Vísbending - 27.06.2008, Síða 1

Mynd 1: Verðmæti Kaupþings, Glitnis og Landsbankans
sem hlutfall af heildarverðmæti markaðarins.
Bankarnir í kröppum sjó
Frá !ví a" bankarnir voru einkavæddir um sí"ustu aldamót hafa !eir vaxi" gífurlega hvernig sem á
!a" er liti". #etta hefur gerst me" miklum fjárfestingum í ö"rum fjármálafyrirtækjum og örum innri
vexti. Eignir bankanna hafa vaxi" úr 96% af landsframlei"slu ári" 2000 í nífalda landsframlei"slu.
#eir hafa einnig láti" a" sér kve"a á al!jó"amarka"i. Glitnir er nú me" starfsemi í 11 löndum,
Landsbanki Íslands í 16 löndum og Kaup!ing í 13. Bankarnir eru allsrá"andi á marka"i eins og sést á
mynd 1. #ar sést hve marka"svir"i !eirra er stórt hlutfall af heildarmarka"svir"i allra fyrirtækja á
marka"i. Til a" átta sig betur á áhrifum bankanna má sko"a beta-gildi !eirra. Beta-gildi hlutabréfa
s$nir sveiflur !eirra sem hlutfall af sveiflum marka"arins. Beta-gildi bankanna eru öll mjög nálægt
einum e"a frá 0,88 hjá Glitni upp í 1,14 hjá Kaup!ingi. #a" !$"ir a" bankarnir og marka"urinn hafa
sveiflast vel í takt. Yfirleitt eru beta-gildi túlku" sem áhætta á a" eiga í stöku fyrirtæki umfram
áhættu marka"arins í heild. Í tilfelli bankanna s$nir !a" hins vegar a" !eir hafa, vegna stær"ar
sinnar, afgerandi áhrif á marka"i. Mynd 1 s$nir hvernig sveiflur marka"arins fylgja vel sveiflum
Kaup!ings. Augljóst er a" íslenski marka"urinn er enn mjög einhæfur. #a" getur veri" áhyggjuefni.
Mynd 1: Ver!mæti Kaup"ings, Glitnis og Landsbankans sem hlutfall af heildarver!mæti
marka!arins.

Heimild: Kauphöll Íslands
Mynd 2: Úrvalsvísitalan blá á vinstri skala. Gengi bréfa í Kaup"ing rau! á hægri skala.
Heimild: Kauphöll Íslands.
27. júní 2008
23. tölublað
26. árgangur
ISSN 1021-8483
1 2 4Stóru viðskipta-bankarnir allsráðandi.
Einhæfur markaður
áhyggjuefni.
Minnkandi áhættusækni
og fjölbreyttari fjár-
mögnun gæti komið
bönkunum til bjargar.
Ákafi bankanna í
húsnæðislánum gæti
leitt til heimatilbúinnar
undirmálslánakreppu.
Sértækar aðgerðir ríkisstjórnar
minna á tíma þegar
efnahagsaðgerðir voru
daglegt brauð.
3
Vikurit um viðskipt og efn hagsmál
Bankarnir í kröppum sjó
V í s b e n d i n g • 2 3 . t b l . 2 0 0 8 1
annarra banka og fjármálafyrirtækja í formi
skul avafninga og höfðu þannig einn g lí inn
hvata til þess. Þess í stað var fólks freistað
með gylliboðum. Hugsunarhátturinn var
gjarnan á þá leið að þar sem húsnæðisverð
leitar alltaf upp á við og bankarnir fengu veð
í fasteignunum, þá skipti ekki öllu máli þótt
lánin yrðu ekki greidd. Fólki voru boðnir
lægri vextir fyrst um sinn og það þurfti
jafnvel ekki að borga af höfuðstólnum strax.
Svo þegar vextirnir hækkuðu lenti fólk í
greiðsluerfiðleikum. Húsnæðisverð lækkaði
vegna mikilla vanskila og veðin dugðu því
ekki upp í lánin. Talið er að rúmlega milljón
manns hafi misst hús sín í Bandaríkjunum
á síðasta ári.
Fjármálafyrirtæki sem höfðu keypt slík
lán í skuldavafningum þurftu að afskrifa
lánin fyrir hundruð milljarða dollara.
Ekki liggur ljóst fyrir hverjir nákvæmlega
eiga þessa skuldvafninga og hefur mikil
óvissa ríkt á mörkuðum. Tiltrú fjárfesta á
fjármálamarkaði hefur minnkað og hafa
fjármagnseigendur flúið með peninga sína
í hrávöru eins og olíu. Þannig hefur verið
erfitt fyrir banka og fjármálafyrirtæki að
fjármagna sig.
Jafnvel þó að íslensku bankarnir hafi
fæstir átt nokkur undirmálslán hefur
Frá því að bankarnir voru einkavæddir um síðustu aldamót hafa þeir vaxið gífurlega hvernig sem á það er litið.
Þetta hefur gerst með miklum fjárfestingum
í öðrum fjármálafyrirtækjum og örum
innri vexti. Eignir bankanna hafa vaxið úr
96% af landsframleiðslu árið 2000 í nífalda
landsframleiðslu. Þeir hafa einnig látið að sér
kveða á alþjóðamarkaði. Glitnir er nú með
starfsemi í 11 löndum, Landsbanki Íslands í
16 löndum og Kaupþing í 13. Bankarnir eru
allsráðandi á markaði eins og sést á mynd
1. Þar sést hve markaðsvirði þeirra er stórt
hlutfall af heildarmarkaðsvirði allra fyrirtækja
á markaði. Til að átta sig betur á áhrifum
bankanna má skoða beta-gildi þeirra. Beta-
gildi hlutabréfa sýnir sveiflur þeirra sem
hlutfall af sveiflum markaðarins. Beta-gildi
bankanna eru öll mjög nálægt einum eða frá
0,88 hjá Glitni upp í 1,14 hjá Kaupþingi.
Það þýðir að bankarnir og markaðurinn
hafa sveiflast vel í takt. Yfirleitt eru beta-gildi
túlkuð sem áhætta á að eiga í stöku fyrirtæki
umfram áhættu markaðarins í heild. Í tilfelli
bankanna sýnir það hins vegar að þeir
hafa, vegna stærðar sinnar, afgerandi áhrif
á markaði. Mynd 1 sýnir hvernig sveiflur
markaðarins fylgja vel sveiflum Kaupþings.
Augljóst er að íslenski markaðurinn er enn
mjög einhæfur. Það getur verið áhyggjuefni.
Breyttar aðstæður
Á seinni hluta ársins 2007 fór að draga
til tíðinda þegar fjármálafyrirtæki í
Bandaríkjunum og Evrópu þurftu að afskrifa
hundruð milljarða dollara af svokölluðum
undirmálslánum. Ljóst er að óeðlilega var
staðið að lánveitingum. Undirmálslán eru lán
til þeirra sem hafa takmarkaða eða óþekkta
greiðslugetu. Eru þau til komin út af framboði
á ódýru lánsfé frá Asíu. Þegar aðstæður eru
slíkar í langan tíma lækkar ávöxtunarkrafa á
áhættusömum fjárfestingum og þær verða
algengari. Algengt var að veðmangarar veittu
lán fyrir hönd bankanna. Þeir fengu borgað
eftir fjölda og umfangi viðskipta og höfðu
lítinn hvata til þess að efast um greiðslugetu
lánsþega. Bankarnir seldu lánin áfram til
þetta haft meiri áhrif á þá en flesta erlenda
banka. Fyrir utan almenna vantrú á
fjármálamörkuðum gætu ástæður þess til
dæmis verið þær að bankarnir hafi stækkað
hratt, að íslenskur markaður sé ungur,
vantrú sé á krónuna og íslenskt efnahagslíf
eða orðrómur sé um áhlaup vogunarsjóða.
Útrás bankanna hefur að miklu leyti byggst
á lágum vöxtum á alþjóðamörkuðum og
mikilli áhættusækni. Þeir hafa verið mjög
háðir erlendum fjármálamörkuðum. Það
gerir fjárfesta hrædda um að bankarnir
geti ekki fjármagnað sig vegna vantrúar
fjárfesta.
Heppileg dýfa
Í byrjun árs 2006 jókst skuldatryggingaálag
bankanna. Gengi krónunnar lækkaði
mikið í kjölfar þess að lánshæfismat þeirra
lækkaði og þeir voru mikið gagnrýndir
í erlendum fjölmiðlum. Sett var út á
hraðan vöxt þeirra, krosseignatengsl og
mikla yfirvofandi endurfjármögnunarþörf.
Bankarnir brugðust fljótt við, meðal
annars með betri upplýsingagjöf, minni
krosseignatengslum og með því að
lengja þann tíma sem þeir geta verið án
aukafjármagns. Einnig hafa allir bankarnir
aukið fjölbreytni í fjármögnun sinni, til
dæmis með auknum innlánum.
framhald á bls. 2