Ísland - 10.05.1943, Side 1

1. árg., 1. tbl. — Mánudagur 10. maí 1943.
I
Um leið og þetta blað hefur
göngu sína kemst ég ekki hjá að
skýra í örfáum orðum frá til- 1
drögunum til þess að ég lét af
ritstjórn ÞJÓÐÓLFS.
Þegar ég tók við blaðinu, í
septembermánuði síðastliðnum,
áskildi ég mér að hafa algerlega
frjálsar hendurum allt,semíþví
birtist, og var gengið að þessu
umyrðalaust. Var samvinna við
útgefenduma, stjórn h.f. Mun-
inn, hin ánægjulegasta á allan
hátt. En hinn 2. apríl síðastlið-
inn var aðalfundur haldinn í fé-
laginu og urðu þá stjórnarskipti.
Við fonnennskunni tók Páll
Magnússon lögfræðingur af Jóni
Ólafssyni forstjóra Andvöku.
En meðstjórnendur urðu þeir
Jón Kjartansson, verksmiðjueig-
andi og Bjami Bjamason, full-
trúi lögmanns, í stað Sveinbjarn
ar Jónssonar byggingarmeistara
og Geirs Gunnarssonar fast-
eignasala.
Þó Jón Kjartansson yrði fyrst-
ur manna til að vekja máls á
því við mig í fyrra haust, að ég
tæki að mér ritstjórn blaðsins,
þótti koma í Ijós, er fram í sótti,
að hann væri ekki vel ánægður
með starf mitt. Framan af bar
þó ekki til tíðinda. En eftir að
árekstur hafði orðið milli okkar
Garðars Þorsteinssonar, fór Jón
ekki lengur dult með það að
hann teldi blaðinu illa komið í
mínum höndum. Tók hann nú
að sækja það af talsverðu kappi
að komast í stjóm útgáfufélags-
ins.
Eg skal nú játa, að mér hafði
fundist framkoma Jóns á þá
leið, að ég treysti ekki fyllilega
að góð samvinna gæti tekizt
okkar í milli að óbreyttum hug
hans í minn garð. En vitanlega
var þetta einkamál mitt.
Hitt var aftur mál, sem snerti
ekki aðeins mig persónulega,
heldur engu síður lesendur
blaðsins, hlutverk þess og skil-
yrði til heillavænlegra áhrifa, að
kosningu Jóns í stjóm útgáfufé-
lagsins bar að með næsta eftir-
minnilegum hætti. Daginn, sem
aðalfundurin var haldinn, hóf-
ust yfirheyrslur í mjög alvar-
legu máli, sykurseðlamálinu
svokallaða.
Jón Kjartansson kom á aðal-
fundinn í h.f. Muninn úr yfir-
lieyrslu í máli þessu og var
settur í gæsluvarðhald, þegar að
fundinum loknum.
Eg vil ekki ætla að neinum
fundarmanna hafi verið kunn-
ugt, hvernig högum Jóns var
komið, þegar hann sótti aðal-
fundinn í útgáfufélagi Þjóðólfs.
Ef svo liefði verið, tel ég engin
líkindi til, að hann hefði komist
í blaðstjórn.
Eg hef haldið uppi gagnrýni
til hægri og vinstri og oft farið
Framhald á 4. síðu.
RITSTJÓRI: ÁRNI JÓNSSON FRÁ MÚLA
\ 7TÐ erum ekki ýkja margir,
v sem stöndum að þessu
blaði. En við erum samhentir.
Ekki af því að við séum fjötr-
aðir einhverjum órjúfandi hags-
munaböndum, eða bundnir á
klíkuklafa. Ekki af því að við
höfum stofnað neinn pólitískan
trúflokk, eða frímúrarareglu.
Ekki af því að lífskjör okkar
allra séu hin sömu, eða lífshætt-
ir. Ekki af því að við höfum
gengið í sama skóla. Ekki af því
að við séum allir á sama aldri.
Það er allt annað sem tengir
okkur.
Við erum samhentir af því við
hugsum líkt. Þessvegna skiljum
við hverir aðra. Þessvegna þurf-
um við ekki að vera með neina
óhreinskilni, látalæti eða undan-
brögð í okkar hóp. Við ætlumst
ekki til að við séum sammála
um alla hluti milli himins og
jarðar. Við erum þvert á móti
sammála um, að við hljótum að
vera ósammála í ýmsum grein-
um. Og við höfum óbilandi trú
á því, að við getum staðið sam-
an í því, sem máli skiptir: Fram-
tíð þessa lands. Við eigum allir
eina sameiginlega ósk: Betra ís-
land.
\ 7IÐ erum þeirrar skoðunar,
V að hugsunarháttur íslenzku
þjóðarinnar verði að gerbreyt-
ast, ef hún á að hafa von um
frjálsa framtíð. Seinustuáratug-
ina hafa kjósendur landsins ver-
ið vandir af að hugsa um réttlæti
eða sanngirni. I eyrum þeirra
hefur klingt sýknt og heilagt
þetta sama: hagsmunir, hags-
munir! Mönnum hefur verið
gert það að þegnskaparskyldu
að skipa sér í þrengri eða víðari
hagsmunahringi til hægri eða
vinstri. Þetta er okkar mesta
ógæfa. Af þessu stafar tortryggn
in og sundurlyndið sem er að
leiða okkur í glötun á meiri vel-
gengnistímum en nokkurn hafði
órað fyrir.
Og þetta er ekkert einstakt
fyrir okkur. Aðrar þjóðir hafa
líka sögu að segja. Lítum bara
til Noregs. Þar hafa verið inn-
aniandsdeilur mjög áþekkar
og hér. En nú hefur beizk
reynsla kennt þessum nánustu
frændum okkar, að þjóðin má
ekki vera sundruð. Nú takast
þau í hendur, Sigrid Undset og
Nordal Grieg, og strengja þess
heit að vinna sameiginlega að
viðreisn lands síns, hún ramm-
katólsk og hann róttækur kom-
múnisti. Fyrir stríðið hefði tæp-
lega verið hægt að henda á
meiri andstæður í þjóðfélags-
málum.
EÐAN blind hagsmuna-
streita er gerð að grund-
velli stjórnmálanna sitt á hvað,
kemst aldrei friður á í neinu
þjóðfélagi. Þessvegna riðlast hin
gamla flokkaskipting í öllum
lýðræðislöndum. Þessi sannindi
eru að verða mönnum ljós út
um heiminn. Við höfum enga af-
sökun við að loka augunum fyrir
þessu, þó við komumst hjá
hörmungum norsku þjóðarinn-
ar.
Við, sem að þessu blaði stönd-
um, viljum búa þjóðina undir
að taka við úrlausnum hins nýja
tíma. Við viljum berjast á móti
rangsleitni og yfirgangi, úr
hvaða átt sem er. Við trúum því
að fólkið sé fyllilega fært um að
stjórna sér sjálft, ef ekki er unn-
ið markvíst að því að sljófga
dómgreind þess.
Og af því við höfum þessa
trú, viljum við ekki segja, arm-
að en það sem við álítum rétt,
hvernig sem það snertir hags-
muni eins eða annars. Enginn af
gömlu flokkunum segir kost og
löst á neinu máli. Þeir segja
kost eða löst, eftir því hvernig
það snertir hagsmuni þeirrra.
Við viljum segja kost og löst á
hverju máli.
Við viljum vekja dómgreind
þjóðarinnar með því að halda
uppi gagnrýni til hægri og
vinstri.
Við viljum vekja þjóðernistil-
finningu og þjóðarmetnað með
því að benda á það, sem göfug-
ast hefur verið í fari okkar að
fornu og nýju.
Framhald á 4. síðu.
öegn at-
vinnu-
leysinu!
í blöðum og útvarpi í Ame-
ríku og Englandi er nú mikið
rætt og ritað um það, hvað
koma skuli eftir stríðið. Ákveðn
ar tillögur um milliríkjavið-
skipti eru nú sem óðast að koma
fram í báðum þessum löndum,
um meiri jöfnuð, betri heim
Friðarsamningar stórþjóðanna
hljóta raunar að hafa mikil á-
hrif á gang allra mála hér, og
við megum ekki láta bjóða okk-
ur hvað sem er og þessvegna
verður þjóðin að vera við búin.
Eitt af því, sem stórþjóðirnar
virðast að allmiklu leyti vera
orðnar sammála um er að brjóta
verði niður til grunna toll-
múrana, sem reistir hafa verið
með öllum landamærum. Er það
hvort tveggja að þeir hafa mjög
aukið á tortryggni milli þjóð-
anna og torveldað eðlilega
framleiðslu landanna.
Þetta er vissulega meira um-
hugsunarefni fyrir okkur ís-
lendinga en flestar aðrar þjóðir.
Tiltölulega mikill hluti þjóðar-
innar er bundinn við óarðbæra
framleiðslu, en hinsvegar er sá
eini atvinnuvegur, sem við get-
um byggt á, er tollmúrarnir
í heiminum verða höggnir nið-
ur, rekinn í hlutfallslega allt of
smáum stíl.
í grein er ritstjóri þessa blaðs
skrifaði nýlega í Þjóðólf um
stofnun Tryggingarbanka at-
vinnuveganna er allítarlega
gerð grein fyrir því á hvern hátt
okkur beri að tryggja fjárhags-
legt sjálfstæði þjóðarinnar, með
því að veita öllu því fjármagni,
sem þjóðin hefur yfir að ráða
nú í arðbæra atvinnuvegi, stórút-
gerð, síldarverksmiðjur og ef til
vill áburðarverksmiðjur, sem-
entsverksmiðjur og herzlustöð
fyrir lýsi. Er gert ráð fyrir því
að Tryggingarbanki atvinnu-
veganna tryggi samhliða öllum
vinnufærum mönnum atvinnu,
eða leggi þeim til framleiðslu-
tæki.
Við megum ekki láta okkur
henda það framvegis, að nokk-
ur hluti þessarar fámennu þjóð-
ar þurfi að ganga atvinnulaus.
Hér þarf að komast upp stofnun
Framhald á 4. síðu.
Aiarp irá m\ntm
Nokkrir menn, sem fcestir höfðu vcrið t pólittskum flokki,
en með allóskyldar skoðanir og að mestu leyti hver óðrum o-
kunnir, mynduðu fyrir stuttu samtök Þjóðveldismanna. Höf-
uðmarkmið peirra var að vinna gegn ofheldi flokksrceðisins t
landinu og aðstoða þjóðina við að skipa sér nýja, sameiginlega
forustu óháða kltkuvaldi flokkanna. Að öðru leyti hugðust Þjoð-
veldismenn að leggja aherzlu a oheft athafnafrelsi einstaklings-
ins, sem þjóðarheill samrým'ist, samhliða afnámi forréttinda
einstaklinga, stétta og félaga, í landinu.
Það kom brátt í Ijós að þessi hopur atti ekki alls kostar
samleið. Bar sérstaklega á 2 mónnum, sem sýnilega hafði ekki
tekizt að losna úr álögum flokksofbeldisins. Þótti það ekki s-pá
góðu er gömul handjárn voru dregin fram þegar menn urðu
ekki á eitt sáttir í svip.
Að þessu blaði stendur mikill meiri hluti þeirra manna,
sem áttu Þjóðólf, en yfirráð minni hlutans yfir blaðinu eru t
bili tryggð stjórn Páls Magnússonar frá Vallanesi og Jóns Kjart-
anssonar i Víking með þeim óviðfelldna hœtti að selja í forboði
meiri hluta eigendanna nýja hluti, sem ráða úrslitum við at-
kvœðagreiðslu í félaginu.
Útgefendur íslands harma ekki þessi leikslok. Þeir
hafa aldrei œtlað sér að vinna góðu málefni fylgjendur með
klœkjum, handjárnum og undirferli. Þeim hefur lengi verið það
Ijóst að þeir eiga ekki samleið með Páli frá Vallanesi og Jóni
Kjartanssyni, og þeir munu ekki láta það henda sig, að lenda
aftur í félagsskap með þeim.
Utgefendur.