenn hafa
þegar fengið kjarabætur. Stundum
hafa kröfurnar leitt til vinnustöðv-
unar um tíma. M. a. hjá verka-
mönnum í Reykjavfk. Ríkisstjórnin
skipaði sáttanefnd með fulltrúum
allra stjórnmálaflokka. Þeir mættu
allir á fyrstu fundunum nema full-
trúi Framsóknarflokksins. En þó
fór svo að lokum, að hann sá sig
um hönd og mætti á síðustu fund-
unum.
Meðan þjóðstjórnin fór með völd
á árunum, var einn þingflokkanna
ábyrgðarlaus og reyndi eftir mætti
að vekja andúð og tottryggni gagn-
vart ríkisstjórninni. Þessi flokkur
NÝJA-BTÓ ■HH
Föstudaginn kl. 6 og 9:
Týndi brúðguniinn.
Laugardaginn kl. 6 og 9 :
Raddir vorsins.
Sunnudaginn kl. 3:
Raddir vorsins.
Kl. 5 og 9:
Týndi brúðguminn.