Íslendingur - 23.12.1947, Blaðsíða 4

4
lSLENDlNGUR
Þriðjudagur 23. desember 1947
ÍSLENDINGUR
Kitstjóri og ábyrgðamuSur:
MAGNÚS JÓNSSON.
Útgefandi: Útgáfufélag íalendinga.
Skrifatofa Gránufélagsgata 4.
Sími 964.
Auglýsingar og afgreiðsla:
SVANBERG EINARSSON.
Pósthólf 118.
PRBNTSMIÐJA BJÖRNS JONSSONAR H F
Sig’lingarnar og
y,skipið okkar”
Síðan Svavar Guðmundsson vakti
máls á jjví i bæjarstjórn, að nauð-
synlegt væri að fá framgengt ein-
hverjum umbótum á fyrirkomulagi
innflutnings- og siglingatnála þjóð-
arinnar, hefir þetta mál verið mjög
ofarlega á baugi. Samþykkt bæjar-
stjórnarinnar og áskorun hennar lil
ráðamanna jjjóðarinnar og annarra
þeirra aðila, er þessi mál hafa með
höndum, hefir víða vakið athygli og
vakið aðra kaupstaði og héruð til
umhugsunar um þetta vandamál.
Krafan um aukinn innflutning til
hinna ýmsu landshluta beint frá út-
löndum, án umskipunar og milliliða
i Reykjavík er byggð á fyllstu sann-
girni. Hitt er aftur á móti mjög vafa-
samt, hversu heppilegt er að tengja
við það mál kröfu um tafarlausar
siglingar hingað heint frá Ameríku
og öðrum löndufn. Slík ráðstöfun
væri lítt skynsamleg, ef ekki hefði
áður verið tryggt, að einhvern farm
væri að fá í skipin til Akureyrar eða
annarra hafna hér norðanlands. Er
því harla vafasamt, hversu réttmætt
er að ásaka Eimskipafélagið, þótt
ekki haldi jjað uppi beinum skipa-
ferðum hingað frá útlöndum, með-
an næstum allur innflutningurinn
gengur gegnum Reykjavík. Það er
enginn staður hættari fyrir Jjað, þótt
tóm skip komi þangað á ákveðnum
tímum. Fyrst verður að fá leyfi til
að kaupa vörurnar. Þá mun naumast
verða erfitt að fá skip til að sigla
hingað með þær.
Það er dálítið einkennilegt, hversu
hljótt hefir verið um „Hvassafell“
— skipið okkar — í öllum þessum
umræðum um siglingamálin. Þegar
það mikla skip kom hingað fyrst
með „pomp og pragt“, skýrði sjálf-
ur forstjóri SIS frá því, að jjað ætti
að eiga heimili hér á Akureyri og-
fyrst og fremst annast siglingar hing
að og til annarra bæja norðanlands
og austan. Urðu auðvitað margir til
að lofa SÍS fyrir þessa umhyggju
fyrir hag Norðlendinga og Austfirð-
inga. En jjað fer margt^ á annan veg
en ætlað er. „Skipið okkar“ kunni
víst ekki við sig hér, og nú verðum
við að horfast í augu við þá sorg-
legu staðreynd, að fá eða engin ís-
lenzk flutningaskip koma hingað
sjaldnar en „Hvassafell“. Hvers
vegna gerir bæjarstjórnin ekki fyrir-
spurn til SÍS um orsakir þessa? Sé
það svo, að skip skorti til flutninga
á vörum hingað erlendis frá, ætti
fyrst að leggja kapp á að fá það
Hin opinbera ráO verða að breyta nm
starfsaðferðir.
Úbolandi elnokunarsamtök Innilytjenda í Reykja-
vfk og sinnuleysi Vlðskiptanefndar.
i senda þessa vöru út á land, þar eð
j svo lítið hefði verið til úthlutunar,
og því hefði þessu öllu verið úthlut-
að til verzlana i Reykjavík.
STARFSAÐFERÐIR
VIÐSKIPTA NEFN DAR.
jnisrétti það, sem verzlanir og iðnrekendur utan Reykjavíkur og allir
íbúar úti á landsbyggðinni verða að búa við er orðið algerlega óþolandi.
Landsmönnum var sagt, að það vœri slríðsjyrirbrigði, að allur innflutn-
ingur fœri gegnum Reykjavík, en allt silur enn við það sama, og hin al-
völdu ráð, sem eiga að gæta hagsmuna allra landsmanna, leggja blessun
sína yfir viðleitni reykvískra innflytjenda til að einoka innflutninginn. —
Hefir stundum verið búið að úthluta öllum leyfum fyrir vissum vöruteg-
undurft, áður en verzlunum úti á landi hefir verið gefinn kostur á að sœkja
upi þœr.
Hin mikla ríkisskipulagning í við-
skipta- og atvinnumálum virðist
stefna hér algerlega í öíuga átt, því
að með sérhverjum nýjum hömlum
er atvinnurekendum og kaupsýslu-
mönnum utan Reykjavíkur gert erf-
iðara um vik. Fyrir um Jjað bil ári
síðan var hér í blaðinu rækilega bent
á nauðsyn Jjess, að Viðskiptaráð
breytti um starfshætti og hætti að
fylgja kvótareglunni svonefndu, sem
tryggði sumum innflyljendum næst-
um einokunaraðstöðu. Þessi regla
hefir nú verið afnumin, en samt eru
ennþá viðurkennd einokunarsamtök,
sem útiloka alla innflvtjendur utan
Reykjavíkur. Eftir því sem innflutn-
ingurinn hefir minnkað, hefir Jjað
komið betur í ljós, hversu innflutn-
ingsyfirvöldin og ríkisfyrirtækin
hirða lítt mn hagsmuni verzlana og
iðnfyrirtækja utan höfuðborgarinn-
ar. Verði ekki breyling Jjar á, er í
fullkomið óefni stefnt.
TÓBAKSPÍPURNAR.
Hér skulu aðeins nefnd örfá dæmi
af fjölmörgum til að sýna, hvernig
1 starfshættirnir eru. Fyrir nokkru
varð kunnugt um það hér, að levfi
hefðu verið veitt fyrir tóbakspípum
frá Frakklandi. Þegar kaupmenn á
Akureyri óskuðu eftir Jjví við Við-
skiptanefnd, að Jjeir fengju einhvern
hluta af þessum innflutningi, var
þeim tjáð, að „Félag tóbaksverzlana"
skipið til flutninganna, sem hér á að
eiga heimili.
Þótt skipið sé að nafni til skrásett
og gert út héðan, mun reyndar sann-
leikurinn \ era sá, að Jjað er „Reykja-
víkurvald" SÍS, en ekki útgerðar-
stjórnin hér á Akureyri, sem ræður
ferðum skipsins á hverjum tíma.
Síðasta ráðstöfunin á skipi þessu
bendir ótvírætt í þá átt, því að ekki
verður því að óreyndu trúað, að út-
gerðarstjórnin hér nyrðra hafi átt
þar hlut að máli. Fyrir nokkru síð-
an var auglýst í blöðum og útvarpi,
að „Hvassafell“ lestaði á Ítalíu farm
til Akureyrar og Reykjavíkur. Ekki
var hægt að ráða annað af þessu en
skipið ætti að koma hingað til Akur-
eyrar, og ýmsir voru jafnvel svo
barnalegir að halda, að auðvitað
myndi „skipið okkar“ fyrst færa Ak-
ureyringum suðræna ávexti, áður en
það færi til Ileykjavíkur. En hvað
í Reykjavík hefði fengið öll leyfin.
Ekki var áður vitað, að slíkur félags'-
skapur væri til. Verzlunarmannafé-
lagið hér gerði fyrirspurn um þetta
til Verzlunarráðsins, en hefir ekkert
svar fengið.
KROSSVIÐURINN.
Trésmíðaverkstæði hér á Akureyri
hafa um langan tíma ekki haft neinn
krossvið, og hefir þetta háð mjög
starfsemi þeirra og svo að segja
stöðvað alla húsgagnasmíði. Alllangt
er Jjó síðan krossviður kom iil lands-
ins, en hann mun aldrei hafa farið
lengra en til Reykjavíkur. Þegar einn
verkstæðiseigandi hér spurðist fyrir
um þetta í Fjárhagsráði kom i ljós,
að „gleymst“ hafði, að nokkur tré-
smíðaverkstæði væru til utan Reykja-
víkur.
EINKASÖLURNAR
EKKI BETRI.
Hlutur einkasala ríkisins er hér
litlu betri. Þar má fyrst benda á J>á
óhæfu, að láta landsmenn utan
Reykjavikur verða að greiða hærra
verð fyrir einokunarvörurnar en
Revkvíkinga. Þá er hér lítið dæmi
um úlhlutunaraðferð Jieirra. Afeng-
isverzlunin fékk nýlega dálítið af
vanilludropum, sem verið hafa ófáan
legir. Kaupmaður hér í bæ bað um
nokkur glös, en fékk það svar, að
það hefði ekki tekið því að fara að
gerist? I Reykjavík er öllum varn-
ingi skipað á land, og skipið sett i
síldarflutninga. Snæfell mun að vísu
eiga að flytja ávexti hingað norður,
en vænlanlega verður grútur og síld-
arslor hreinsað úr því áður en það
er lestað, og mun það taka sinn tíma.
Akureyringar fá Jjví ekki einu sinni
að sjá „skipið sitt“ núna um jólin.
Þetta minnast Framsóknarblöðin
ekki á, þótt þau spari ekki að varpa
hnútum að Eimskip.
Það er lífsnauðsyn fyrir þetta
bæjarfélag — og raunar marga fleiri
— að hingað fáist vörur og eðlileg-
um siglingum haldið uppi. Frá þeim
réttlætiskröfum má ekki hvika, en
veilur í málflutningi hljóta að verða
til ills eins, og því verður að íhuga
betur kröfurnar um siglingarnar, og
bera þar ekki sakir á einn meðan
Jjagað er um ávirðingar annars.
★
Núverandi Viðskiptanefnd virðist
eins og fyrirrennarar hennar hafa
takmarkaðan skilning á erfiðleikum
alvinnurekenda og kaupsýslumanna
úti á landsbyggðinni. Þeir verða oft
að sitja í Reykjavík dögum saman
og ekkert sinnt um að hraða af-
greiðslu mála Jjeirra. Munu allmörg
dæmi Jjess, að menn hafi orðið að
fara heim, án þess að ná tali af
þeim háu herrum. Nefndin hefir til-
kynnt, að ekki þýði að sækja um
leyfi, nema auglýst sé eftir umsókn-
um. Sterkur grunur leikur á því, að
framkvæmd Jjessa ákvæðis sé heldur
götótt.
EINOKUN
INNFLYTJENDA-
SAMBANDSINS.
I Reykjavík er til stofnun, sem
nefnist Innflytjendasamband. í Jjví
eru 15 heildsalar, og ásamt SÍS hafa
Jjessir aðilar einokun á öllum mat-
vöruinnflutningi til landsins. Inn-
Haraldur
1915
Komin er á bókamarkaðinn bók,
sem vekja mun athygli. Er það minn
ingarrit um leikstörf Haralds Björns-
sonar, gefið út af nokkrum mætum
mönnum í Reykjavík, er hafa viljað
heiðra Harald fyrir Jjann mikla
skerf, sem hann hefir lagt hinni is-
lenzku leiklist til um 30 ára skeið.
Fremst í ritinu er ávarp er hljóð-
ar svo:
..Haraldur Björnsson, leikari, átti
nýverið 30 ára leiklistarafmæli.
hann á að baki mikið og merkilegt
brautryðjandastarf á ýmsum svið-
um leikhúsmenningar á Islandi og
hefir gegnt þar forustu um langl
skeið. Haraldur er einn af fyrstu
leikhúsmennluðu mönnum hér á
landi. Hann hefir alla tíð unnið ó-
trauður fyrir leiklist Jjessa lands og
beitt kröftum sínum og Jjekkingu til
Jjess að lvfta henni á ]>að stig, sem
henni ber. í tilefni þessara tímamóta
í starfi Haralds er rit ]>etta gefið út
af nokkrum vinum hans sem virðing-
ar- og þakklætisvottur fyrir þann
mikla skerf, er hann hefir lagt til
menningarlífs Jjjóðar vorrar.“
Undir ávarpinu standa 21 nöfn,
Jrjtuð með eiginhandarifndirskrift.
Svo hafa og margir þessara
manna skrifað greinar í minningar-
ritið. Er Jjví skipt í 13 kafla og
hljóða svo fyrirsagnir þeirra:
1. Formáli. 2. Á Akureyri. 3. Leik-
nám erlendis. 4. Lærður leikari. 5j
Brautryðjandinn. 6. Sögulega sýn-
ingin 1930. 7. Hátíðasýningin 1930
Fjalla-Eyvindur. 8. Leikferðir. 9.
flytjendur utan Reykjavíkur fá ekki
að ganga í þelta virðulega samband.
Það er því lilgangslítið að vera inn-
flytjandi utan Reykjavíkur og Jjessa
sambands með það fyrir augum að
fá að flytja inn matvöru, því að inn-
flutningsyfirvöldin hafa til þessa við-
urkennt ]>enna einokunarhring. Það
er því ekki von, að mikill innflutn-
ingur fáist á þessum lífsnauðsynj-
um beint til fyrirtækja utan Reykja-
víkur, meðan slíkt ástand ríkir, nema
þau séu að einhverju leyti tengd ein-
hverju fyrirtæki í Innflytjendasam-
bandinu.
Flestir kaupsýslumenn á landinu
munu vera meðlimir Verzlunarráðs
ins, en Jjað hefir lítt hirt um að fá
þessi einokunarsamlök rofin, eða að
minnsta kosti ekkert orðið ágengt.
Hér hefir aðeins verið sliklað á
stóru í þessum málum, Jjví að alltof
umfangsmikið væri að ræða þetta
vandamál til hlýtar. Héruðin utan
Reykjavikur hljóta að krefjast þess
af Jjingmönnum sínum, að Jjeir reyni
að koma viðunandi skipan á þessi
mál. Menn hljóta að gefast upp á því
að reka verzlun eða annan atvinnu-
rekstur og iðnað utan Reykjavíkur,
ef ekki verður betur að þeim búið.
Hér er aðeins krafizt jafnréttis en
ekki neinna forréttinda, og því verð-
ur ekki til lengdar spornað gegn eðli-
legri lagfæringu á skipan innflutn-
ingsmálanna.
Björnsson.
1945
ÚtvarpsJjjónusta. 10. Operetturnar.
11. Leikhúsmál. 12. Samvinnan við
Harald Björnsson. 13. Leikhlutverk
Haralds Björhssonar.
Allir þeir, ,er í ritið skrifa, leggja
mikla áherzlu á það, hvað Haraldur
h'afi, flestum leikendum fremur, lagt
í sölurnar fyrir list sína. Enda fór
hann í fyrstu frá vel launuðu starfi
á Akureyri, þá er hann lagði leið
sína til náms við leikskóla konung-
lega leikhússins í Kaupmannahöfn.
Sigurður Grímsson segir meðal
annars: „Er Haraldur kont heim,
hófst hann þegar handa um leikstarf-
semi og síðan hefir liann verið sí-
starfandi að framgangi íslenzkrar
leiklistar og unnið henni mikið og
ómetanlegt gagn, bæði sem leikstjóri
og leikari. Má vissulega þakka hon-
uin öðrum fremur, að leikstarfsemi
á landi hér er nú komin í Jjað liorf,
að vér megum vel við una, ]>ó að
cnn standi hér margt til bóta.“
Ritið er prýtt fjölda mynda af
leikaranum í ýmsum hlutverkum, er
liann hefir farið með á leiksviði.
Ennfremur eru Jjar myndir af nem-
endum í leikskóla kgl. leikhússins í
Kaupmannahöfn, er Haraldur dvaldi
þar. Mynd af leikhúsinu sjálfu og
myndir af nokkrum leikhúsum hér-
lendis.
Ritið er hið prýðilegasla að öll-
um frágangi og smekklegt. Ættu
Jjeir, er leiklist unna, og aðrir þeir,
er Harald Björnsson þekkja, að eign-
ast Jjað.
II. V.