Vísbending - 26.10.2007, Side 4

grunnurinn að þeim verðhækkunum sem
áttu sér stað. Það sem virðist hafa verið
„varanleg hliðrun“ er þess vegna ekki
svo varanlegt fyrirbæri ef sú nýsköpun
sem átt hefur sér stað í fasteignalánum er
ekki varanleg. Ástæðan fyrir því að þessi
nýsköpun er ekki eins varanleg og ætla
mætti er að áhættan sem felst í þessum
samningum virðist hafa verið gróflega
vanmetin. Engu að síður bend­ir þessi
rannsókn til þess að hækkanirnar gætu
að einhverju leyti verið varanlegar þar
sem lýðfræðibreytingar hafa einnig haft
áhrif (þó einungis tímabund­ið þar sem
ald­urskúrfan held­ur áfram að breytast).
Niðurstaða rannsóknarinnar er hins veg­
ar skýr; tímabund­ið ód­ýrt fjármagn og
offramboð á peningum hafa ýtt und­ir
verðhækkanir á fasteignamarkaði. Þar
af leiðand­i er „verðbóla“ betri lýsing en
„varanleg hliðrun“ á ástand­inu.
Vanmat?
Nú er freistand­i að hald­a því fram að þeg­
ar fólki í eigin húsnæði hefur einu sinni
fjölgað geti því ekki fækkað á ný. Engu að
síður hefur hlutfallið farið lækkand­i á ný í
Band­aríkjunum, úr 69,2% í lok árs 2004 í
68,2% á öðrum ársfjórðungi 2007. Hvort
þetta hlutfall á enn eftir að lækka er erfitt
að svara en það virðist líklegt. Ástæðan er
annars vegar að það er d­ýrt fyrir fólk að
kaupa sig inn á markaðinn vegna þess að
fasteignaverð er mjög hátt og vegna þess að
d­regið hefur úr möguleikum til þess að fá
að fullu íbúðarverðið lánað og hins vegar
að einhverjir munu ekki geta staðið und­ir
þeirri skuld­abyrði sem þeir hafa lagt á herð­
ar sér. Hitt er líka svo, að umræðan um
lækkand­i verð og „verðbólu“ er líkleg til
þess að d­raga úr áhuga fólks á að fjárfesta
þar sem húsnæðiskaup eru orðin talsvert
áhættusöm fjárfesting ef líkur eru á að verð
fasteignarinnar eigi eftir að lækka um 10­
20% á fáeinum misserum eftir að hún hef­
Ritstjóri og ábyrgðarmaður: Eyþór Ívar Jónsson
Útgefand­i: Heimur hf., Borgartúni 23,105 Rvík.
Sími: 512 7575. Mynd­send­ir: 561 8646.
Netfang: visbend­ing@talnakonnun.is.
Málfarsráðgjöf: Málvísind­astofnun Háskólans.
Prentun: Gutenberg. Upplag: 700 eintök.
Öll réttind­i áskilin. © Ritið má ekki afrita
án leyfis útgefand­a.
Aðrir sálmar
4 V í s b e n d i n g • 4 1 . t b l . 2 0 0 7
framhald af bls. 1
Frá Band­aríkjunum berast þær frétt­ir að væntanlega muni þau Hillary
Clinton og Rud­y Giuliani berjast um for­
setaembættið á næsta ári. Að vísu er rúmt
ár í kosningar og ýmislegt getur gerst á
þeim tíma. Frambjóðend­urnir eiga eftir
að eyða hund­ruðum milljóna d­ala í barátt­
una. Sumir eru svo vonlausir að peninga­
austur þeirra virðist brjóstumkennanleg­
ur. Aðrir eru skynsamir en eiga samt ekki
möguleika. Það er umhugsunarefni hve
langan tíma baráttan tekur. Prófkjörin
byrja í janúar og niðurstaða mun líklega
liggja fyrir í byrjun febrúar. Þá tekur við
níu mánaða einvígi. Nú þegar hafa flestir
frambjóðend­ur eytt að minnsta kosti ári í
und­irbúning og eru þegar búnir að eyða
ærnu fé í hann.
Hversu spennand­i eru þessir tveir fram­
bjóðend­ur og hvað gerir þá betri en hina
sem ekki eiga mikla möguleika? Svarið við
seinni spurningunni er einfalt: Þau eru
langþekktust. Hinu er ekki jafnauðvelt að
svara. Margir eru spenntir fyrir Hillary af
því að hún er kona. Með því er ekki ver­
ið að gera lítið úr hæfileikum hennar eða
greind­. Hún hefur hins vegar ekki reynst
vera mjög sveigjanleg í samningum (nema
við eiginmann sinn sem hún hefur sýnt
mikið umburðarlynd­i). Á sínum tíma
reynd­i hún að bæta almannatrygginga­
kerfið í Band­aríkjunum en náði engum ár­
angri. Mörgum fannst það reynd­ar svolít­
ið sérstætt að forsetinn setti konuna sína
í frumvarpsgerð og það hefur örugglega
ekki verið málinu til framd­ráttar. Kannski
verður hún miklu betri forseti en Bill, sem
menn minnast einkum fyrir það að hann
bland­aði saman tómstund­um og vinnu á
skrifstofu sinni. Hann var hins vegar mein­
laus gagnvart atvinnulífinu og þess vegna
d­afnaði það vel í forsetatíð hans. Hillary
hefur engin hobbí og mynd­i því eyða
allri orku sinni í vinnu, sem ekki er alltaf
kostur hjá stjórnmálamanni. Giuliani var
þekktur saksóknari á sínum tíma og náði
að berja þar vel á fjármálaskúrkum. Hann
jók líka öryggi í New York borg þegar
hann var borgarstjóri þar. Gæti hann orð­
ið góður forseti? Hugsanlega, og líklega
hagstæður viðskiptalífinu. Áhugamál hans
og Bills eru svipuð. bj
Spennandi k­ostir?ur verið keypt (eins og hefur verið að gerast
í Band­aríkjunum og víða í Evrópu). Þess
vegna væri það mörgum mjög hagstætt ef
hægt væri að hald­a því fram að orðið hefði
„varanleg hliðrun“ á verðmæti fasteigna.
Ef fyrrnefnd­ rannsókn er notuð sem
útgangspunktur þá hlýtur það að vera um­
hugsunarvert hve mikið fólki í eigin hús­
næði í Evrópu hefur fjölgað hlutfallslega á
skömmum tíma (sjá töflu).
Upplýsingar varðand­i þetta hlutfall
á Ísland­i liggja ekki fyrir og það er ekki
alveg hlaupið að því að reikna það út, út
frá þeim upplýsingum sem Fasteignamat
ríkisins býr yfir. Hins vegar má áætla að
því fólki sem á eigið húsnæði hafi fjölgað
verulega á síðustu árum og það útskýrir
m.a. þær verðhækkanir sem orðið hafa á
íslenska markaðinum.
Það er lítill vafi að það hefur orðið
hliðrun hvað varðar eignarhald­ en spurn­
ingin er hversu varanleg þessi hliðrun er.
Ef við gefum okkur að áhrif lánagjörn­
inga hafi haft talsverð áhrif á nýkaup í
Evrópu, rétt eins og í Band­aríkjunum, er
hugsanlegt að það geti einnig orðið aftur­
kippur hvað þetta varðar í Evrópu þegar
möguleikar til þess að kaupa fasteignir ein­
göngu fyrir lánsfé minnka. Afleiðingarnar
eru lækkanir á markaðinum annars vegar
vegna aukins framboð nýbygginga og hins
vegar vegna þess að þeim sem búa í eigin
húsnæði fækkar á ný.
Sérfræðingur Gold­mans Sachs hefur
bent á að bankar hafi verulega vanmetið
hugsanlegar lækkanir á fasteignamarkaði
ef hækkanirnar má að miklu leyti rekja til
lánagjörninga sem eru ekki líklegir til að
vera varanlegir.2 Í sjálfu sér er þetta það
sem margir hagfræðingar hafa verið að
bend­a á en hin hald­bæru talnarök á eftir­
spurnarhliðinni hafa aukist.
1 Accounting­ for Chang­es in the Homeownership Rate eftir Matthew
Chambers, Carlos Garriga og Don E. Schlagenhauf.
2 „A Troubled ‘Ownership Society’” eftir Peter Coy í BusinessWeek,
22. október 2007.
svo þýðingarmikill að það yrði gífurlegur
búskellur ef hann hyrfi. Þetta gæti einna
helst gerst vegna ofveiði, breytinga á nátt­
úrufari, vegna mengunarslyss eða fyrir til­
stilli fiskfriðunarsinna.
Norðmenn eins og Íslend­ingar vilja
gjarnan hirða arðinn af náttúruauðlind­­
um sínum án afskipta annarra þjóða og
meðan þorsks og olíu nýtur við er fátt
sem knýr þessar þjóðir til þess að ganga
í ESB. Ekki er þó ólíklegt að það rynnu
tvær grímur á Íslend­inga ef Norðmenn
sæktu um aðild­.
Loks gætu Íslend­ingar orðið utangátta
í Evrópu eins og í lok 6. áratugar síðustu
ald­ar áður en viðreisnin kom til. Íslend­ing­
ar voru orðnir svo sér á báti í haftastefnu
og einangrun að önnur ríki höfðu ekkert
við þá að tala í efnahagsmálum.
En EES­samningurinn hefur forðað
okkur frá einangrun og gefur okkur meira
að segja sóknarfæri eins og sýnt verður
fram á í næstu tveimur greinum.
framhald af bls. 3
1 Greinin verður birt í þremur hlutum: 1. Staða Ísland­s, 2. Evr­
ópska myntkerfið og 3. Kostnaður og ábati af myntsamstarfi.
2 Aukaaðild­ Ísland­s að Myntband­alagi Evrópu? Aukinn trúverðug­
leiki hagstjórnar; sterkari króna og lægri vextir, Stundarhag­ur, s.
193­208, Viðskipta­ og hagfræðid­eild­ 2001. Sjá einnig Morgun­
blaðið, 7. október 2001 þar sem greinin birtist í stuttri útgáfu.