Íslendingur - 02.09.1953, Blaðsíða 5

Miðvikudagur-2. september 1953
ÍSLENDINGU R
Frá Sandvík í Grímsey.
Myndin er tekin í „légunní', ]>ar sem hin stœrri skip leggjast. Húsaþyrpingin
í miSju cru fiskgeymsluhús og beitingaskúrir. Sandvíkin cr norðan hcimckauts-
baugsins, en ]xu er byggðin þéttust á eynni Aðeins einn bœr er norðar, Básar,
sem nú er í eyði, svo að Sandvíkurbyggðin, sem myndin sýnir, er nyrzta byggð
á íslandi í dag. — Ljósm.: V. Guðm.
\
Grímsey
llr heiisblöiuiiB
Mossadegh íundinn með símanum, og
síðan handtekinn á náttfötunum
CEftirfarandi grein birtist í síð'asta
lieíti Sjómannablaðsins „Víkings", og
þar sem hún getur átt erindi fyrir sjón-
ir fleiri manna eða annarra en lesa það
ágæta blað, leyfir Islendingur sér að
birta hana einnig.)
í byrjun elleflu aldar sendi
Ólafur konungur helgi Lórarin
Nefjólfsson til Islands þeirra er-
inda að biðja íslendinga uin að
gefa sér Grímsey. Þórarinn fékk
góðan byr og var staddur á Ai-
þingi fjórum nóttum eftir að
hann skildi við Ólaf í Noregi.
Þórarinn flutti mál konungs með
trúmennsku, þingheimur varð
ckki á eitt sáttur um þetla mál,
ýmsir vildu þó gefa kóngi eyna
til þess að styggja hann ekki, og
töldu hana útsker eitt og eyðiey.
Þá var Einar Þveræingur 6purð-
ur ráða. Hann lagðist eindregið
á rnóti þessari ráðagerð, sagði
hann að þar mætti fæða her
manns, ef enginn hlutur væri
flultur þaðan í burt, og hafa
stöðvar fyrir herskipaflota. —
Grímsey í eigu erlends rikis gat
orðið hættuleg sjálfstæði lands-
ins. Málflutningur Einars hafði
þau áhrif, að Ólafur helgi fékk
ekki vilja sínum framgengt og
Þórarinn Nefjólfsson gekk bón-
leiður til búðar. Grímsey fyrir
norðan land hélt áfrain að vera
hluli af Islandi og er það enn í
dag, svo cr fyrir að þakka. Um
Grímsey cr þc'.ta að segja: Hún
liggui' úti fyrif Norðurlandi, mið-
svæðis, röskar tultugu sjómílur
frá landi, J>ar sem stytzt er til
lunds, en það er Gjögurlá. auslan
við mynni Evjafjarðar. Á sól-
björtum sumardegi er Grímsey
unaðslegur staður. Þaðan er ein-
hver fegursta landssýn, sem iil er
við ísland. fjallahnj úkar og firðir
Norðurlandsins blasa þaðan við í
hæfilegri fjarlægð, allt vestan frá
Málmey í Skagafirði og austur á
Melrakkasléltu. Norðurheirn-
skautsbaugurinu liggur um hana
þvera og skiptir hjónarúminu -i
einu býlinu í tvennt, reiknings-
lega séð, sefur bóndinn ])á öðru
megin við bauginn, en húsfreyjan
hinum megin. Að norðan og aust-
an er eyjan girt mörg hundruð
metra háum, þverhníptum Iianira-
veggjum í sjó fram. Þaðan hallar
landjnu til suðurs og vesturs.
Vestan á eynni er vík ein lítil,
sein Aeitir Sandvik, þar er ágætis
lendn z, nema í vestlæguin áttum.
Ég var staddur í Grímsey nú
fyrir Sk,ömmu og hilti þar gildan
bónda aS máli. Kvað hann land-
kos!i þai ^óða og gott undir bú.
Eyjan er .njög grasgefin, björgin
full af fu/li og flskgengd mikil
upp í liarða land. Kvaðst hann
aldrei ætk að flytja úr eynni.
Hann var bu nn að korna upp stór
um barnahcp átti jörðina, sem
hann bjó á, búðarhús úr steini,
stóran og góc m trillubát og pen-
inga í bankf./'um. Hann álti kú
og kindur, k) /in komst í tuttugu
merkur og þf_c yfir, en sauðirnir
gengu sjálfala í eynni allan vetur-
inn. Þrátt fy. ir hina góðu kosti
eyjarinnar f;. kkar fólkinu stöð-
ugt, unga fóldð fæst ekki til að
eiga þar hei.na, því veldur sam-
gönguleysið og -einangrunin. Ur
því þarf að bæta sem allra fvrst,
enda ex það hægðarleikur með
þeim skipcflota, sem ríkissjóður
á. Grímse) ingar borga sína skatta
og skyidu/, eins og aðrir þegnar
landsins, og eiga þess vegna rétt
á Jiví að cútlhvað sé fyrir þá gert.
Ef ekki verður horfið' að því ráði,
vcrður afleiðingin sú, að fólkið
flæmist þaðan alll í burtu. Þá
verðui' Grímsey úlsker eilt og
eyðiey, eins og sumir Islendingar
vildu halda frain að hún væri á
dögum Ólafs konungs helga. Til
slíks má þó aldrei koma, það á
að vera metnaðarmál allra íslend-
inga, að vel sé búið að þvi fólki,
sem byggir þessa norðlægu en
fögru ey.
Bóndinn, sem ég gat um áðan,
var vanur að birgja heimili sitt
vel upp á haustin. Þetta var
sneinma í ágústmánuði, en þó átti
liann nógar birgðir í búrinu af
magálum, bringukollum, þver-
handarþykkum bangikjötssíðum
og harðfiski, svo fátt eitt sé nefnt.
í ráði mun nú vera að byggja
flugvöll á eynni og er ]>að vel, ef
úr því verður. Þá mun ferðafólk-
ið flykkjast þangað á sumrin til
þess að skoða miðnætursólina.
Þetla er þó ekki nóg, fleira þarf
að gera, fastar skipaferðir þurfa
að komasl á milli lands og eyjai'.
í kringum eyna er illa uppinælt;
gefa þarf út sérkort af henni í
s'órum mælikvarða, með nákvæm
um og þétlmn dýptarmælingum,
F'átt hefir vakið meiri athygli
um allan heim en fall Mossadeghs
í Persíu. Forsíður heimsblaðanna
hafa skartað sínum feitustu fyrirr
sögnum í tilefni atburðanna. Mos-
sadegh var talinn hinn sterki mað-
ur Persíu, og nærfellt einvaldur
orðinn, enda þótt hann héldi sig
mest við rúmið og gréti bæði í
tíma og ótíma, hvort honum gekk
vel eða illa. í raun og veru átti
Mossadegh samúð margra í olíu-
deilunni við Breta, og svo leit út í
fyrslu, að hann vildi þjóð sinni
vel og ætlaði að hefja hana úr ör-
birgð og vesöld þeirri, sem hún
hefir verið í. Hann lofaði gulli og
grænum skógum, ef þjóðin stæði
á bak við liann, og hún sýndi hon-
um traust í fyrstu og veitti hon-
um mikil völd. En svo leið og
beið, og lítið varð úr efndunum.
Mossadegli liafði lofað að skipta
jörðum hinna voldugu og stóru
landeigenda milli hinna þraut-
píndu leiguliða. Sjálfur var hann
einn hinna ríkustu landeigenda í
Persíu. Svo fór, að þetta reyndust
loforðin ein. Flann lofaði að leysa
olíumálið, en það reyndist honum
líka um megn. Hinar auðugu olíu-
lindir, sem áður höfðu malað gull
í þjóðarbú Persa, lágu óstarfrækl-
ar. Þrautalendingin átti svo að
vera að leita á náðir Rússa, þegar
allt var komið í öngþveiti, en þá
var það, sem boginn brast. Keis-
arinn tók ráðin í sínar hendur og
skipaði nýjan forsætisráðherra,
ævintýramanninn Zahedi. Enn
hélt þó Mossadegh velli. Keisar-
inn flúði land, en hinn nýskipaði
forsæt isráðherra fór huldu höfði
og var, að boði Mossadeghs, rétt-
dræpur hvar sem til hans næðist.
En skyndilega snerist gæfuhjól
Mossadeghs við. Zahedi fékk her
og lögreglu á silt band og náði
völdunumG s’nar hendur, og nú
var það Mossadegh, sem varð að
fara huldu höfði. Mikil leit var
gerð að honuin m. a. í öllum hans
mörgu húseignum í Teheran, en
án árangurs. Loks fannst hann þó
og það eiginlega af hreinni tilvilj-
un.
Finnandinn hafði hringt í sím-
ann á alla þá staði, þar sem liugs-
anlegt gat verið að Mossadegh
væri að finna, og varð ekki lítið
liissa, er hann svaraði sjálfur í
eitt skipti, Finnandinn lézt vera
einn af þjónum Mossadeghs, sem
setja þarf upp legumerki, eins og
við aðrar haínir, og mála þau
gul, eins og gert er við öll sjó-
merki annars staðar á landinu. Þá
geta skipin lagzt grunnt á Sand-
víkinni, en fyrr ekki. Urn hafnar-
framkvæmdir í Grímsey verð ég
að vera fáorður vegna ókunnug-
leika, en það liggur í augum uppi,
að hafnarbætur er hægt að gera
þar og þarf að gera án íafar.
Grírnur 1‘orkelsson.
sagði honum þá, livar í húsinu
hann héldi sig og hvers konar
dulmálsmerki liann þyrfti að gefa
til þess að honum yrði hleypt inn.
Hús þetta, sem áður hafði verið
gaumgæfilega rannsakað af lög-
reglunni ,en án árangurs, var nú
umkringt af her og lögreglu. Finn-
andinn gaf síðan merkið, og dyrn-
ar voru opnaðar fyrir honum, en
um leið ruddist lögreglan inn.
Þegar Mossadegh var handtekinn,
var liann á náttfötunum og i bað-
kápu. Hann reyndi að flýjá, en
lögreglumennirnir gripu hann á
ílóttanuin. Mossadegh grátbað
lögregluna að fara ekki með sig
út úr húsinu, svo að fólkið gæti
ekki séð hann. Lögreglan féllst á
þetta, og fyrst eftir sólarhring var
Mossadegh færður á brott.
Ur höíuðstöðvum lögreglunnar
var Mossadegh fluttur fyrir hinn
nýja forsælisráðherra Zahedi
hershöfðingja, sem ávarpaði hann
á ]>essa leið:
„Þér sjáið hvernig taflstaðan
getur breytzt. Þér hélduð að þér
gætuð hringsnúist að eigin geð-
þótta, en þér reiknuðuð ekki með
vilja fólksins, og fólkið elskar
keisarann. Keisarinn, sem er hið
mesta goðmenni, hefir fyrirskap-
að, að ekki skuli skerða hár á
höfði yðar, fyrr en rétturinn hef-
ix íellt sinn dóm.“
Og nú um þessar mundir fjallar
herréttur um mál hins grátklökka
Mossadeghs. Otrúlegt er að mað-
ur, sem af hinu opinbera hefir
verið ákærður fyrir að ætla að
steypa sljórn landsins og fyrir að
vera valdur að fjöldamanndráp-
um fái vægan dóm. Ekki er ólik-
legt, að Mossadegh felli sín sið-
ustu tár fyrir herrétti Persa.
Máloferli út af svefnleysi
leikarans.
Málið fjallar um leikarann Poul
Mourier, sern hejir verið gerl að
greiða 8 kr., en vill ekki greiða
nema helrninginn.
í daglegu lífi listamamianna
getur ' margt skeinmtilegt skcð,
ekki síður cn þá er þeir eru á
leiksviðinu. í Danmörku voru ný-
lega á döfinni all spaugileg mála-
ferli. Er málið sótt af hótelstjór-
anum á Grand Hótel i Frederiks-
værk gegn leikaranum Paul Mou-
rier, sem er krafinn um 8 kr. og 5
aura fyrir næturgistingu. Réttar-
höldin voru á köflum spreng-
hlægileg, þótt hlutaðeigendum í
málinu stykki ekki bros. Svo sein
fyrr er sagt gengst Mauriter að-
eins inn á að greiða helminginn
af leigunni fyrir herbergi það, er
haun leigði, er hann dvaldi á hót-
elinu með meðlimum Helsingör-
Revyunnar, vegna þess að fram
til kl. hálf fjögur um nóttina
fékkst enginn næturfriður fyrir
hávaða og drykkjulátum á hótel-
inu. Hótelstjórinn sagðist ekki
geta borið ábyrgð á því, þótt gest-
ir af félagsdansleik, sem haldinn
var á hótelinu, hlypu um gangana,
berðu á dyrnar, syngju og væru
með drykkjulæti. Það hefir áður
verið haldinn sáttafundur í mál-
inu til þess að koniast að sam-
komulagi, en án árangurs.
Sem vitni voru leiddir aðrir
meðlimir Helsingör-Revyunnar.
Bodil Steen sagði, að drukknir
menn hefðu barið á dyrnar hjá
henni og viljað komast inn, „sem
var náttúrlega ákaflega elskulegt
af þeim“, en veitti ekki mikinn
svefnfrið. Hún þorði ekki að fara
út og reka þá í burtu. Elsa Niel-
sen upplýsti, að hún hefði fallið
yfir dauðadrukkinn mann á gang-
inum og hún hefði ekkert sofið
alla nóttina fyrir látunum. Hótel-
sljórinn sagði, að það væri eins
konar aukaviðskipli hjá sér að
leigja út herbergi, aðeins gerði
hann það til þess að gera fólki
greiða.
Formaður félagsskaparins, sem
hávaðanum olli, var einnig dreg-
inn fyrir réttinn, en hann sagði,
að ekki hefði verið um neinn
óvcnjulegan hávaða að ræða.
Málafærslumaður hótelstj órans
taldi það vafasamt að ganga inn
á þá braut að leigja út herbergi
visst á svefntíma. Þá mundi fólk
bara segja, að það hefði sofið í
svo og svo marga klukkutíma.
Það er ekki öll vitleysan eins.
En hávaði virðist fyrirfinnast á
fleiri hótelum en þeim íslenzku.
Túlla drekkur á afmælinu
sínu.
íslenzki liesturinn Tulle, sem álit-
inn er sá elzti í heimi, átti 55 ára
ajmœli jmnn 19.ágúst síðastliðinn.
I Maalöv við Kaupmannahöfn
er talinn vera elzti hestur heims-
ins. Er sá íslenzkur að ætt og
uppruna, en hænsnabúseigandinn
Andreas Hansen keypti hann árið
1918 fyrir 375 krónur. Síðan hef-
ir hann dregið eggjavagn eigand-
ans til Kaupmannahafnar á hverj-
um degi þar til fyrir fáum árum,
að báðir hættu iðju sinni fyrir
aldurs sakir, Hansen gamli og
„Tulle“. Annars er Tulle kven-
kyns og-ber að ávarpast sem slík.
I’egar ekki var lengur not fyrir
Túllu vildú gömlu hjónin, þau Ida
og Andreas Hansen. ekki láta
hana fara frá sér. Hún hefir verið
gott hross, og nú skal hún hafa
náðuga daga á meðan hún lifir,
sagði hinn rúmlega áttræði An-
dreas. Síðan var Túllu fenginn
álitlegur bithagablettur, þar sem
hinn gamli þarfi þjónn fær nú að
njóla sumaiblíðunnar í næði. —
Andreas gamli kemur í heimsókn
til liennar á hverjum degi og
heilsar upp á tryggðatröllið sitt,
og á afmælisdaginn var viðhöfn
fyrir Túllu. Hún er orðin dálítið
vandlát nú á efri árum, t.d. drekk-
ur hún helzt aðeins öl, en aftur á
móti gerir hún ekki svo mikla
rellu út af því. hvort ölið er baj-
erskt eða bara hvítöl.
Ja, það væri munur að vera ís-
lendingur í sporuin Túllu og fá að
drekka danskan bjór.