Íslendingur - 25.08.1954, Qupperneq 4

tSLXNDINCUR
MiSvikudagur 25. ágúst 1954
lCemnr át
hvem miSvikadax-
Útjefindi: ÚtgáfuféUc ítlendiags.
Bitstjórí og ábrrg&armaSur:
Jakob Ó. Pétursson, Fjólugötu 1
Sími 1375.
Skrifatofa og afgreiSsla f Gránufélagsgötu 4, sfmi 1354.
Skrifstofutími:
KL 10—12, 1—3 og 4—6, á laugardögum aSeins 10—12.
PrentsmiSfm Bjöms Jónssonar hj.
Ekki í þess verkahring
Eins og skýrt var frá í forystugrein blaðsins 11. þ. m. leituðu ís-
lenzku fulltrúarnir á 2. þingi Norðurlandaráðsins eftir stuðningi
ráðsins í fiskifriðunarmálum íslendinga, með því að bera þar fram
uppkast að sameiginlegu áliti Norðurlandaráðsins, þar sem það
lýsti yfir stuðningi sínum við ráðstafanir íslendinga um verndun
fiskimiðanna umhverfis landið, sem gerðar hefðu verið ineð út-
færslu landhelgislínunnar. Létu íslenzku fulltrúarnir þá skoðun í
ljós, að undirtektir frændþjóðanna við þetta höfuðmál íslendinga
gæti orðið prófsteinn á norræna samvinnu í framkvæmd.
Máli þessu var vísað til efnahagsnefndar norræna ráðsins, og
skilaði hún síðar áliti, sem fljótt á litið a. m. k. virðist ekki þýð-
ingarmikið innlegg í þetta mikilsverða mál. En þar segir meðal
annars:
„Norræna ráðið gerir sér fulla grein fyrir því, að það hefir geysi-
lega þýðingu fyrir öll lönd, sem stunda fiskveiðar við íslandsstrend-
ur, og ísland sjálft, að allt sé gert, sem unnt er til þess að vernda
fiskistofninn á íslandsmiðum.
Þar sem deilan um lögmæti víkkunar landhelgi íslands, sem þeg-
ar hefir verið framkvæmd, stendur á milli íslands og annars ríkis,
þá er það ekki innan verkahrings norræna ráðsins að gefa neina
yfirlýsingu um það atriði. Hinn rétti vettvangur til þess að fá úr
því skorið eftir reglum þjóðaréttarins er alþjóðadómstóllinn í Haag,
en ekki norræna ráðið eða Evrópuráðið."
Þessi ályktun getur raunar hvorki talizt fugl né fiskur, þar sem
aðeins er talað um að málið hafi þýðingu fyrir þau lönd er veiði
fisk við íslandsstrendur og að hvorki norræna ráðið né Evrópu-
ráðið sé vettvangur fyrir það. Hvað Haag-dómstólnum viðvíkur
hefir ekki staðið á íslendingum, að hann fjallaði um málið, þó að
því tilskildu, að löndunarbannið í Bretlandi væri upphafið á með-
an og ekki beitt framar, ef íslendingar ynnu málið fyrir dóminum.
Hins vegar hafa Bretar ekki lagt sig fram um að fá málið lagt í
alþjóðadóm, heldur kosið ofbeldisaðgerðir gegn íslendingum eins
og kunnugt er. En jafnvel þær aðgerðir stórþjóðar gegn lítilli
þjóð, sem á líf sitt undir friðun fiskistofnsins, hefir ekki gefið
Norðurlandaráðinu tilefni til ályktunar, er vítti ofbeldið.
Deilt um kaffiverð
Eftir að kaffið hækkaði í verði á dögunum, hafa ýms verklýðs-
félög samþykkt ályktanir um „svik“ af hálfu ríkisstjórnarinnar, þar
sem um það hafi verið samið í desember 1952, að verðlagi á kaffi
og nokkrum öðrum tilteknum vörum væri haldið niðri og yrði
ekki hærra en það var þá, eftir að ríkisstjórnin hafði gert ráðstaf-
anir til lækkunar á verðinu.
I tilefni af þessum samþykktum og blaðaskrifum um málið, er
hníga í sömu átt, hefir ríkisstjórnin birt opinberlega greinargerð
um málið. Segir þar, að samkornulagið frá í desember 1952 sé rang-
túlkað, og hafi samninganefndin túlkað samkomulagið á þann hátt
er fram kom í ályktunum félaganna, hafi hana „algjörlega brostið
heimild til slíkrar túlkunar“.
Þær ráðstafanir, sem ríkisstjórnin gerði til lækkunar, var að fella
niður aðflutningsgjöld af kaffi og sykri, er leiddi til verðlækkunar.
Hins vegar kveðst hún aldrei hafa undirgengist að halda kaffiverði
í landinu óbreyttu, hvað sem liði verðbreytingum í framleiðslu-
löndunum. Bendir hún jafnframt á, að síðan samkomulagið gekk í
gildi hafi verð á sykri lækkað úr kr. 3.70 pr. kg. í 3,02 og sé það
ein sönnun þess, að ríkisstjórnin hafi ekki talið sér bera að halda
verðlagi hinna tilgreindu vara óbreyttu. Jafnframt telur hún það
vafasama ráðstöfun að greiða kaffiverðið niður með greiðslum úr
ríkissjóði „sem ekki verður talin almenn neyzluvara í sama skiln-
ingi og vörur þær, sem nú eru greiddar niður af almennu fé“.
Verðhækkun á kaffi kom miklu fyrr fram í nágrannalöndum
okkar en hér, er stafar af því, að hér voru gerð mikil innkaup á
kaffi, áður en verðið hækkaði í Brazilíu. En síðustu fregnir herma,
að það fari nú aftur lækkandi þar.
Fegurðin á Eiðsvelli. — Hví er
17. júní ekki lögboðinn frídagur?
— Eignir kirkna í Hinurn al-
menna kirkjusjóði. — Vatnsber-
inn kominn í höfn. — Er upp-
skerubrestur í Brazilíu ísl. ríkis-
stjórninni að kenna? — Betra út-
sýni um þakglugga
SKÓGRÆKTARMENN telja, að
vöxtur trjáa sé óvenjulegur í sumar,
enda laufguðust tré mörgum vikum
fyrr en venjulega vegna hins snemm-
komna og milda vors. Sama má víst
segja um allan blómgróður, — og
jafnvel njólinn, sem Akureyri er svo
auðug af, stendur í sínum „fegursta“
blóma.
Trjágróðurinn á Akureyri er mikill
og jafnvel undraverður. Sums staðar er
eins og húsin séu vaxin upp úr skógi,
— það hafi aðeins verið grisjað fyrir
þeim. Víða sér aðeins á ris húsanna
upp úr rjóðrinu.
En það er fleira, sem bœinn prýðir
en trjágróðurinn. Einhver fegursti
reiturinn f bænum í sumar er Eiðs-
völlurinn á Akureyri, enda er hirðing
hans til fyrirmyndar. Skipulag hans
virðist mér vera með ágætum, limgerð-
ið umhverfis hann snyrtilegt og blóm-
auðgin ótæmandi. Á malarflötinni um-
hverfis hina reisulegu fánastöng hefir
verið komið fyrir bekkjum, þar sem
þreyttur vegfarandi getur sezt og virt
fyrir sér blómum þakinn hólinn um-
hverfis fánastöngina og andað að sér
ilmi hans og töðuangan grasreitanna á
vellinum. Ég sé oft jafnaldra mína,
sem orðnir eru of fótfúnir til að labba
upp í lystigarð, eitja þar á daginn,
þegar veðurguðirnir eru í góðu skapi,
og ég þykist þess viss, að gömlu menn-
irnir komist einnig í sitt bezta skap í
návist blómanna þar. Vel sé þeim er
hlut eiga að slíkri fegrun bæjarins.
EKKI KANN ÉG VEL VIÐ, þegar
ríkisstjórnin er að „beina þeim tilmæl-
um“ til atvinnurekenda að gefa starfs-
fólki sínu frf frá störfum 17. júní ár
hvert. Tel ég sjálfsagt, að sá frelsis-
dagur sé lögskipaður sem frídagur en
1. desember afnuminn sem slíkur. í
blásvörtu skammdeginu hefir verk-
smiðju- og verzlunarfólk lítið með frí-
daga að gera, enda eru þá jólaannir
hafnar hjá mörgum. Þann dag er oftar
en hitt frost og snjór, birtutíminn
stuttur og enginn í sólbaði. Allt öðru
máli er að gegna með 17. júní. Þá er
einn lengsti dagur á íslandi, bjart all-
an sólarhringinn og innisetufólki
heilsusamlegt að vera úti sem lengst.
Og svo er meiri ástæða til að gefa frí
frá vinnu og halda hátíð á afmælis-
degi lýðveldisins og Jóns Sigurðsson-
ar en á afmæli sambandslagasamnings-
ins frá 1918, þótt hann væri mikilsvert
spor í áttina að fullu sjálfsforræði
þjóðarinnar.
í STJ ÓRNARTÍÐINDUM, B 4,
1954, er skýrsla um eign kirkna i
Hinum almenna kirkjusjóði um s. L
áramót, og er hún talsverður fróðleik-
ur eins og fleira, sem í því lítt lesna
riti birtist. Sézt þar, eins og vitað var
fyrir, að Strandarkirkja í Selvogi er
lang-auðugasta kirkja landsins. Voru
innlög hennar í sjóðinn á árinu 1953
nálega 210 þús. krónur (að sjálfsögðu
mestmegnis áheit) en eign í árslok
nærfellt ein og hálf milljón (nánar
1436944.54 kr.). Næst er Hallgríms-
kirkja í Saurbæ með 86709 krónur og
ísafjarðarkirkja með 54 þúsund. Við-
eyjarkirkja er eignalaus og nokkrar
eiga frá 1.39 og allt upp í 10 krónur.
í Eyjafjarðarprófastsdæmi á Saurbæj-
arkirkja mest í Hinum almenna kirkju-
sjóði, eða 11227 krónur, en Akureyr-
arkirkja minnst.
ÞÁ ER NÚ LOKS búið að koma
„Vatnsbera" Ásmundar Sveinssonar
myndhöggvara fyrir í Reykjavík, en
þá standmynd gaf Fegrunarfélag
Reykjavíkur höfuðborginni á sínum
tíma. Stóð mikill styrr um þá mynd,
og höfðu afkomendur gömlu vatnsber-
anna í Reykjavík við orð að mölva
myndina mélinu smærra, ef hún yrði
reist á áberandi stað á bænum. Hefir
myndinni nú verið komið fyrir í garði
listamannsins sjálfs í sambandi við ný-
afstaðið afmæli Reykjavíkur.
Jafnframt hefir verið skýrt frá því,
að sérstakt félag yrði stofnað til að
kynna listaverk vatnsberahöfundarins
fyrir þjóðinni, bvort sem það stafar af
því, að Fegrunarfélaginu hefir mis-
heppnazt sú kynning eða ekki. Hvort
fleiri félög eru til, sem að þessu nauð-
eynjamáli vinna, er mér ekki kunnugt.
MIKILL ÚLFAÞYTUR hefir orðið
í blöðunum vegna verðhækkunnar á
kaffi, sem nýlega átti sér stað, og
spara stjórnarandstöðublöðin ekki að
skamma ríkisstjórnina fyrir og bregða
henni um „svik“ í því sambandi. Sömu
blöð þegja jafnan vandlega, ef ein-
hver erlend vara lœkkar í verði, og
ætti þó verðlækkun að vera frétt út af
fyrir sig alveg eins og verðhækkun.
Verkalýðsfélög í höfuðstaðnum hafa
haldið fundi um málið, og eitt þeirra
komizt að því, að tímakaup Dagsbrún-
armanna þurfi að hækka um 24 aura
til að mæta hækkun kaffiverðsins, en
jafnframt kemst félagið að þeirri nið-
urstöðu, að kaffiverðið nemi 1 vísi-
tölustigi eða 9 aura hækkun á tíma-
kaupi.
Það er óneitanlega orðinn tilfinnan-
legur útgjaldaliður að kaupa „á könn-
una“, en þó mætti draga úr honum
með því að veita gestum sínum í við-
lögum te eða ávexti í kaffistað. Ávext-
ir eru nú fluttir inn árið um kring, og
hef ég hvergi séð farið viðurkenning-
arorðum um ríkisstjórnina fyrir það.
Væri það þó ekki eins fráleitt og
kenna henni um uppskerubrest í Brazi-
líu eða duttlunga Norðurlandssíldar-
innar einB og algengt er að sjá.
„PÁLL hefir látið byggja á ný yfir
annan bíl sinn og hefir fyrstur tekið
upp þá nýbreytni að hafa glugga á
þaki allt í kring. Geta menn miklum
mun betur notið útsýnis um slíka
glugga en venjulega." (Alþýðublaðið
19. ágúst.)
ooooaoooegoo»e»»ooooooo<
Auglýsið í íslendingi
*oooooooooooooooo?oooooo<
Vísnabálknr
Tvö algeng kvenmaimsnöfn má
finna í hvorri af vísum þessum:
Þegar gróa gullfögur
grös og blóm um daliuu,
ýta mörgum ástríður
upp í fjallasaliim.
Björg að ranni bera vann,
búksorg maiminn þjáðL
Vegna anna aldrei hann
eignast svanna náði.
RÍMUÐ GÁTA.
Ó bve ég er orðinn aár,
andann getraun þreytir.
Forðum ægir felldi tár,
frúin þessi beitir.
GUDDA SEGIR frá heimilisstörfum.
(Sagnbeygingin hennar.)
í deig jeg náði og brauðin bók,
Bjarni fláði og skinn af tók,
litli snáðinn lesti í bók,
Loftur sláði, en Gunna rók.
ísleifur Gíslason.
Víða hafa orðið orðahnipping-
ar í blöðunum út af ritdómi Indr-
iða G. Þorsteinssonar um nýjustu
ljóðabók Kristjáns frá Djúpa-
læk, þar sem hann taldi það helzt
standa höfundi fyrir þrifum, að
hann hefði stundað nám í hér-
aðsskóla og vanrækt að „gefa akft
í Akureyrina“. TJt af þessu hafa
all-margar vísur komizt á kreik,
og fara hér tvær þeirra:
Hann þykist hafa átt við margar mök
og mótað gull í orðsins listasmiðju,
en kann þó ekki á ungum meyjum tök,
og allra sízt á skáldsins tignu gyðju.
Hér fóstraði bærinn ótalda
andans menn
og átti þá jafnan síðan að
tryggum vini.
Þó getur það brugðizt og
gerir það víst enn
hjá góðhestaskáldinu
Indriða Þorsteinssyni.
JÓNAS ILLUGASON frá Brattahlíð.
Jónas er sviptur sjónum
sveitar á jarðlífs reitum
Illugason, í elli,
ftur ,sem lofstír hlýtur.
skýrleiks með pundið dýra.
Sagnfróður skáldaskyggnir
Hann á f Húna minni
hald, þó að renni aldir.
8. júlí 1954.
Svartur H. Jökulsson.
Skinfaxi,
2. heftj þ. á. minnist í forystu-
grein 10 ára afmælis lýðveldisins.
Þá er í ritinu grein mn Vestur-
íslendinginn, Matthías Þorfinns-
son, er kom til íslands í sumar til
að leiðbeina í starfsíþróttum á
vegum starfsíþróttanefndar og
ungmennafélaganna, — tvö bréf
frá Finnlandi og grein um ung-
mennafélagsskapinn þar, „Ný eða
nið“, grein eftir Stefán í Skörð-
um, Hinn innri friður, ræða eftir
Jón Kjartansson Pálmholti, í-
þróttaþáttur eftir Þorstein Einars-
son íþróttafulltrúa og grein um
starfsíþróttina, Hestadóma eftir
Gunnar Bjarnason með mörgum
skýringarmyndum. — Ýmislegt
fleira er í ritinu.