Útvarpstíðindi - 01.04.1953, Qupperneq 5

aðrar spurningar, en þær hefðu allar
tekið lengri tíma en „úrslitakostirnir11
leyfðu.
Þetta getur ríú varla talizt alvarlegt?
Nei, en leiðinlegt. Ég hefði losnað við
mörg óþægindi, ef ég hefði klippt þá
spurningu af þræðinum, og sé eftir því,
að hafa ekki gert það; en það skiptir í
rauninni ekki máli. Sannleikurinn kem-
ur alltaf í ljós um þau atriði, sem spurt
er um, og ekki aðeins það, heldur bein-
ist ljósið sérstaklega að þeim atriðum,
sem ekki reynast fullafgreidd í spurn-
ingatímanum. Gracia Deledda virðist
hafa orðið álíka umtöluð fyrir að hafa
verið svift Nóbelsverðlaununum eins
og fyrir að hafa fengið þau á sínum
tíma. Mönnum var ennfremur yfirleitt
algerlega ókunnugt um það, að Einar
Benediktsson hefði gefið út fyrsta dag-
blaðið á íslandi, fyrr en það urðu áhöld
um það í þættinum.
Hver var svo þín heimild í þessu til-
felli?
Ég hafði lesið, eftir ávísun bókavarð-
ar á Landsbókasafninu, yfirlitsgrein um
íslenzka blaðamennsku eftir þjóðkunn-
an mann, og það reyndist alrangt, sem
þar stóð, að Jón Ólafsson væri fyrsti
dagblaðsritstjóri á íslandi. Það er fljót-
gert, að leiðrétta það, sem fram kemur
í þessum spurningaþætti, en þessi vit-
leysa í umræddri grein verður aldrei
aftur tekin, og það er alvarlegt mál.
Aðalatriðið er, að sannleikurinn komi
fram og í sem flestra- eyru.
Hafa hlustendur sent þér nokkra
gagnrýni þessu viðvíkjandi?
Ekki mér, heldur blöðunum. Og þar
hafa menn krafizt þess, að enginn vafi
mætti leika á því, hvert hið rétta svar
væri. í fyrsta lagi er sú regla nær ó-
íramkvæmanleg. í öðru lagi myndi hún
útiloka svo margar spurningar, senni-
lega flestar þeirra, sem menn langaði
að spyrja. Það er ekki hægt annað en
að byggja á þeim heimildum, sem álitn-
ar eru traustastar. Að rannsaka heim-
ildir er vísindastarf.
Það er í rauninni furðulegt, hvað
þátturinn hefur getað snert við hlutum,
sem byggðust á ótraustum heimildum.
Síðasta dæmið er „þambarskelfir“, sem
varð tilefni til ítarlegrar meðferðar í
þættinum „íslenzkt mál“. Heimild mín
var: Forníslenzk lestrarbók, eftir Guðna
Jónsson, magister, 2. útgáfa, 1947. Þar
stóð: Þambarskelfir: (viðurnefni) kk.,
sá, sem hristir ístruna, ístrubelgur, af
þömb : vömb, ístran. Enginn önnur skýr-
ing var gefin. Ég athugaði einnig orða-
bók Sigfúsar Blöndals, og þar stóð:
Þömb: 1. vömb 2. bogastrengur.
Þar sem aðeins var getið um merk-
inguna: sá, sem hristir ístruna, í Forn-
íslenzkri lestrarbók, taldi ég málið aug-
ljóst og aðeins eina skýringu koma til
greina meðal norrænufræðinga. En fyr-
ir bragðið kom orðið til umræðu, og þá
er tilganginum náð. Það er einmitt leið-
in til að útbreiða fróðleikinn og festa
mönnum hann í minni. Persónulega
hallast ég svo að skýringu Halldórs J.
Halldórssonar, magisters, en get hins
vegar gleymt hinni merkingunni, þegar
ég horfi á suma meðbræður mína. En
það skyldi nú vera, að kennslubókum
yrði breytt vegnaþessa?
Þessir þættir þínir virðast þá sétla að
vekja áhuga almennings á almennum
fróðleik?
Ég vildi óska þess. Daginn eftir fyrsta
þáttinn hitti ég vin minn, sem sagði
mér, að hann hefði fram til þessa álitið
sig þekkja vel skáldskap Bjarna Thor-
arensens, en svo hefði ég komið með
ÚTVAKFSTÍÐINDI
5