Íslendingur - 18.10.1950, Blaðsíða 2

ÍSLENDINGUR
Miðvikudagur 18. október 1950
Ritstjöri Dags ver verfl-
hækkunina á Hútel KEA
Útgefandi: Útgáfufélag íslendings.
Ritstjóri og ábyrgðarmaður:
Tómas Tómasson.
Auglýsingar og afgreiðsla:
Svanberg Einarsson.
Skrifstofa Gránufélagsgata 4.
Sími 1354.
Prenlsmiðja Björns Jónssonar h.j.
Varnarmíir um
frið oi| írelsi
Stofnun og markmið.
Eins og mönnum mun almennt
vera kunnugt þá eru nú liðin fimm
ár síðan samtök Sameinuðu þjóð-
anna voru stofnuð. — Hinn 24. okt.
1945 lýsti þáverandi utanríkisráð-
herra Bandaríkjanna, James Byr-
nes, því hátíðlega yfir, að stofnskrá
Sameinuðu þjóðanna væri gengin í
gildi, — að stórveldin fimm og til-
skilinn meirihluti bandalagsríkj-
anna hefðu staðfest stofnskrána. —
Staðfest þá stofnskrá, sem boðaði
uppfyllingu hinna björtustu vona-
drauma þjakaðra þjóða. Þar var því
lýst yfir, að komandi kynslóðum
skyldi bjargað frá hörmungum
styrjalda, treysta skyldi trúna á
mannréttindi og mannhelgi, jafn-
rélti, bræðralag og réttlæti skyldi
ríkja í samskiptum þjóðanna. Þá
skyldi og vinna í sátt og samlyndi
að lausn fjárhags-. félags-, menn-
ingar- og mannúðarmála. Og banda-
lagið átti að vera hin mikla miðstöð
til þess að samræma aðgerðir þjóð-
anna í þessu háleita skyni.
Á þennan hátt eru markmið Sam-
einuðu þjóðanna í megin atriðum
orðuð í fyrslu grein stofnskrárinn-
ar.
Öll hníga þessi atriði þó í raun og
veru að einu og sama marki, að því
að tryggja frið og öryggi í heimin-
um. — Það er hið gullna markmið
Sameinuðu þjóðanna. Eina sýnilega
og skynsamlega vörnin gegn ógnum
styrjalda og raunum þeim og hörm-
ungum, sem þær leiða yfir saklausa
borgara, var samvinna þjóðanna,
samábyrgð þeirra allra á frelsi og
fullveldi hverrar annarrar.
Minningarnar um nýafstaðna
styrjöld og óttinn við að slík ókjör
og böl kynni að endurtaka sig,
þjappaði þjóðunum saman undir
merki friðarins.
Þær voru mynnugar árásarstyrj-
öld möndulveldanna, sem neytt
höfðu Vesturveldin og síðar Rússa
út í eina þá blóðugustu styrjöld, sem
háð hefir verið. Þær rnundu nú eftir
smáþjóðunum, sem ein af annarri
hafði orðið ofríki einræðisríkjanna
að bráð á árunum fyrir stríðið, ein-
ungis vegna þess, að lýðræðiselsk-
andi þjóðir höfðu ekki treyst sér til
þess að setja hnefann í borðið, ekki
treyst sér til þess að hindra ofríkið.
Þeim var Ijóst 1945 að hlutleysis-
slefnan og afsláttarpólitíkin hafði
ekki afstýrt ófriði. — Hún hafði
þvert á móti grafið undan Þjóða-
: bandalaginu, svo að það varð ekki j
| hlutverki sínu vaxið, og gefið ofrík-
is- og útþenslustefnu einræðis- og
fasistarikjanna bvr undir báða
vængi.
Nú varð því að breyta til og í
stofnskrá Sameinuðu þjóðanna
skuldbinda þátltökuríkin sig þess
vegna til virkra sameiginlegra ráð-
stafana til þess að koma í veg fyrir
og draga ur hæ'.tu á friðrofi, til þess
að bæla niður árásaraðgerðir eða
annars kor.ar friðrof og til þess að
koma á sættum eða annarri friðsam-
legri lausn milliríkjadeilumála.
Prófsteinor.
Sameinuðu þjóðirnar hafa nú
þegar aðems að fimm árum liðnum,
gengið undir erfið prófmál, og til
þessa hafa þau staðist þá raun, þó
að ekki se skuggalaust með öllu.
Það hefir verið unnið ómetanlega
merkilegt og mikilvægt starf á veg-
um S. Þ. að alls konar menningar-,
mannúðar- og mannréttindamálum,
og hefir bandalagið á þeim sviðum
fyllilega gefið þá raun, sem vonir
hinna bjartsýnustu manna gálu
frekast staðið til í upphafi.
Þá hefir og á þessum stutta tíma
hið mikla mál þjóðanna — alheims-
friður og öryggi — orðið erf.tt úr-
lausnarefni fyrir Sameinuðu þjóð-
irnar, og þær þegar hlolið sína eld-
skírn við lausn þeirra.
Það heiir verið reynd friðsamleg
iausn deilumála og friðrofa og þær
hafa borið glftudrjúgan árangm',
en hafa hms vegar kostað blóðfórn-
ir mætra friðarvina.
En það hefir einnig orðið að
grípa lil róltækari ráðstafana. Það
hefir orðið ill nauðsyn að grípa til
virkra ráðstafana til þess að bæla
niður árásaraðgerðir.
í Kóreu skeðu þau uggvænlegu
tíðindi að vel vopnaður her komrn-
únistisku leppstjórnarinnar í N.-
Kóreu réðist fyrirvaralaust og til-
efnislaust með styrjöld inn í S.-
Kóreu. S.-Kórea er sjálfstætt lýð-
veldi, sem myndaðist upp úr s.ðuslu
styrjöld með tilstuðlan Sameinuðu
þjóðanna og var undir verndarvæng
þeirra. Það var ljóst af stofnskrá S.
Þ., að verndarríki sem S.-Kórea átti
skilyrðislausan rétt á vernd af hálfu
S. Þ. gegn fólskulegri innrás. — Oft
hafa verið skiptar skoðanir -milli
austurs og vesturs innan S. Þ. Rúss-
ar' og leppríki þeirra hafa æ ofan í
æ hindrað með þvergirðingshætti
sínum og beitingu neitunarvaldsins
í Öryggisráðinu, að margt. nauð-
synj amálið næði fram að ganga.
Tiirasði við S. Þ.
Þegar Kóreu-málin voru fyrst til
uinræðu innan S. Þ. og þegar h.nar
örlagaríku. röggsamlegu ákvarðanir,.
sem allir treysta að eigi eftir að
bægja hörmungum annarrar heims-
styrjaldar frá dyrum í nánustu fram-
tíð, voru leknar þar, þá þóttust Rúss-
ar og leppar þeirra hafa fundið hið
óbrigðula ráð til þess að gera allar
ályktanir Öryggisráðsins ólögmætar
— að mæta ekki á fundum þess.
En ályktanir þær. sem gerðar
voru í Kóreu-inálinu og hin rögg-
samlega op giftudrjúga framkvæmd
þeirra, voru það eina. sem samrýmst
gat stofnskrá þeirri, sem flestar
þjóðir heimsins höfðu af fúsum
vilja játast undir. Og þau viðbrögð,
sem S. Þ. sýndi á hættunnar stund,
og sú festa, sem einkennt hefir allar
aðgerðir gegn árásarmönnunum og
friðrofunum, munu einmitt verða til
þess að treysta á komandi árum vald
S. Þ. og styrkja samtökin í barátt-
unni gegn landræningjum og frið-
spillum, og það hvort sem Rússar
telja ályktanirnar og aðgerðirnar
ólögmætar eða ekki. , —
Þeir gleyma því þeir góðu
menn, að með fjarveru sinni
hindruðu þeir, að formlega lögmæt-
ar ályktanir yrðu gerðar, en sem
nauðsyn var þó að gerðar yrðu, ef
fara ætti að lögum S. Þ.
En það er ekki einasta að þessu
eina leyti, sem Rússar hafa sýnt sam-
tökum S. Þ. hin hættulegustu til-
ræði. Þeir hafa leynt og Ijóst, með
ráðum og dáð stutt ofbeldismenn N.-
Kóreu gegn samtökum þeim, sem
þeir voru þó með í að skapa og sem
þeir eru í ennþá, jafnvel þó manni
virðist stundum það einungis vera
með hangandi hendi. Þéir lýsa yfir
velþóknun sinni á innrás kommún-
istahersins og óska þeim' fulls sigurs
yfir hermönnum S. Þ., sem leggja
sig í lifshættu og erfiði, ef vera mætti
að með því móti yrði frelsi og full-
veldi elns lítils lýðveldis við landa-
mæri rússneska bjarnarins og leppa
hans varðveitt og ægilegri alþjóða-
slyrjöld afstýrt.
Slíkur er hugur landvinninga-
klíkunnar austur í Kreml til samtak-
anna, sem þeir hjálpuðu til að skapa.
Þeir játa íriðarguðnum trú sína að-
eins með vörunum en sitja á svik-
ráðum við heiminn.
Óskir minjónanna.
En þrátt fyrir furðulega afstöðu
Rússa í þcssum málum og þau botn-
lausu óheilindi, sem þeir hafa gert
sig bera eð, þá standa þó vonir til
að fullur sigur vinnist á friðrofun-
um, og Sameinuðu þjóðunum megi
auðnast að bæla niður þær árásar-
aðgerðir, sem auðveldlega hefðu
getað kveikt óslökkvandi ófriðarbál.
Ef svo yrði þá myndu landræningj-
ar og ofbeldismenn í framtíðinni
hugsa sig um tvisvar áður en þeir
legðu út í árásarstvrjöld. Það niyndi
þrýsta öllum lýðræðis- og frelsis-
i unnandi jijóðum enn belur saman í
varnarmúr um ævarandi frið og ör-
yggi og um frelsi og mannhelgi. Að
slikt mætti verða, eru afmælisóskir
milljónanna til samtaka Sameinuðu
þjóðanna á finnn ára afmæli þeirra.
LÉREFTSTUSKUR
kaupum við liæsta vcrði.
Prenfsmiðja
. Björns Jónssonar h f
Það virðist hafa komið heldur illa |
við kaun nakinnar kaupfélagssálar
ri stjóra Dags, að minnst var á það
hér í blaðinu fvrir hálfum mánuði
siðan, að allmiklar verðhækkanir
hefðu orðið á veitingum á hóteli
kaupfélagsms hér í bænum. Hann
ritar langa og furðulega grein í blað
sitt miðvikudaginn 11. okt., og á hún
sennilega að vera svargrein íil kvöld-
geslsins á KEA, sem ritaði umrædda
grein hér í blað.ð.
Hjá efni þeirrar greinar er þó
sneitt að langmestu. en í slað þess
talin upp allur sá sægur af marg-
háttuðum áhugamálum, sem ritstjóri
Dags kveðst eiga, og manni skilst
helzt, að þar sé um hans einkaeign
að ræða, svo mikið er stoltið og
fyrirmennskan í þeirri upptalningu.
En mesta áhugamálið nefnir liann
þó ekki, og er það sennilega vegna
þess, að þar er urn hans hjartans-
mál að ræða: hið persónulega trúar-
málefni h'ins — samvinnuhugsjón-
ina og Kaupfélag Eyfirðinga. Það
fer hins vegar ekki fram hjá nein-
urn, er les varnargrein hans, að í
hvers konar þjónkun við KEA er
hann allur.
Röksemdár Dags.
Ilann reynir ekki á hinn minnsta
bátt að bnekkja einu orði af því,
sem segir í grein kvöldgestsins. Al-
mennt íelur hann greinina „óverð-
skuldaða og ósmekklega árás“,
„heimskulega og illkvittnislega“,
„illkvittnisleg rógskrif“, „frunta-
lega, ósmekklega og þó auðvirðilega
árás“, flestar tölur rangar og gripn-
ár úr lausu lofti, og svona mælti
lengi lelja. Sennilega ætlast rits jór-
inn til þcss, að með slíkum fúkyrð-
um hnekki hann sannleiksgildi orða
þeirra, sem í umræddri grein- ísl.
gelur. En hann fer villur vega. Slík
fúkyrði sýna aðeins alveg uppgjöf
og algert varnarleysi, enda við því
að búasl, allar tölur um verðlag og
aðrar upplýsingar komu beint af
hótelinu sjálfu.
Þegar ritstjóri Dags finnur að á
engan hátt er hægt að mæla verð-
hækkununum á Hótel KEA bót með
rökum (það eru ekki rök, að hækk-
unin sé einungis til þess að ná sam-
ræmi við verðlag á veitingastöðum
í Reykjavík!), þá grípur hann til
gamals ráðs, sem margir liafa notað
á undan honum, að ræða ékki mál-
'ifnið sjálft lieldur þá sem flytja það.
Ilann virðist álíta að með því móti,
að bregða „íslendingi“ og rits jórn
þess blaðs um alls kyns vammir, þá
verji hann hann og hreinsi Hótel
KEA af réttmætri gagnrýni!
En að rétt hafi verið skýrt frá hér
í blaðinu um verðlagið á KEA sann-
ast bezt með því, að nærri jafnskjótt
var verðlag á kaffi og venjulegum
kökuskammti lækkað aftur ofan í 8
kr. (var 7 kr. fyrir samræminguna),
en livort sem það hefir verið gert
vegna greinar kvöldgestsins eða
vegna almennra umkvartana til for-
ráðamanna hótelsins, skal lálið
ósagt, enda skiptir það ekki máli.
„FasfafssSi".
Þá upplýsir Dags ritstjórinn, að
ekkert fastafæði sé selt, en kostgöng-
urum haf: verið gefinn kostur á því
að fá þar mál.íðir á 10.00 krónur.
Að notað sé orðið fastafæði í
þessu lilfelli skiptir aðeins máli að
einu leyti, fastafæði er háð hámarks-
verði og eftirliti verðlagsyfirvalda,
en veltingr.sala önnur ekki. Til þess
að losna undan hámarksverðsákvæð-
um var örlítið breytt um þarna á
KEA (það var gert fyrir aðalsam-
ræminguna), en auðvitað sér hver
óvillaus maður, að mönnum er ekki
gefinn kos.ur á því á KEA að eta
þar 10 króna mállíðir, nema þeir
geri það að staðaldri — séu þar í
föstu fæði, þó að hámarksverðsins
vegna verði að nefna það einhverju
öðru nafni og hafa á því annað
form.
Auðvitað minnist hinn flekklausi
Dags-rilsticri ekki á þella, en honum
er það ekki láandi. hann hefir auð-
vitað veriö svo upptekinn af áhuga-
málum sínum austur í Kóreu og
uppi á Vatnajökli að slíkir smámun-
ir hafi kcmizt að í huga hans. —
Onnur skvring verður heldur alls
ekki fundfn á því, að liann skyldi
nokkurn tíma minnast á fasta fæðið
á KEA, þar sem svo augljóslega er
verið að iara á bak við hámarks-
verðs ákvæði.
Þá getur ritstjórinn þess auðvitað
ekki heldui, hvernig þessum 10 kr.
máltíðum er háttað, og er það auð-
vitað vegna annríkis hans við að
vinna að áhugamálum sínum, en þó
KEA sé hans fyrsta og stóra áhuga-
mál, þá eru verðhækkanir þar aug-
sýnilega útundan.
Hvað fó þeir
fyrir 10 krónurnar?
Iiann getur þess t. d. ekki að í
þessum 10 krónum er ekki innifalin
nein mjólk. Þeir sem urðu þessara
einskæru kostakjara aðnjótandi
verða því að greiða aukalega 1.00
kr. fyrir bvert mjólkurglas, og það
verður vart talið óhóf að drekka 2
mjólkurglös á dag. Þá er og talið að
maður þurfi meira en fisk og kjöt
auk súpu til þess að lifa á. Brauð-
meti er ckkert innifalið í 10 krónun-
um, en ]iar sem flestir menn hér-
lendis munu vanir að borða brauð-
mat annað hvort um hádegi eða að
kvöldi, þá leggst þarna enn þá auka-
kostnaður á, en liver brauðsneið,
sem „fastafæðis“ kaupendur á KEA
þurfa að kaupa kos'ar aðeins 3.00
krónur, og ekki er það mikið þó að
þeir eti 2 brauðsneiðar á dag.
Framh. á 4. síðu.