Íslendingur - 06.11.1946, Blaðsíða 4

4
ÍSLENDINGUR
MiSvikudagurinn 6. nóvember 1946
ÍSLENDINGUR
Ritstjóri og ábyrgðarmaður:
MAGNÚS JÓNSSON.
Útgefandi: Útgájujélag Islendings
Skrifstofa Hafnaritr. 101. Sími 354.
Auglýiingar og afgreiðila:
Svanberg Einarsson. ■
Póithólf 118.
FjármálaráSherra hefir nú lagt
fram fjárlag-tfrumvarp sitt fyrir ár-
ið 1947. Et u þetta hæstu fjárlög,
sem nokkru sinni hafa verið lögð
fyrir Alþing:. Nema gjöldin samtals
rúmum 146 miljónum, en tekjur
rúmum 136 miljónum króna.
Blöð Framsóknarflokksins hafa í
snmbandi við fjárlagafrumvarp þetta
íáðfst hatramlega á fjármálaráð-
herra fyrir stjórn hans á fjármálum
ríkisins unoanfarin tvö ár. Mætti
ætla eftir orðum þessara miklu fjár-
tnálaspekinga, að ríkið væri nú á
gjaldþrotsbarmi. Sannleikurinn er
samt sá, að íjárhagur ríkissjóðs hef-
ir aldrei verið betri en nú, þrátt fyr-
ir mikla dýitíð og síauknar byrðar,
sem Alþingi hefir lagt á ríkissjóð
með alls konar lagasetningum. Nem
ur tekj uafgungur ríkissjóðs sl. ár
£'2.6 miljónum króna, og afkoma
þessa árs virðist ætla að verða mjög
sæmileg, H nldarskuldir ríkissjóðs
nema nú aðiins 33.7 milj. króna, og
erleridu skuldirnar eru að mestu
horfnar.
Það er rétt, að fjárlögin eru geig-
vænlega há, en fjármálaráðherra
verður ekki um það kerint. Alþingi
befir samþykkt margvísleg lög, sem
miða að margháttar þjóðfélagsum-
bótum, en hafa í för með sér geisi-
leg fjárútlát fyrir ríkissjóð. Verðum
vér að sjálfsögðu að sníða oss svo
stakk eftir vexli, að gjaldþoli ríkis-
ins sé ekki ofboðið, því að ekki kem
ur til mála að hækka enn þá miklu
skatta, sem þjóðfélagsþegnarnir
verða nú að greiða. Kostnaður við
stjórn landsins og alls konar ríkis-
eftirlit og ríkisrekstur er orðinn svo
feikilegur, að nauðsynlegt er að taka
þann lið til rækilegrar tíndurskoðun-
ar. Hefir fjármálaráðherra varað
þingið alvailega við að gera ekki
meifi kröfur lil ríkissjóðs en hann
er fær um að leysa af höndum. Hins
vegar verður fjármálaráðherra auð-
vitað að taka upp í fjárlögin alla þá
utgjaldaliði, sem ríkisjóði ér skylt
að greiða.
Það hvílii' nú sú ábyrgð á herð-
um þingsins að eyðileggja ekki þann
góða árangur, sem fjármálaráðherra
hefir náð. Verða þingmenn að láta
af þeirri venju að bera fram alls
lonar útgjaldatillögur, án þess að
gera sér nokkra grein fyrir, hvort fé
sé til, eða 1 vernig þess verði aflað.
Hefir áður verið á það bent hér i
blaðinu, hversu óþolandi það væri
iÞanííaSrot
Frá liðnum dögum I.
Fangelsin og John
Howard.
Hvernig fer á Alþýðusam-
banclsþinginu?
KOSNINGUM til Alþýðusambands-
þings mun nú vera lokiö í öllum verklýðs-
félögum. Eftir úrslilunum í Dagsbrún og
ýmsum öðrum. stærri verklýðsfélögum að
dæma, munu menn almennt hafa álitið, að
litlar líkur væru til, að hægt yrði að ná
Alþýðusambaqdinu úr klóm kommúnista.
Sveinbjörn Hannesson, gjaldkeri Dags-
brúnar, skýrir hinsvegar svo frá í grein í
Morgunblaðinu, að kommúnistar h'afi
fengið kjörna. um 120 fulltrúa, Alþýðu-
flokksmenn 112 og Sjálfstæðismenn milli
1C og 20 fulltrúa. Virðist því ekki útilok-
að, að hinni kommúnistisku stjórn verði
steypt af slóli. Er þess þá að vænta, að
Alþýðuflokksmenn verði reiðubúnir til
þess að virða lil hlýtar réttlátar kröfur
Sjálfstæðisverkamanna um lýðræðislegar
kosningar í verklýðsfélögunum. Mun öU
þlóðin fagna því, ef þessi voldugu samlök
k'omast nú undir stjórn manna, sem virða
lög og rétt í landinu.
Ritfrelsið og kommúnistar
EINN hinna gætnari manna í hópi
fyrir fjármálaráðherra aS láta þing-
iS stórhækka þannig úlgjaldahliS
fjárlaganna og skella síSan allri
skuldinni á ráSherrann, ef hann ekki
getur rekiS ríkisbúskapinn halla-
laust. VirSist vel alhugandi aS setja
stjórnarskrárákvæSi, sem bannaSi
þinginu aS hækka gjaldaliSi fjár-
lagafrumvarps ríkisstjórnarinnar og
heimila þinginu aSeins breytingar
innan þess ramma, sem heildarniS-
urstöSur frumvarpsins settu.
FjármálaráSherra komst svo aS
orSi í lok framsöguræSu sinnar:
Framkvæmdir hafa síSustu ár ver-
iS meiri en nokkurn tíma fyrr, og
framleiSsluskilyrSi öll stórum betri
en nokkurri sinni fyrr á landi voru.
Atvinnuvegirnir hafa á síSustu ár-
um tekiS tæknina í þjónustu sína í
mjög ríkum mæli, þótt betur þurfi
aS vera áSur en lokiS er. Víst má
telja aS ein höfuSframleiSsluvara
landsins, síldarafurSirnar, verSi í
mjög háu verSi á næsta ári og afköst
síldarverksmiSjanna eru orSin svo
mikil, aS gott veiSiár mundi auka
útflutningsverSmáeti gífurlega. Verzl
unarjöfnuSur þessa árs hefir aS vísu
veri$ mjög óhagstæSur og þarf eng-
an aS uhdra þaS. Saman hefir fariS
stórfelldur aflabrestur á síldveiSun-
um og gífurlegur innflutningur á
ýmsum tækjum til atvinnureksturs.
En hin mikla aukning atvinnutækj-
anna, sem sumpart er komin í fram-
kvæmd og sumpart aS fullu tryggS,
mun brátt -segja til sín og ég held aS
Island hafi aldrei haft minni ástæSu
til aS kvíSa gjaldeyrisskorti, en ein-
mitt nú. ÞaS sem oss nú er nauSsyn-
legast er aS stýra málum þann veg,
aS atvinnuvegirnir haldi áfram aS
blómgast. Eg held, aS þaS væri sjálf-
skaparvíti, ef svo yrSi ekki. En ef
atvinnulífiS er þróttmikiS munu
landsmenn áfram geta búiS viS góS
kjör efnalega og þá mun ríkissjóS-
ur heldur eigi verSa fjárvana.
k immúnista, Jónas Haralz, hagfiæðiagur,
ritar grein í Þjóðviljann í tileti.i af 10
ára afmæli blaðsins. IJefst grein hano með
þessum orðum: „Ein hin þýðing;.\ ‘nestu
þeirra mannréttinda, sem unnust mtí)' sigri
frönsku byltingarinnar, var ritfrels’ð.“
Þessi orð eru sönn, en það or næsta
kul.lhæðnislegt að sjá þau í ÞjótV.iljan-
um. Það blað liefir valið sér JiaQ hlut-
skipti að dásama þjóðskipulag, sei.i hefir
afnumið þessi mikilvægu inaunrétt'n.li og
berst fyrir að innleiða slíkt þjóðskii'ulag
hér á landi. Það er því meiri en líiil ó-
skammfeilni af kommúnistum r.ð tala
hjartnæmum orðum um þá baráltu, sem
það hafi kostað þjóðirnar að öðlr.st þann
dýrmæta rétt að fá að láta skoðnnir sín-
ar í ljós, frjálst og óhindrað.
Það er þó skiljanlegt, að kommúmstar
dásami ritfrelsi lýðræðisskipulagsitis hér
á landi. í skjóli þessa frelsis helir Þjóð-
viljinn á sínum tíu ára æviferli siívlrt og
rógborið það þjóðskipulag, sem citt við-
urkennir þessi mannréttindi. Þeir hafa
fengið í skjóli ritfrelsisins að tvívirða
beztu menn þjóðarinnar og óvirða margt
það, sem þjóðinni hefir verið dýrmætast.
Einmitt ritfrelsið hefir gert þt im kleift
að reka moldvörpustarfsemi sína gegn
þjóðfélagi voru. Enda þótt kommúnistar
hafi þannig misnotað þessi ómetanlegu
mannréttindi, kemur lýoræðissinnuðum Is-
lendingum ekki til hugar að krefjast vernd
ar fyrir þjóðskipttlag sitt með því að tak-
marka Htfrelsi byltingarmannanna. Þeir
treysta á hina rótgrónu lýðræðisást ís-
lenzku þjóðarinnar og dómgreind hennar.
Þar skilur á milli lýðræðisþjóðskipul.igs-'
ins og hins kominúnistiska einræðisskipu-
lag.s.
Sá var munurinn
ÞEGAR minnet er á ritfrelsið, kemur
mér í hug imáskrýtla, sem er í raunirni
góð spegilmynd af muninum * hlnu ve.it-
ræna og austræna lýðræði. Ameríkumað-
ur og Sússi áttu tal saman, Aiaoríkumað-
urinn sagði: „Heima hjá mér í Band i-
ríkjunum er léttur minn svo mlkils virt-
ur, að ég get labbað inn í Hvíta húsið í
Washington, fengið viðtal við Truma t
forseta og sagt honum hreinskilningslega,
hvaða gallar mér finnist vera á honum.“
Rússinn svaraði: „Ileima í Rússlandi get
ég líka farið inn í Kreml, fengið að tala
við Stalín sjálfan og hreintkilningslega
sagt honum hvaða gallar mér finnist vera
á — Truman.“
Sjávaiútvegurinn er sterk-
asta stod þjóðarbúsins. Efna-
leg velmegun þjóðarinnar er
undir því komin, að vér get-
um verið samkeppnisfœrir við
aðrar þjóðir í framleiðslu og
nýtingu fiskafurða. Mikið
fjármagn þarf til þess að gera
sjávarútvegnum kleift að
leysa sitt mikla hlutverk af
hendi. Það er ekki beðið um
gjafir helihir lánsfé. Skulda-
bréf stofnlánadeildarinnar er
örugg eign Kaupið því skulda
bréfin og stuðlið með því að
fjárhagslegu öryggi sjálfs yð-
ar. —
Á síðari hluta 18. aldar var
refsivist orðin hin almenna refs-
ing fyrir alls konar glæpi og af-
brot, smá og stór, höfðu menn
þó eigi enn gert sér ljóst mark-
mið refsingar. Endurgjalds-
hugsunin og ógnarstefnan sátu
enn í fyrirrúmi, og öryggi þjóð-
félagsins þótti bezt borgið með
því að refsingarnar væru fram-
kvæmdar í anda þeirra. Þar
sem mýkingar gætti í refsing-
um, var það fremur skoðað sem
líkn en lög. Afbrotamaðurinn
var talinn réttlaus eða að
minnsta kosti réttlítill, og báru
hegningarhúsin vitni um þetta.
Þegar þjóðfélagið hafði verið
verndað fyrir sakamanninum;
og hann sviptur frelsi og stungið
í fangelsi, var næsta lítill gaum-
ur gefinn, hver afdrif hans urðu.
Algengustu hegninga.rhúsun-
um í smáríkjum Þýzkalands er
t. d. lýst svo, að fangaklefarnir
hafi verið í rökum og dimmum
kjöllurum. Um klæðnað handa
föngunum var ekkert hugsað, en
þeir látnir notast við þann fatn-
að, sem þeir höfðu, er þeir komu
í fangelsið. Matur var bæði lít-
ill og illur, þrifnaður í lakasta
lagi. Þess voru dæmi, að fanga-
klefarnir voru aðeins ræstir með
páli og reku. Fangarnir vesluð-
ust upp úr óþrifum og óhrein-
læti og urðu óhæfir til vinnu „ex
squalore Carceris“. Fangarnir
voru í þessum fangelsum látnir
vera iðjulausir. Eftirlit með
Góð huggun. Frúin: „Þetta er
áreiðanlega versta málverkið á
sýningunni." t
Málarinn: „Það er sorglégur
vitnisburður fyrir mig, kæra
frú.“
Frúin: „Ó! látið yður ekki
falla illa minn dómqr, því að ég
hefi ekkert vit á málverkum, ég
segi bara það sem ég heyri alla
segja.“
*
Sveitakona, sem aldrei hafði
séð ofn, var eitt sinn um vetrar-
tíma boðin inn í herbergi, þar
sem lagt var í ofn. Hún var að
skoða sig um og taka á ýmsum
hlutum og finnur þá að ofninn
er heitur. Þetta þykir henni
kynlegt í vetrarfrostinu og seg-
ir: „Sá held ég að sé heitur á
sumrin.“
★
Konan: „Þú liggur alltaf í bók
um og skiptir þér ekkert af
mér, ég held þér-þætti vænna
um mig, ef ég væri orðin að
bók.“
föngum lítið, en harðýðgismeð-
ferð beitt fyrir yfirsjónir. Grein-
ing fanga eftir aldri, afbrotum
o. s. frv. var óframkvæmanleg
sökum rúmleysis, þótt annars
hefði verið vilji til þess. í stóru
hegningarhúsunum, og þar sem
fangar tóku út margra ára hegn-
ingarvinnu eða voru ævinlega,
var aðbúnaðinum að vísu háttað
á annan veg og í sumum atrið-
um skárri.
Hið bezta vitni um ástand
hegningarhúsa í Norðurálfu á
tímabilinu 1773—1790 er Eng-
lendingurinn John Howard. Um
ensku fangelsin segir hann svo:
„Fangaklefarnir eru þröngar,
dimmar kompur, oftast í rökum
kjöllurum, með allt að þumlungs
djúpu vatni á gólfinu. Loftræst-
ing er annaðhvort engin eða þá
ónothæf. í fangelsum þessum
hafast við skuldafangar, menn
undir ákæru, menn dæmdir fyr-
ir stórglæpi og lítt sekir menn,
karlar og konur, allt hvað innan
um annað án aðgreiningar, jafn-
vel á nóttum. Fæði er 1—1^2
pd. af slæmu brauði og vatn,
sem er óhreint og lyktar. Sums
staðar miðla góðgerðarfélög
föngunum á hátíðum kjöti og öli.
Rúm hafa fangar sjaldnast og
jafnvel ekki hálm til að liggja á,
og þar sem hann er, er honum
kastað niður á blautt gólfið.
Klefarnir eru ekki þitaðir á vetr
um. í nær öllum fangelsum eru
Framh.
Maðurinn: „Já, einkum ef þú
værir almanak, því að þá gæti
maður átt von á annari við ára-
skiptin."
★
Heilræði: Eyddu ekki pening-
unum áður en þú eignast þá.
Geymdu ekki til morguns,
það sem gjörast á í dag.
Hafðu vissan samastað fyrir
hvern hlut, og hvern hlut á sín-
um stað.
Kauptu aldrei hluti, þótt ódýr
ir séu, sem þú ®kki þarfnast.
Dæmdu aðra vægilega, en
sjálfan þig strangt.
*
Prófessor Gram var sköllótt-
ur, en skáldið Rahbek rauðhærð
ur. í samsæti þar sem þeir voru
báðir staddir einu sinni, segir
Rahbek: „Hvar varstu, Gram,
þegar guð útbýtti hárinu?"
Gram: „Hann hafði þá ekki
annað en rautt hár, svo ég kaus
heldur að vera háriaus en
þiggja það “
(þjaman og aívara.