Nýi tíminn - 01.01.1935, Page 2

Nýi tíminn - 01.01.1935, Page 2
2 N Ý I T í M 1 N N Mjólknrmálid Hagsmimii' neytenda og smábænda heimta, að mjóUíUPverð sé þegar lækkað. Afstaða mjólkur- framleiðenda til markaðsins hefir orsakað það, að megnið af allri þeirri mjójk, sem seld hefir verið til Reykjavíkur og Hafnarfjarðar, hefir verið úr nágrenni bæj- anna, en þeir framleiðendur, sem fjær hafa búið, liafa ekki fengið markað ‘á óunnri mjólk að öðru en því, sem nágranna- sveitirnar hafa ekki getað full- nægt eftirspurninni, þegar þeir hafa haft minnst mjólkurmagn fram að bjóða. Bændurnir á hinu víðlenda og blómlega Suð- urlandsundirlendi hafa selt tæp- lega ^6 þeirrar mjólkur, sem seld er óunnin í Reykjavík og ekki meira en ^ja af þeirri mjólk, sem seld er bæði í Reykjavík og Hafnarfirði. Þeir hafa ekki getað selt nema lítið eitt af því, sem þeir liafa sent í mjólkur- búin, og verðið, sem þeir hafa fengið fyrir mjólkina, liefir verið svo lágt, að þeir, sem lengra hafa verið í burtu og átt erfiðari aðstöðu, hafa ekki séð ómaksins vert að vera með og misst af öllum markaði. Þegar þannig standa sakir, er þessum bændum því höfuð- nauðsynin, að mjólkurjnarkað- urinn aukist. Og eina ráðið til þess að liann aukist er sá, að mjólkin lækki í verði. Efmjólk lækkaði svo í verði, að mjólk- urneyzla í bæjunum ykist um 1 Is, þá myndi það segja sama og helmings aukning á sölu aust- an yfir fjall og það myndi gera stórkostlega verðhækkun á mjólkinni, jafnhliða því að fieiri kæmust einnig á markaðinn. Og mjólkurneyzla myndi allt af aukast meira en verðlækk- un nemur, að öðrum aðstæð- um óbreyttum, því að þá er hún orðin ódýrari matur en aðrar fæðutegundir. En nú eru mjólkurlögin komin! Fyrsti þáttur þeirra er sá, að bændur, sem áður höfðu haldið sig utan við mjólkurhringana og selt beint til neytenda og þá lægra verði en algengt var og til sameiginlegra hagsbóta fyrir þá sjálfa og neytendurna, voru nú kúskaðir undir sömu örlög og aðrir. Og þeir hænd- ur, sem ekki gátu komið mjólk sinni á daglegan markað, en skilið höfðu heima og seltmjólk- urafurðir til Reykjavíkur, eink- um rjóma, þeim er sparkað í hurtu með lögregluvaldi og dæmdir til 40% verðlækkunar. Bændurnir 1 Gnúpverja- og Hrunamannahreppum þekkja bezt áhrif þessa skipulagsþáttar. Annar þáttur mjólkurlaganna er verðjöfn- unargjaldið. Þar eiga að koma hagsbætur fyrir þá, sem hafa verri aðstöðu til markaðarins. Þetta gjald er 8% eða rúmir 3 aurar á líter, með núverandi verðlagi. En þegar þess er gætt, hve lítill hluti þeirrar mjólkur, sem kemur á húin austanfjalls, er seldur óunninn og verðjöfn- unargjaldið lilýtur að hafa þau áhrif, að meiri mjólk verður seld til þeirra og nýir bændur hætast í hópinn til að ná í þetta verðj öfnunargj ald shnos s, þá er bersýniJegt, að uppbótin yrði hverfandi lítil á livern líter á þessu stóra og frjó- sama svæði. En þriðji þátturinn — og sá veigamesti mun vera lrvíslað í ' eyru austan- liænda — er sá, að meiri liluti mjólkursölunefndarinnarstyður þeirra málstað og tryggir þeim meiri hlutdeild á markaðinum en verið hefir. Ég efa ekki, að þessi mun hafa verið Jiugmyndin. En reynslan hefir þegar sýnt, að þetta er óframkvæmanlegt, svo sem kom fram í ræðu síra Sveiníjjarnar í útvarpsumræð- unum. Aukin mjólkursala aust- urbúa yrði á kostnað framleið- endanna í kringum Reykjavík. En pólitísk afstaða þeirra er svo sterk, að þeir láta ekki ganga á hluta sinn. Tíior Jen- sen er þegar búinn að tryggja sig. Ifann hefir um sig örugg- t : -.1—aar.-.-r- ■■ an hóp í Reykjavík, sem heimta mjólk frá honum, og mjólkur- sölunefndin liefir þegar orðið að láta undan. Þessi liópur manna er svo stór, að liann selur sína mjólk upp í topp. Stórbændurnir 1 Mjólkurfélag- inu láta lieldur ekki setja sér stólinn fyrir dyrnar. Það er engin hætta á því, að þrengt verði lcosti Framsóknarkempn- anna Bjarna Ásgeirssonar og Eyjólfs í Bygggarði. Og svo þeg- ar Magnús á Blikastöðum ýtir á hinn enda nefndarinnar, þá er Mjólkurfélag Reykjavíkur öruggt. Auk þess liafa bank- arnir sín áhrif gagnvart þessu félagi. Þeir liafa þar liagsmuna að gæta vegna óbotnandi skulda bæði Mjólkurfélagsins sem lieildar og stórbændanna innan þess. Bankarnir lieimta, að hags- munir þessara skuldunauta séu tryggðir. Og í þriðja lagi eru það smáframleiðendurnir í kringum Reykjavík, sem staðið hafa ut- an Mjólkurfélagsins og selt mjólk sína beint til neytend- anna. Þeir selja nú orðið um J|s allrar mjólkur, sem seld er í Jjæinn. Þeir hafa einnig risið upp til varnar. Það verður nógu erfitt fyrir mjólkursölunefndina að fá þá til að sætta sig við verðjöfnunargjaldið, — Jritt verður henni ógerningur, að fá þá tiJ að rýma af markaðinuin að einhverju. leyti. Það er sama og að neyta þeim um tilveru- rétt. Mjólkursölunefndinlieiirþeg- ar áttað sig á þessu, að það er ógerningur að auJía sölu mjólk- ur austan yfir ljaJJ. Eina lausn- in, sem Iiún sér í málinu, er sú, að Jialda bændum austan fjalls rólegum með blekkingum, en kornast Iijá að gera nolckuð þeim til hagsbóta. Þeir flagga með verðjöfnunargjaldsuppljót- inni, sem vegur ekld einu sinni upp á móti minnkandi mjólk ursölu af völdum síminnkandi kaupgetu. Sú sölurýrnun kem- ur nær eingöngu niðiir á bú- unum austan fjalls. Og önnur ráðstöfun nefndarinnar er, að láta Egil lækka mjólkurflutn- ingana að ljúinu, og það er látið líta út sem uppljót til bændanna. En Jjændurnir skilja auðvitað, að þeir eru látnir bera þennan lcostnað í gegn- um álagningu á nauðsynjavöru þeirra. Svo kemur mynd af Agli í Nýja dagJjlaðinu, feitum og sællegum, vinsamlegum og virðulegum. Það á líka að liafa sín áhrif á Jjændurna. — Frammi fyrir þessari mynd Iivíslaði Jón- as íagnandi: Ég trúi því nú varla, að þeir fari nú mikið að derra sig, karlagarmarnir hérna austur í Elóanum. Afstaða smábændanna í kringum Reykjavík. Nú mun því verða borið við, að þótt liagsnninir bænda aúst- an fjalls heimti mjólkurverð læklcað, til að auka markaðinn, þá þoli smáljændurnir í kring- um Reykjavílt ekki þá lækkun. Rekstur þeirra er óJiemju dýr. Blettirnir, sem þeir búa á, eru geysilega dýrir, kúnum verður að gefa inni mestan liluta árs- ins sökum vöntunar á beiti- landi. Og svo bætist þar við, að margir þeirra eiga ekki fjós, sem fullnægja kröfum reglu- gerðar um sölu mjólkur og því knúðir til að byggja að nýju. Aulc þess eiga nýbyggjarnir í kringum Reykjavík við þau ó- sköp að búa, að þeir mega bú- ast við því, að á Jiverri stundu verði þeir að fara með þau liús í burtu. Því að enn vantar skipulagsuppdrátt yfir umhverfi Reykjavíkur og ómögulegt að segja, livaða liús standa í vegi fyrir Iionum, þegar liann kemur með mekt og mildu veldi. Allir þessir erfiðleikar gera það að verkum, að þeir þola ekki lældcun mjólkurinnar, að ó- Jjreyttum öðrum skilyrðum. En með tilliti til þessara Jjænda verður að gæta þess, að það er óliugsandi mál, að þeir geti nema um stund selt alla sína mjólk þessu liáa verði. Sé verðinu lialdið svona háu, þá minnkar mjólkurneyzla langt niður fyrir það, að bændur austan fjalls sætti sig við, að fá á sig alla þá sölurýrnun. Þá liætta nýbyggjarnir við Reykjavík að geta selt alla sína mjólk og það þola Jieir ekki lieldur. Undir öllum kringum- stæðum verða þeir að gera sér- stakar kröfur til bauka, ríkis og hæjar um útstrikun skuld- anna, sem hvíla á búunum, styrk til bygginga til að full- nœgja ákvœðum reglugerðar- innar um sölu mjólkur, og tryggingu fyrir því, að þeir fái að vera í friði með sínar

x

Nýi tíminn

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Nýi tíminn
https://timarit.is/publication/699

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.