Íslendingur - 16.07.1943, Síða 1

ISLENDINGUR
• / . , i *
Ritstjóri og afgreiðslum.: Jakob O. Pétursson, Fjólugötu 1. Sími 375. Pósthólf 118.
XXIX. árg.
Akureyri, 16. júlí 1943.
28. tölub.
Umræðurnar um
sjálfstæðismálið.
Alyktun liæjar-
stjórnar.
SeyðisSjaröar í sjálf-
stæðismálinu.
NÝJA-BIÓ
Föstudag kl. 9:
Ötvarp Ameríka!
Laugardag kl. 9:
íslenzku blöðin hafa skrifað all-
mikið um sjálfstæðismál þjóðarinn-
ar síðustu vikur. Blöð þriggja
stærstu stjórnmálaflokkanra eru
eindregið fylgjandi frumvarpi milli-
þinganefndar í stjórnarskrármáiinu,
þar sem lagt er til að lýðveldi
verði stofnað á íslandi eigi síðar
en 17. júní 1944, Og þar að auki
hafa ýms ársþing gert samþykktir
um eindregið fylgi sitt við þær til-
lögur. svo sem Landsfundur Sjálf-
stæðismanna, Sambandsþing U. M.
F. í. og almennt kennaraþing. Á-
lyktun Landsfundar Sjálfstæðis-
manna hefir áður verið birt hér í
blaðinu, og er því ekki þörf á að
lýsa henni nánar hér. Kénnara-
þingið segir svo í ályktun sinni,
að það telfi »hina b ýnustu nauð-
syn, að -íslenzka þjóðin fylki sér
einhuga um sjálfstæðismál sín á
þes'um alvarlegu tímum og leggur
áherzlu á, að stofnað verði lýðveldi
á íslandi svo fljótt sem verða má«.
En í ályktun sambandsþings U. M.
F. í. segir meðal annars:
»Pingið skorar á Alþingi og
ríkisstjórn, að halda fast við þær
ákvarðanir, sem þegar hafa verið
teknar varðandi sjálfstæðismálið, að
ísland verði sjálfstætt lýðveldi eigi
síðar en 17. júní 1944 og vísar í
því sambandi til ályktunar síðasta
þings U. M- F. í. að Haukadal
1940 um þetta mál.
Sambandsþingið beinir til ung-
menna um land allt, að glæða
skilning og áhuga þjóðarinnar á
sjálfslæðismálinu, svo að hún standi
einhuga, þegar það verður lagt
fyrir haria með almennri atkvæða-
greiðslu*.
Pað er ánægjulegt að fá slíka
ályktun í þessu máli frá einni merk-
ustu og þjóðhollustu æskulýðs-
hreyfingu í landinu, sem stendur
utan við stjórnmálaþrasið og flokka-
deilurnar. En það er að sama
skapi raunalegt að vita að 3 blöð
tveggja stjórnrnálaflokka, að vísu
lftilla og minnkandi, berjast hat-
ramri baráttu gegn því, að íslend-
ingar taki sjálfir stjórn allra sinna
mála í eigin hendur, eftir að sam-
bandslagatímsbilið er útrunnið. En
þessu er þó þannig farið. For-
söngvararnir: Árni frá Múla og
Halldór Jónasson fengu liðsauka í
aðalmálgagni Alþýðuflokksins, og
hefir það um all langt skeið und-
anfarið birt hverja greinina af ann-
arri f blaðinu gegn skilnaði við
Dani á næsta ári, og hafa skrif
Jóns Blöndal um málið verið
furðulegust af öllu ei þar birtist-
Pá virðist mega ætla af skrifum
fornianns Alþýðuflokksins Stefáns
Jóh. Stefánssonar um málið, að
hann sé að snúast í lið með and-
ófsmönnum. Eina grein hefir þó
blaðið birt um Sjálfstæðismálið eftir
Ólaf Friðriksson (Ólaf við Faxafen)
sem stingur mjög í stúf við hinar,'
og sýnir hún, að Alþýðuflokkurinn
lítur ekki óskiptur á málið frá sjón-
ar.miði Dana. Allir leggja andófs-
mennirnir áherzlu á biðina, að ekk-
ert liggi á að stofna lýðveldi fyrri
en eftir ófriðarlok og að afstöðn-
um viðræðum við Dani, en ekki
skilgreina þeir nánar, hvað við eig
um við þá að ræða. Peir óttast,
að Danir styggist af því, að við
höldum okkur við þá stefnu í mál-
inu, er Alþingi hefir oftar en einu
sinni lýst yfir, og Dönum er því
að fullu kunn. Slíkur ótti er mjög
ástæðulítill og engum íslendingi
samboðinn.
Væntanlega fá þeir menn litla á-
heyrn hjá þjóðinni, sem vilja láta
bíða og bíða með sambandsslitin,
þangað til sigurvegararnir í heims-
styrjöldinni geta »ráðstafað« íslandi
eftir þvf sem þeim bezt líkar, Því
að meðal þessara andófsmanna eru
að sjálfsögðu nokkrir, sem kunna
enn bezt við ísland sem »danska
eyju«, eins og nazistunum þýzku
þóknaðist að nefna það eftir að
þeir hertóku Danmörku. Og það
er vissulega raunalegt það hlut-
skipti, að gerast málpípa slíkra
manna af misskilningi á eðli máls-
ins, eins og ætla má urn suma þá,
er í andófinu standa.
Einum andófsmannanna hefir í
blaði sínu hugkvæmst að nefna
Sjálfstæðismálið »sókn gegn frænd-
þjóðunum«. Svo barnalegur er
skilningutinn á málinu. Og hví
getur þá ekki barnaskapurinn verið
orsök þess, að íslenzk b öð gera
sig sek um »sókn gegn« hags-
munum íslands og fullu frelsi þjóð-
arinnar ?
En við skulum vona að þau
vakni til skilnings sem fyist.
Dánardægur Nýlega er látin
að heimili sínu Brekkugötu 35 hér
í bæ ungfrú Hulda Benediktsdóttir,
dóttir hjónanna Margrétar Sveins
dóttur og Benedikts Benediktsson-
ar kaupmanns. Hún var aðeins
rúmlega þrítug að aldri, en haíöi
um mörg ár átt við vanheilsu að
stríöa,
Á ftrndi sínum 5. júli 1943 sam-
þykkti bæjarstjórn Seyðisfjarðar-
kaupstaðar eftirfarandi ályktun ein-
róma:
»Bæjarstjórn Seyðisfjarðarkaup-
staðar lýsir sig eindregiö fylgjandi
því, að lýðveldi verði stofnað hér á
landi, og skorar á Alþingi, þegtr
það kemur saman í sumar eða haust>,
að samþykkja án tafar stjórnarskrá
fyrir lýðveldið, og verði hún látin
ganga í gildi svo fljótt sem fram-
ast er unnt og eigi síðar en 1. íe
brúar 1944.
Bæjarstjórnin vill í sambandi við
afgreiðslu þessa máfs leggja áherzlu
á eftirfarandi atriði:
1. Með mál þetta verði farið sem
algert sérmál Islendinga. Engar
samningaumleitanir varðandi það
verði upp teknar við dönsku stjórn-
ina og af.skiptum hennar og ráð-
leggingum annarra þjóða, eí fram
koma, vísað á bug.
2. Ef nauðsynlegt þykir, að þjóð-
aratkvæðagreiðsla verði höfð u,n
málið, þá verði hún látin fram faia
eigi sfðar en fyrri hluca janúarmán-
áðar n. k. og standi yfir svo marga
daga sem þurfa þykir, svo tryggt
sé, að allir sem vilja, fái neytt at
kvæðaréttar síns. Atkvæði verði
talin heima í hverju kjördæmi að
lokinni atkvæðagreiðslunni.
3. Minningardagur um endurreisn
lýðveldis hér á landi, sem einnig
verði gerður að minningardegi Jóns
Sigurðssonar verði hafður einhvern
dag á tímabilinu frá 10- júlí til 10.
ágúst. t, a. 2. ágúst ár hvert. Vegna
veðurfars og staðhátta einkum á
Austfjöiðum og víða um land verð-
ur að telja 17. júní miður heppi
legan sem þjóðhátíðardag.
Fá vill bæjarstjórnin skora á atla
stjórnmálatlokka að hefja nú þegar
sameiginlega sókn í blöðum og út-
varpi og með fundahöldum, til þess
að vekja áhuga og styðja að ein-
ingu þjóðarinnar í þessu stærsta
velferðarmáli hennar.
Leiðrétting. Sú villa slæddist
inn í frásögn síðasta blaðs af sýn-
ingu »Orðsins«, að Leikfél. Akur-
eyrar hefði sýnt það, en átti vitan
lega að vera Leikfclag Reykjavíkur,
eins og annars má ráða af niður-
lagi frásagnarinnar.
Aíessað í Akureyrarkirkju n. k.
sunnudag, kl, 2 e. h.
Driiíur reiðinnar
Surtnudag kl. 3 :
Klaulskir kúrekar
Sunnudag kl. 5 og 9:‘
Útvarp Ameríka!
V\
Karlakórinn „Fóst-
brœður"
sem verið hefii í söngför um
No:ðurtand, hélt tvo samsöngva f
Nýja Bíó hér í tok næstsíðustu viku,
hinn fyrri á föstudagskvöldið iyrir
troöfullu húsi. Á undan söng þeirra
söng Geysir »Sangei hilsen* eítir
Grieg við nýtt Ijóð eftir Davíð
Stefánsson og formaður Geysis,
J?. Þorsteinsson, ávarpaði Fóstbræður
og bauð þá velkomna. Formaður
Fóstbræðra, Sig. Waage, þakkaði.
Söng kórinn sfðan mörg lög við
mikla hrifni áheyrenda og varð að
enduitaka mörg þeirra. M. a. söng
hann þjóðlagasyrpu, raddsetta af
Emil Thoroddsen, og Ólaf Tryggva-
son eftir Reissiger. Einsöng í skozka
laginu »Loch Lomond« söng Hol-
ger P. Gíslason, en hann hefir mjög
viðfelldna ,og góða tödd. Undirlei.k
í söngnum annaðist Gunnar Möller.
Margir blómvendir voru færðir
söngstjóranum, Jóni Halldórssyni
Rádist á færeysk
skip við Is/and.
Samkv. tilkynningu frá herstjórn-
inni réðst þýzk íiugvél á færeyskt
fiskiskip við norðausturströnd ís
lands 7 þ. m. og skaut á það af
vélbýssu og fallbyssu. Særðist einn
hásetinn af kúlu, er hann fékk í
bakiö. Daginn eftir réðst aftur þýzk
flugvél á annað færeyskt skip út af
Austfjörðum, stíkkti því og drap
tvo menn af skip>höfninni. Annaö
færeyskt skip kom að og biargaði
skipshöfn í land á Austfjörðum.
80 ára varð 9 þ m. Guðrún
BrynjólEsdéttir Glerárgötu 1, ekkja
Guðtnundar heit, bóksala.