Íslendingur - Ísafold - 31.12.1968, Blaðsíða 2

2
ÍSLENDINGUK-ÍSAFOLD — ÞRIÐJUDAGUR 31. DES. 1968.
Ætlar bæjarstjórnarforystan á Akureyri að láta uppbyggingnna
sigla sinn sjó?
Forystan um deyfðina og drungann
ídendhyur
-ímfoM
Blað i. Vestfirði, Norðurland og Austur-
land. Reglulog útgáía um 90 tbL á árL
ýmist 8 eða 12 siður. Arsáskr. 300 kr.
Útgeíandi: Útgáíufélagið Vörður h.f.
Framkv.stjóri: Oddur C. Thorarensen.
Ritstjóri: Herbert Guðmundsson (áb.).
Skrifstofur að Hafnarstræti 107, 3. hæð,
Akureyri. Afgreiðslusírni 21500, auglýs-
ingasími 21500, ritstjórnarsími 21501.
Prentsmiðja að Glerárgötu 32, 2. hæð,
Akureyri. Sími prentsm.stjóra 21503.
*
A stokknum
í dag er gamlársdagur og
einhverju erfiðasta ári í lýð-
veldissögu íslands, árinu
1968, lýkur. Með nýjum degi
og nýju ári, árinu 1969, opn-
ast nýjar Ieiðir frá vandan-
um til nýrrar uppbyggingar
í framhaldi af þeirri fram-
þróun, sem hélzt óslitin til
skamms tíma. En það er
spurning, hvort okkur auðn-
ast að rata réttar leiðir. Um
það hljótum við að efast á
meðan hagsmunasamtökin
halda uppi heitingum og
kröfugerðin situr enn fyrir
raunverulegum umbótum í
kjara- og verðlagsmálum.
Vissulega hafa vonir um
batnandi hugsunarhátt og
raunhæfari aðgerðir vaknað-
með þeim brcytingum, sem
orðið hafa á starfsemi hags-
munasamtakanna og þá cink
um heildarsamtaka laun-
þega. Hversu þær duga, verð
ur þó ekki séð fyrir.
Það eru áramót. Framund
an blasir við sú höfuðnauð-
syn, að finna réttar leiðir
til raunhæfrar uppbyggingar
í þjóðfélaginu, til að taka
upp þráðinn frá fyrri árum
þessa áratugs og tryggja
hann fyrir þungum áföllum
af náttúru- og mannavöld-
um. Það er brennandi spum
ing, hvort okkur tekst þetta,
eða hvort við látum okkur
tækifærið úr greipum ganga
með heimskulegri togstreitu
og jafnvel hatursfullri bar-
áttu, sem því miður hefur
verið beitt oft á tíðum af
skammsýnum öflum.
Aramótin eru tími upp-
gjörs og áætlana. Þegar við
stígum nú á stokkinn, ráð-
ast þýðingarmeiri atriði en
oftast áður við áramót. Við
gerum það í rauninni upp
við okkur, hvort við erum
sú menningarþjóð, sem við
viljum vera og þráum undir
niðri að vera, eða hvort
hrunadansinn á að ná tökum
á okkur þvert ofan í góðan
ásctning.
Það er öruggt, að ákvörð-
unin um þetta er þjóðarinn-
ar allrar, hvers og eins ein-
asta þegns, hvar í flokki og
stétt sem hann stendur. Eng-
in stjómarvöld hér á Islandi
megna að ráða neinu um
þetta gegn vilja þjóðarinnar.
Það er þjóðarinnar að velja
leiðir og stjórnvöld. Það
ræðst með áramótauppgjör-
inu nú, hvert við eigum að
stefna og hverjir eiga að
stjóma í náinni framtíð. Við
vitum að það er um tvær
höfuðleiðir að velja, tvær
stjórnarstefnur, frelsi eða
helsi. Það er út af fyrir sig
ekkert áhorfsmál, hvor Ieið-
in er farsælli. En vandinn
við valið liggur í stöðnuðum
og úreltum stjórnarháttum,
sem enn eiga of sterk ítök
yfirleitt. Það er því grund-
vallaratriði, að stengja
frelsinu ný og djörf heát un
þessi áramót.
Á fundi bæjarstjórnar Akur-
eyrar þann 20. des. s.L var lagt
fram frumvarp að fjárhagsáætl-
un bæjarins fyrir 1969. í frum-
varpinu er gert ráð fyrir, að
famkvæmdafé veði minnkað frá
í ár um 2.3 millj. kr. og að fram-
kvæmdir bæjarins verði minni
en um árabil. Þar við bætist að
framtíðaráform eru enn öll í mol
um, engar heillegar áætlanir
hafa verið gerðar um uppbygg-
ingu bæjarins, markmið og leið-
ir, og er þvi í senn allt á huldu
að hverju ber að keppa og erfið-
ur róður að afla lánsfjár til fram-
kvæmdaaukningar, enda þótt
bæjarfélagið sé með bezt stæðu
bæjarfélögum á landinu frá gam
alli tið.
# TILLIFORYSTA?
Þeita blasir við eftir 2'% árs
forystu sigurvegaranna í síðustu
koaningium, Framsófknarfflokfcs-
ins ag Alþýðtufldkksins. Og nú
er aðe'ns eftir 1 % ár af kjór-
timafbilki'U, þar af 1 ár með þá
f j á'ríhagsáæ tliun, sem nú liggiur
fyrir og boðar hreina afiturför.
Ekiki vantar að þessir fiokkar
•létu máikið yfir sér tum fcosnintg-
arnar, FramsóknatrflofkkiLurinn
gumaði af þvá að vera orðimn
stærsti flokktur'inn í bæruum og
Alþýðufktkkiurinai af því að hafa
tUTLnið eintn' Ibæjarfulltrúa. Og
■ékki vantaði að þeir skiptiu með
sér tiMisitöðium og notuðu bæjar-
stjórastóliiMi, sem gjaldmiðiL En
þar mieð er það líka upptalið.
Það miuin rétt vera, að nokfcrir
itilliburðir hafi verið í þó átt
að ■undinbúa gerð áætlana um
uppibygiginig’u bæjarins. En eins
og vænita mátti, er þetta allt í
moium eninlþá oig efckerí ligigur
fyrir birt ngarihæft, hvað þá til
uimtalsverðrar nytsemdar.
Og nú er boðuð ihreiin aftur-
för, ei'nmitt á iþeim tima, sem
ibrýnast væri að gera stórátök og
sitærri en nokfcru sinini fyrr. Það
er efcki einasta, að bæjasitjórnt.r-
forystan sé að bregðast i atvinniui
móium, heldiur er hún að glata
fyrir bæjar'ns höind 'giullnium tæfci
færum til að ná hingað ýmsium
þóttum upþbyggingar í þjóðfié-
laginu, sem höfuðborgars vt :5ið
hefiur fengið og heldur áfram að
fiá, þótt því sé ekki lengur
minmsti akfcur í þvi þjóðhags-
lega séð, nema síður sé.
• DEYFÐ OG DRUNGI
Það má draga upp mymd eftir
mynd af því, hvemig þessi bæj-
arstjórnarforysta hefiur brugðizt
hlutverki sínu. Þegar hefur ver-
ið bent á, að íamitíðaráform
sjálfis bæjarfélagskis er öll í mol
um. En það er éklki nóg. Þannig
er fiarið öðrum hinium mdkiiLs-
verðustu máiktm.
Lítum á (húsnæðisimóiin. Þar
ihefiur eitt framfarasicref verið
stigið, eftir áralarnga baráttu
Sjóifstæðismainna. Raumhæfiu
sfcipnilagi hefur verið komið á
lóðaúitihiutum. Em iþar með eru af-
mekin í þessum mólum upptalin.
Og í engum málum er ástandið
verra nú. Bæjarstjómarforystan
hefiur haldið að sér höndum ó
meðam. fjármagn tii byggingar
íbúðarhúsmæðis hefiur verið tekið
í æ rífcara mæli til höfiuðborgar-
svæðisins. Húin hefur efcki kraf-
izt iþess, að þessu fjár.magni væri
varið í samræmi við mauðsym-
lega breytingu á byggðaþróun,
að 'húsnæðiáþörfinni væri létt af
höfu'ðborgarivæðimu og fónu var
ið með skynsamlegum hætti til
byigginga úti á land'i í því augna-
miði að efila byiggðakjarmana og
hieypia stoðium undir bygginga'r-
iðnaðinn 'þar. Húrn hefur aðeins
igert ómerkillega tilraun til að fá
einu tiltöiulega srrnáu atriði
brcytt cg lét sér mægja svar út
í hött frá (hiúsmæðismálastjórn.
Þannig hefur hún verðlaunað
þann eina aðila hér á Afcuireyri,
»m sýnt hefur venulegan manm-
dóim í þessum miáluim, raumar
ótrúlagam manndóm við þær að-
stæður, sem hin opinbera stefina
í (húsmæðismáiuim á Akiureyri hef
ur sfcapað.
Lítum á iðnaðanmálin. Bkki
hefiur múverandi bæjarstjónnar-
forysta rutt bneiða braut á þeim
vettvamgi. Þar ihefur búm raumar
hvergi nærri komið, nema þar
'sem framtialk bæjarbúa sjá'lfra
ihef'Ur knafizt, að viðlögðu hnuni
iheilla stórfyrirtækja. Ekfci hefiur
heyrzt fcvak, hvað þá stuna, um
að stóriðjiuframlkvæmdir væru
okkur kappsmál, sem’þær vissu-
lega eru. Og þatnnig mætti halda
áfram að rekja þessa raunasögu.
Allt ber að sarna bnumni. Hér
ríkir nú orðið áður lítt þefcktur
druinigi yfir atvinmiumálumium og
m'fcil óvissa «m framtið heilla at-
viimmugneina, þrátt fyrir þá mikiu
möguleika, sem bæjanstjórnairfor
ystam hefiur í hendi sér að nýta.
Staða bæjarfiélagsims er traust
frá gamaiMi tíð cg margháttaðir
nýir möguleikar, varðandi hlut-
vedk Akiuneyrar í byggðaþnóun
framtíðarinnar, bíða síns vitjum-
antíma. En gallinn er sá, að huig-
myndir bæjarstjómarforysitiun'n-
■ar horfa í öfiuga átt.
• ÞÖGNIN
Bæjarstjórnarfiumidinnir enu
spegiimynd þessarar veiku fior-
ystu. Það beyrir til viðburðuim,
ef þar enu flutt mál, ihaldnar
ræður og málin fcnufin til mengj-
ar. Yf'rleitt eru fundimir ekfci
amimað en smásmiuguilagt pex um
a/ufcaatriði og atlkvæðagneiðsiiur.
Auðvitað má þar nokkuð um
kenna þeim fiokfcuim, sem eifcki
tilheyra núvenandi bæjarstjórn-
arforystu. En þeim er eiiítill vork
unn inmain um postula deyfðar-
innar.
Það 'lætur að líkium, að al-
memningur sækir efcki þessa
fiundi. Engu- að síður hafia borgar
ar mifcinn áhuga á bæjanmál-
luinium. Það er öruggt, að þeiim
finnist nóg komið af deyfðinni
og þögn'mni. Blöðin hafa orðið
'glögglega vör við það, en ósfc-
um þeirra um blaðamannafiundi
með bæjarstjó'ra er efcfci sinnt.
Og éfcki sýnir forystan heldiuir
þá tourteisi við skyldur sínar og
'bongarana, að halda með þeim al-
menna fiundi. Hún ætlar sjiáif-
sagt að sofa á þyrnunum tál
mæsitu kosninga, ef hún fcynni þá
að hafa fcomi'ð einhverju tiil leið-
Framhald á bls. 6.
„KREPPAM46 OG SÖLIJIUEMMSiiA
SAIVIVIMMIJFÉLAGAMMA
Samvinnufélögin hafa á
síðustu misserum átt við örð
ugleika að stríða, eins og aðr
ir þeir, sem stunda verzlun
og þjónustu. Áföllin í efna-
hags- og atvinnumálum hafa
komið hart niður á þessum
aðilum, eins og öðrum, og
enn frekar fyrir þær sakir,
að verðlagsmálin hafa fengið
hina harkalegustu meðferð í
togstreitu hinna mislitu hags
munahópa í þjóðfélaginu.
Loks hafa samvinnufélögin
fengið stærri skelli en ella,
vegna úreltra reksturshátta,
sem mestmegnis eru bein af-
leiðing af heljartökum Fram
sóknarflokksins á þessum
mikilvægu almenningsfyrir-
tækjum.
Stjóm'emdiur saimvinnuifélag-
■ann'a og heildarsamteka þeirra
hafa ótæpt borið sig upp und-
an ástandimi. Og vissiuleiga
eiga kvartanir þeirra rétt á
isér að mofckiiu marki. Gildi
þeirra rýrnar hiins vegar mjög
verulega á méðam ok Fram-
sófcnarflotoksins er láitið við-
'ganigast og því jafnvel hamp-
að af 'þessum sömiu stjórneind-
um. Miun jafinan verða erfitt
að meta raumverulega stöðu
saimivinn'ufélaigann'a á m'sðam
stjórnendur þeirra nota þau
sem dkállfcaskjól fyrir Fram-
sófcniarflofckinn og mergsjúiga
þaiu af fjármiumiuim til floklks-
þarfa. Það mium halda áfram
að stamda samvimniu'félögu'num
fyrir þriifium. Og það sem
verst er, að (þetta bitmar fyrst
og fremst á fólkimu, sem á
þessi fiélög. Það vékikir Því
beinni tekjuskerðineu.
Það má meðal aninars benda
á þátt söluimennsfcuTiiniar hjá
samvininiufélögun'Uirn, sem ætíð
er milkils verður cig aldrei
fremiur en nú, 'þegair hart er
í ári. En einimitt þesisi þáttur
er augljóst dæmi um gengdar-
lausan fjáraiustur frá sami-
vimniufiélögum'um til útgáfiu-
starfsemi Framsóknarfilokks-
ims. Þessi austur er bófcfærð-
ur einis og hver annar refcst-
urskostnað'ur og kemiur til firá
dráttar ásamt aðstoðuigjaldi af
h'omum, þegar eigenidium féiag
anina, framleiðenidum og meyt-
endum, er úthliutiað tekjium sin
um af réfcstrimiuim á hverjum
tíma. StyrfctaraU'glýsimigaT
samvinniufélagamna í „TLnan-
um“, ,,Degi“ Qg öðrum Fram-
sóikmarblöðium eru milljóna-
virði á ári hverjiu. Bóndinm,
sem býr við harðæri um þess
ar miumdir, cig meytanidimn, som
miú verður að horfa í hvern
eyri, þesslr aðilar eru látnir
greiða þessar milljónir af tékj
um simium. Og þeir eru ekíki
beðnir leyfis.
Þær miMjó-nir, sem þannig
emu afhentar Fram knar-
floikknum, hverfa til ógagns 1
tvenn'Uim sikilningi. Ef þeim
væri ekfci varið í rueitt, kæmiu
þær til tékjuaulfcning ar hjá
almenminigi, ef þeim /æ 'i var
ið til sölumenndfcu, eins og
þær eru bókfærðar, ykju Þær
viðislkijrti samvinnuféiaganna
og þá vænitarulega arðse'.i
sta'rfseminnar. En þeim er
'hrem'lega iheint til að stamda
stir.aium af herfcostoaði Fram-
sóknarfidkfcsins, sem notar
þær m.a. til að hailda við helj-
artökum sínum á veitendun-
tum. Þetta er lygiiegt, ei þvi
miöur safit.
Það er auðvelt að finma
dæmi til að styðja þette.
Sifcuiu aðeins tvö nefnd hér:
Það vill SV'O til, að síðan
„'íslendinigur-ísafioM" hóf
göngu 'síma þann 9. nóvemiher
s.h, hefiur augilýsingamagnið
í blaðinu verið nákvæmlega
jafin milkið og í „Degi“, blaði
Framsókmarmarma á Akur-
eyri, á sama tíma. Verður ekki
lagður dórraur á það hér,
hversu réttdiátt það jafmræði
er, en fremiur væri þó ástæða
til að ætla, að auglýsingamagn
„ís'iendings-ÍS'afoMar“ ætti að
vera. meira, sa'kir útbreiðslu
og mifclu meira efnismagns.
Af auglýsingamagni „íslend-
ings-ísafoldar“ á þessum tíma
sem er alls 47% síða, hafa
Ikomið 1140 dállfcsemtimetrar
frá samvinmufélögunum. Af
a'Uiglýsimgamagmi „Dags“, sem
einmig er alls 47% síða, hafa
fco'mið 3300 dáifcs©ntim.elrar
frá saimvinniufiélögumum. Að
li'tiu ieyti má rékja mismun-
inn ti'l mdismiumamdi mats eim-
stafcra sfjórnenda á auglýs-
inigagildi blaðaruna, en mest
allur er hanm þó vegrna beinna
stynktarauglýsinga samvi nm u-
félaganna í „Dagi“. Á þessum
stiutta tíma nem'Ur verðmæti
þessara stynfctarauglýsinga
120—140 þús. króna.
En dæmið v.erður þó fyrst
verulega hrikalegt, .þegar
blamdað er inm í 'það auiglýsLig
um samvinm'Uifélagamna í
„Moiigutntolaðinu“ annars veg-
ar og „Tíimanum" hins vegar.
Þagar 'þessum tolöðum er flett
í desamlber, kamiur í Ijós, að
stjónnendur samvinruufiélag-
aai'na meta sumir hverjir aug-
lýsimgagildi , ,Mongiunibla8HÍms“
að werðleiknMn, en thins veg&r
birta þeir einar saman jóla-
kveðjur í „Tímamum" fyrir
nærrí 240 þús. króraur! Sams
konar kveðjiur senida þeir í
„Tíimiainium" við molfckur tæfci-
færi á ári!
Hér er of iam/gt genigið.
Stjórnendiur samvinnufélag-
amna hafa hiliðstæðum sfcyld-
'um að gegna ag opintoerir em.-
bættisimenm. Báðir fara hönd-
imi um fé aimenminigs og báð-
um er slkylf að náðstafa þvd
á þeirri forsenidu. Milljónai-
aiustur úr sjóðum saimivinnu-
fiélaiganna til Frams'ófcnar-
floklksins er óverjamdi ráðstöf
iuii' 'Og dregur óhj ákvæmilega
d’lk á eftir sér, sem, eins og
fiyrr seigir, bitnar fyrst og
fremst á fólkimu, sem á sam-
vinmufélögim og á afikomu
sína í meira og minma mæli
umdir þe'im tooimma.
Samvininuifélögim eru ein-
hver imifcilsverSiustu' fyrirtæfci
í iamdimu, séu þau refcin sem
viðskipta- og framlei'ðsttufyrir
tæ'ki, eins og ætlunin er. Mis-
beitin,g stjómemda þeirra til
framdráttar Framsóknar-
filicfc'knium saimrýmist á emgam
Ihátt hagsmiumum fiélagamna og
eigemda þeirra. Þvert á móti
hefur hún orðið samvinmuifé-
löguinuim og eigenduim þeirra
dýrfceypt. Þarna liggja milfclir
fjérmiunir á miili hlufa. Væri
þeim varið til slkynsamliagra'
hlu'ta, mætti margt gera, sem
mauðsynlegt er, til að bæta
reikstur félaganna og ihag eig-
enda þeirra, ailm'einmings í land
inu. Á meðan því er ekki
þanniig varið, er hætt við, að
erfitt miuni neynast að afla
fyligis amnarra til hinna nauð-
syrítegu umbóta í samvinmu-
rekstrínuim.