Vísbending - 29.02.2008, Síða 2
2 V í s b e n d i n g • 8 . t b l . 2 0 0 8
tímaávöxtun minnkaði á ný. Sem sjá má
voru áhrifin mest á Bandaríkjamarkaði en
ávöxtunin var mun minni annars staðar í
heiminum.
Íslenski markaðurinn
Hlutabréfaviðskipti eiga sér ekki mjög
langa samfellda sögu hér á landi. Ekki
var komið á skipulögðum markaði fyrr
en um miðjan níunda áratuginn. Á þeim
tíma kunnu flestir lítið fyrir sér í slíkum
viðskiptum og verðmat var kannski oft
Margir hafa velt því fyrir sér hvers vegna hlutabréfavísitölur hafi fallið svo skarpt á undanförn-
um mánuðum. Lækkun úrvalsvísitölunn-
ar íslensku, úr 9.000 stigum niður fyrir
5.000 á skömmum tíma, vekur furðu
margra fjárfesta sem vita vart hvað á sig
stendur veðrið. Gengi hlutabréfa ákvarð-
ast af ýmsum þáttum. Á endanum bygg-
ist allt á undirliggjandi rekstri. Þó að ein-
staka fyrirtæki geti hækkað mikið í verði á
skömmum tíma er afar löng reynsla af því
að hlutabréfamarkaðir í heild hækka yfir-
leitt ekki um tugi prósenta ár eftir ár.
Raunhæf ávöxtun
Eðlilegt er að spyrja sig hvaða ávöxtun
á markaði sé eðlileg. Á erlendum mörk-
uðum liggur fyrir löng reynsla. Á mynd
1 sést hækkun hlutabréfa á löngum tíma-
bilum, annars vegar í Bandaríkjunum og
hins vegar heiminum öllum. Súlurnar
lengst til vinstri sýna jafnaðarávöxtun frá
árinu 1900 til ársins 2000. Á þessum 100
árum var raunávöxtun á hlutabréfamark-
aði að jafnaði rúmlega 6% í Bandaríkj-
unum en tæplega 6% í heiminum öllum
(tekið er vegið meðaltal á helstu hluta-
bréfamörkuðum). Ávöxtunin er meiri yfir
sum skemmri tímabil, til dæmis frá 1950
til 2000 þar sem hún nær 8% á ári. Síð-
ustu tvo áratugi aldarinnar var raunávöxt-
unin um 11% í Bandaríkjunum. Þetta
skýrist fyrst og fremst af því að í kringum
aldamótin var mikill spenningur í sam-
bandi við ýmsa nýja tækni, bæði Netið og
líftækni. Þær bólur sprungu með sársauka-
fullum hætti fyrir marga fjárfesta og lang-
brenglað og fremur lágt. Fyrsta áratuginn
kann því að vera að hlutabréf hafi hækk-
að í verði umfram það sem gerst hefði á
þroskuðum markaði. Upp úr 1995 var
þó komið á ákveðið jafnvægi og líklegt að
verð hafi nálgast það sem eðlilegt má telja.
Árið 1998 var gildi úrvalsvísitölunnar ná-
lægt 1.000 stigum. Á mynd 2 sést þróun
hlutabréfa á íslenskum hlutabréfamarkaði
á tíu ára tímabili frá 1998 til 2008.
Á myndina hefur verið bætt ferli sem
Þegar vísitalan fór út úr kortinu
Tafla 1. Einkunnir 38 stærstu sveitarfélaganna
Súlurnar sýna árlega raunávöxtun frá því ártali sem þær standa við til ársins 2000
í Bandaríkjunum annars vegar og á heimsmarkaði hins vegar. Heimild: Triumph of
the Optimists eftir Dimson og fleiri.
Hvað er bóla?
Eric Janzen skrifar grein í febrúar
hefti Harper’s Magazine. Þar fjallar
hann um bólur á markaði: „Betri
lýsing en bóla væri ofsaverðbólga
á eignum. Miklar hækkanir á verði
einstakra eigna sem orsakast af
furðulegum sjálfsblekkingum, þoku
sem blindar dómgreind allra nema
þeirra sem hafa mestan andvara á
sér á markaðinum. Þegar aðstæður
á markaði eru réttar byrjar ofsaverð
bólga. Peningaæði veldur bólunni,
æði sem menn átta sig ekki á fyrr
en þokunni léttir.” Hann fjallar um
fasteignabóluna og .combóluna og
spáir því svo í lokin að næsta bóla
verði á orkumarkaði. Skyldi slíkt
æði geta runnið á menn hérlendis á
þessum markaði?
Mynd 1. Raunávöxtun á hlutabréfamarkaði á ári
á ýmsum tímabilum til ársins 2000
Myndin sýnir vísitöluna frá febrúar 1998 til febrúar 2008. Heimild: Glitnir.is
Mynd 2: Úrvalsvísitalan borin saman við feril
sem sýnir 12% jafna ársávöxtun
Framhald á bls. 4