Íslendingur - 22.02.1950, Blaðsíða 1

XXXyi. árg.
Miðvikudaginn 22. febrúar 1950
9. tbl.

ORÐSENDING
TIL AKUREYRARBÚA
frá Kvenfélaginu »Framtíðin«
Á aðalfundi Kvenfél. »Fram-
tíðin« þ. 25. jan. s.l. var sam-
þykkt, að félagið hætti allri fjár-
söfnun til fjórðungssjúkrahúss-
ins, frá 1. jan. þ. á. að telja.
Álítur félagið að málum sjúkra
hússins sé nú svo vel á veg kom-
ið, að stuðnings þess þurfi ei
lengur með, því ríki og bær muni
hér eftir sjá því borgið. Upphæð
sú, sem safnast hefir á vegum
félagsins til fjórðungssjúkrahúss-
eins nemur kr. 399,663„89 en þar
að auki hefir félagið lagt fram
kr. 5,594,15 til viðgerðar á gamla
sjúkrahúsinu og til húsgagna-
kaupa.
Um leið og félagið hættir nú
þessari fjáröflun, þakkar það
öllum bæjarbúum fyrir þeirra
mikla stuðning og skilning, sem
þeir ávalt hafa sýnt félaginu í
störfum þess, og þar sem nú hef-
h verið ákveðið að félagið ein-
beiti kröftum sínum að því, að
koma hér upp elliheimili, vonar
það, að bæjarbúar enn sem fyr,
sýni félaginu sömu velvild.
Málum elliheimilisins er nú
það á veg komið, að bæjarstjórn
hefir samþykkt að láta félaginu
á té stóra og skemmtilega lóð
austan Þórunnarstrætis, skammt
sunnan við nýja sjúkrahúsið.
Er á næstunni væntanlegur
uppdráttur af byggingunni, gerð-
ur af Bárði ísleifssyni húsagerð-
armeistara, sem er Akureyring-
um vel kunnur.
Frumdráttur þessi er gerður í
samráði við Gisla Sigurbjörnsson
forstjóra elliheimilisins Grund í
Reykjavík, og Odd Ólafsson,
yfirlækni á Reykjalundi, sem báð
ir hafa mikla þekkingu og
reynslu í þessum málum.
Elliheimilissjóður er nú kr.
5 70,000,00 auk eins þriðja parts
í húseigninni Aðalstræti 12, sem
Friðjón Jensson læknír á sínum
tíma gaf elliheimilissjóðnum.
Munum vér ávalt gefa bæjar-
búum kost á að fylgjast með
gangi þessa máls.
Akureyri, 20. febrúar 1950
STJÓRNIN.
Utvarpsskákin. Margir bœjarbúa hafa
fylgst með útvarpsskákunum a'ð undan-
förnu. Aðra skákina gáfu Reykvíkingar
fyrir skömmu. Af Akureyringa hálfu
telfdu þá skák Júlíus Bogason og Jón
Ingimarsson. Hin er óútkljáð enn.
Gjöreyfling votir ytir
tiskistotDinnm.
Niðurlag.
Athygli skal vakin á, að þrosk-
uð hrogn eru ekki verzlunarvara
og þess vegna verðlaus. í einum
lítra af hrognum eru h. u. b. Va
miljón hrogna. Ef reiknað er
með, að um 500 skip, sem á hrygn
ingatímanum (marz — apríl)
veiða við suðurströnd íslands og
hvert þeirra um sig annist á
þennan hátt frjóvgun 20 lítra af
hrognum — sem er auðvelt verk
fyrir einn sjómann á nokkrum
klukkutímum — mundi það þýða
frjóvgun ca 5000 milj. hrogna.
Um 3 vikum, eftir að hin frjófg-
uðu hrogn eru sett í sjóinn, eru
úr þeim komin lifandi fi*kseiði.
Mjög kunnur vísindamaður á
sviði klakmálsins hefir haldið því
fram, að einungis 5% af þorska-
hrognum eyðilegðust við gervi-
klak, en jafnframt við eðlilega
hrygningu á miðunum, þar sem
botnvörpuveiðar færu fram í stór
um stíl, myndi varla meira en
5% hrognanna verða bjargað frá
eyðileggingu. Þessi samanþurð-
ur ætti að gefa vísbendingu í þá
átt, að gerviklak, sem hér er vak
ið máls á, yrði framkvæmt. Og
að hafist verði handa um þessa
hagfelldu framkvæmd árið 1950.
Tillaga sú, sem hér hef ir verið
lýst, um gerviklak til viðhalds
fiskistofninum á grundvelli al-
þjóðlegs samstarfs, mun hafa þá
kosti, að útgjöld vegna þeirra
framkvæmda eru hverfandi, eða
svo óveruleg, að ekki tekur því
að ræða þá hlið málsins. Á þenn-
an hátt verða stofnsettar nokkur
hundruð klakstöðvar, án þess að
stofnfé þurfi fram að leggja né
heldur rekstursfé.
Hér verða það sjómennirnir
sjálfir, sem sá til að geta upp-
skorid.
í ávarpi til íslenzkra sjómanna
um að mynda samtök til að fram
kvæma tillöguna — sem auk
þess getur vænzt stuðnings fær-
eyskra sjómanna — bendir Matt
hías Þórðarson á þau ummæli
sögunnar, að á landnámstíma'num
hafi ísland verið skógi vaxið
»milli fjalls og fjöru« og »hver
fjörður fullur af fiski«. Skógarn
ii eru löngu horfnir, og fiskur-
inn að nokkru leyti líka. Hand-
færasjómenn hafa aldrei unnið
tjón á stofninum. Það eru botn-
nótaveiðarnar, sem truflað hafa
vaxtarmöguleikana og minnkað
stofninn. Með sterkum vilja og
nánu samstarfi hefir hin síðustu
ár tekizt að planta nýjan skóg,
sem þrífst og dafnar vel. Skyldi
þá ekki vera mögulegt, spyr fiski
ræktarráðun., að koma til liðs
við hinn deyjandi fiskistofn með
góðum vilja og samstarfi.
Því var haldið fram allt þang-
að til um 1920, að ekki fyndist
þorskur í Davíðssundi við Græn-
land, þar sem síðustu áratugi er
geisileg þorskgengd á hverju
sumri.
Þáð virðist ekki með öllu ó-
sennilégt, að meira eða minna
samband sé á milli þess gervi-
klaks, sem framkvæmt hefir ver-
ið undan ströndum Norður-Ame
ríku um lengri tíma og hinnar
! grænlenzku fiskimergðar. Að
sjálfsögðu þarf að vinna að fiska
klaki og vernd fiskseiða árum
saman, til þess að í ljós komi
verulegur árangur, þar sem svo
margir hlutir trufla eðlilegan á-
vöxt starfseminnar. Það eru Ame
ríkanar, sem á þessu sviði eins
og svo mörgum öðrum, haía
skilið hina hagnýtu þýðingu, sem
þetta hefir fyrir viðhald sjávar-
útvegsins og þróun, er þeir byrj-
uðu þegar um 1870 á klaki
þorsks og ýsu í nánd við Glou-
cester, Mass, og Nýfundnaland.
Þeir notuðu fyrst til þessa stöðv-
ar í landi en síðar skip á höfum
úti. Síðar var svo fiskirækt hafin
í Noregi, Skotlandi og Englandi.
Um hagkvæma þýðingu hinnar
íramkomnu klaktillögu Matth.'-
asar Þórðarsonar, gétur maður
auðvitað engu spáð fyrirfram.
Fyrst verður að reyna hana í
framkvæmd. En hugmyndin er
að mínu viti afburða snjöll. Upp
ástungan á ekki aðeins erindi til
fslands, því allir, sem hagsmuna
hafa að gæta varðandi útgerð í
Norðursjó — og ekki sízt Dan-
mörk — ættu að fylkja sér um
þá frumherjahugsjón, sem tryggt
getur viðhald fiskistofnsins og
unnið gegn áhrifum hinnar sjálf-
eyðandi rányrkju.
Þetta er mál, sem við kemur
ekki útgerðarmönnum og sjó-
niönnum einum. Málið snertir
okkur öll. Alla þá, sem daglega
þurfa á mat að halda.
Fyrir skömmu síðan var hald-
in ráðstefna í París með þátttöku
fuiltrUa frá útgerðarsamtökum
ýmissa landa, er hagsmuna eiga
að gæta á Norðursjávarveiðum.
b ormaður danska fiskimanna-
sambandsins, Niels Bjerregaard,
sagöi við heimkomu Sina, að
fiskistofninn í Norðursjónum
væri í alvarlegri hættu, og að þau
gögn og skyrsiur er fynr lægju
sýndu, að ofveiðin væri mikiu
meiri en menn hefðu reiknað með.
Það kom fram á ráðstefnunni
að fiskistofninn i Norðursjónum
mundi smám aaman ganga til
þurðar, ef ekki yrði auðið að
fmna áhrifamiklar gagnráöstaf-
anir, — og hvers vegna nauðsyn-
legt væri að koma á alþjóðamóti,
sem stigið gæti sporið til stöðv-
unar óiörunum. Þýzkaland tók
ekki þátt í Parísarráðstefnunni,
en menn hafa sérstaklega veitt
því athygli, að Þýzkaland undir-
býr nú af kappi þátttöku í eyði-
ingu fiskistofnsins á Dogger-mið
uðum og við ísland, og að þess
vegna er einnig nauðsynlegt að
draga Þýzkaland inn í varnar-
samstarfið.
f þessu sambandi er rík ástæða
til að taka upp, hvað okkar heims
kunni sjólífsfræðingur, formaður
Dansk biologisk Station, dr. phil.
H. Blegvad, skrifar í marzmán-
uði 1944:
Það er annað að veiða með
dragnót og geta aftur kastað
fiskseiðunum og sináfiski út til
friðunar en að draga hinar
þungu »Otter«-vörpur tillitslaust
tímunum saman eftir hafsbotnin-
um, sem þyngdar eru að neðan
með þungum járnkeðjum til að
ná öllu með, og sem veldur því,
að allur fiskur er dauður, þegar
varpan er innbyrt. Ekki aðeins
söluhæfi fiskurinn er marinn til
dauðs, heldur er undirmálsfisk-
urinn sem ætti að varpa út aftur
— einnig dauður. Þetta er rán-
yrkja og hefir vitanlega örlaga-
ríkar afleiðingar, þar sem fiski-
stofninn í Norðursjónum minnk-
ar í slíkum mæli, að togararnir
ættu að taka aftur upp veiðiað-
íerðir frá því fyrir fyrri heims-
styrjöld. Berum saman fyrr-
nefnda aðferð við dragnót og
botnsköfu danskra fiskimanna,
sem dregnar eru varlega eftir
hafsbotninum og skemma hvorki
seiði né smáfisk, sem strax er
varpað lifandi út aftur. Fyrri
heimsstyrjöldin veitti Norður-
Framh. á 2. síðu.
VIÐSKIPTASAMNINGUR
VIÐ SPÁN
Litlu fyrir jól í vetur undirrituðu
Pétur Benediktsson sendiherra og
Alberto M. Artajo utanríkisráð-
herra Spánar viðskiptasamning milli
íslands og Spánar. Var samningur-
inn undirritaður í Madrid og gildir
frá undirskrift samningsins til n. k.
áramóta.
-Cert er ráð fyrir vöruskiptum fyr-
ir a. m. k. 100 þús. sterlingspund.
Kaupa Spánverjar 'af okkur hesta,
þorskalýsi, saltfisk, aðrar fiskafurð-
ir o. fl. en selja okkur vefnaðarvörur
af öilu tagi, fiskinet og netagarn,
skófatnað, leður, nýja og þurrkaða
ávexti, vín, superfosfat, kali, salt,
byggingarefni o. fl.
JÓNAS HARALZ
gengur úr Sósialislaflokknum.
Jónas Haralz hagfræðingur hefir
nýlega sagt af sér störfum í Banka-
ráði Landsbankans, vegna þess, að
hann hafi verið kosinn þangað af
Sósialistaflokknum, en úr flokknum
hafði hann sagt sig þann sama dag.
Jónas Haralz hefir verið í fram-
boði fyrir sósialista í SuSur-Þingeyj-
arsýslu og vara bæjarfulltrúi þeirra
í Reykjavík s. 1. kjörtímabil.
12 íkviknanir á 40
dögum.
Samkvæmt upplýsingum
slökkviliðsstjóra hefir slökkvilið-
ið verið kallað 12 sinum út frá
áramótum til' 10. þ. m., og eru
það fleiri brunaköll en áður hafa
komið fyrir hér í bæ á jafn
skömmum tíma. Enginn stór-
bruni hefir þó orðið.
Síðast var brunaliðið kallað út
um hádegisbil 9. febrúar. Hafði
þá elds orðið vart í þakinu á hús-
byggingu Pi'entverks Odds
Björnssonar við Hafnarstræti.
Var nokkur eldur kominn í reið-
ing, sem stoppað er með undir
þakið, en það er klætt asbestplöt
um. Varð að rífa nokkuð af þak-
plötunum upp til að komast
fyrir eldinn. en það tók ekki lang
an tíma. Skemmdist þakið all-
mikið, en engar skemmdir urðu
íiiðri á húsinu. Talið er, að neist-
ar úr reykháfi hafi komizt undir
þakbrúnina og í reiðinginn.
Sjálfstœd'ismenn. og fconur. Munið að
fjölsækja skemmtikvöld félaganna á sunnu-
dagskvöldið . Sjá auglýeingu í blaðinu.