Ísland - 10.05.1943, Blaðsíða 3

ÍSLAND
bandfiaflðsliapapins
nfrildi, scm ég avo síðast stóð
i En hvað gerðu hinir pólitísku
féiagar Guðmundar, sem í mörg
ár höfou verið í minnililuta í
bæjarstjórn og ásakað meiri-
hlutann harðlega: vörðu bæjar-
stjómina á allan hátt sem sam-
ábyrgðarmenn!!
Aðeins einn bæjarstjómarmað-
ur, Kjartan Friðriksson, taldi að
við hefðum fullan rétt til þess að
lýsa skoðun okkar í þessum efn-
um. Sv'o var það einhvem veg-
inn samþykkt með þögninni, að
endurskoðunin ætti aðeins að vera
reikningsleg. Ég set þetta aðeins
fram sem dæmi þess, hvemig 2
eða jafnvel 3—4 flokkar geta
runnið saman í eina ,,klíku”, ef
eitthvað snertir þá sameiginlega.
Þrein misseram eftir þessa eft-
irminnilegu deilu var svo bserinn
kominn í sltuldaskiLasjóð”.
Á þeim nálega þremur ámm,
sem liðin eru síðan bréf þetta
var skrifað, hefur margt gerst
í íslenzkum s.tjórnmálum. Kosn-
ingar hafa farið fram, styrkleikac
hlutföll flokkanna hafa breyzt og
klíkuskapurinn magnast. I>að sem
stöku skyggnir menn komu auga
á þá, liggur nú flestum í augum
uppi. En foringjamir stinga höfð-
inu í sandinn, eins og strútur-
inn, og telja sér trú um að al-
menningur failist á allt þeirra
ráðlag.
Eftirtektarverðust em ummæli
bréfritarans um samábyrgðina
Þótt flokkamir í bæjarstjómiimi
lægju í sífelldum illdeilum, snér-
ust þeir öndverðir nálega sem
einn maður, þegar deiilt var á
bæjarstjómina sameiginlega,
Er þetta ekki sagan, sem nú
er að endurtaka sig á þinginu?
Flokkamir eru ekki sáttir stund-
inni lengur. Þeir koma sér ekki
saman um stjómnarmyndun,
Þeir láta landið vera fjárlagar
laust mánuðum saman. Þeir bera
þyngri sakir hver á annan en
nokkur utanþingsaðili leyfir sér.
Mikill hiti var 1 þingkosn-
ingunorr. í Austur-Húnavatns-
sýslu i h-t.nr sern leið’. i’áll
Kolka lœknir á Blönduósi er
sjálfstæöismaður og fylgir
Jóni á Akri manna fastast.
Um kosningarnar hafði lækn-
ir skrifaö nokkrum kjósend-
um og hvatt þá til að styðja
Jón. Segist hann meðal ann-
ars hafa „hlífst viÖ“ að nota
aöstöðu sína sem heimilis-
læknir til þess að hafa áhrií
á kjósendur. Víkur hann og í
bréfinu all harkalega aö fram-
bjóöanda Framsóknarflokks-
ins Hannesi Pálssyni. Segir
hann meðal annars á þessa
leið:
„Eg get ekki neitað því, að
mér svíður það dálítið, að
meöal þeirra sem styðja
til valda og áhrifa þann.
mann, sem lúalegast hefur
komiö fram gagnvaxt mér
allra manna fyrr og síðar, eru
nokkrir sem lægju nú undir
grænni torfu eða ættu böm
sín liggjandi þar, ef mín hefði
ekki notiö við“.
Hannes Pálsson komst yfir
eitt þessara bréfa læknisins
En þegar þingið í heild sinni er
gagnrýnt, segir samábyrgðin
fljótt til sín. Þá rís allur hinn
sunduirleiti söfnuður upp sem einn
maður, æpandi í einum kór um
virðingarleysi fyrir Alþingi, á-
rásir á þingræði og lýðræði, og
annað fleira álíka mannborlegt.
Að frátaldri þessari sameigin-
legu sektarkennd, er erfitt að
finna eininguna á löggjafarsam-
komu íslendinga.
og var þaö birt í Tímanum
ásamt svari Hannesar.
Satt að segja mun mörgum
hafa fundist gæta of mikils
kapps í bréfi læknisins, en
svar Hannesar var á þá lund,
að eftir lestur þess gleymdist
flestum að læknirinn hefði
látiö of mælt, því Hannes
leyfði sér að hártoga ummæli
læknisins í þá átt aö í þeim
fælust hótanir til manna um
aö þeim kynni að veröa stytt-
ur aldur, ef þeir kysu öðru-
vísi en læknirinn vildí. Var
grein Hannesar einhver rudda-
legasti samsetningur sem sést
hefur á prenti.
Þó að bréf læknisins sé að-
finnsluvert og grein Hannes-
ar óafsakanleg með öllu, hafa
þessir tveir menn sameigin-
lega sitt fram aö bera sér til
réttlætingar: Ritsmíðar þeirra
urðu til í kosningahitanum.
En nú gerist það, heilu
misseri eftir kosningai’, aö
Framsóknarflokkimnn tekur
þetta mál upp aö nýju. Hefur
flokksstjórnin kært Pál lækni
Kolku fyrir heilbrigöisstjóm-
ihni vegna kjósendabréfs
hans. Eru teknar upp í kæm
þessa aödróttanir Htnnesar
Pálssonar, með þeirri einu
breytingu að orðalagið er ekki
eins ákveðið, án þess nokkuö
sé dregið úr ásökunum. Segir
að endingu svo í kærunni á
Pál Kolka:
„Hann setur stöðu sína sem
áróðursmaður Sjálfstæðis-
héraðslæknir. Og hann fer
ekkj dult með tilfinningar sín-
ar gagnvart þeim fjölmenna
hluta sýsluhúa, sem luallast
að þeirri landsmálastefnu, sem
læknirinn vill útrýma með
noklmð óvenjulegum aðferð-
um.
Vegna samherja okkar i
Húnaþingi og almenns örygg-
is x heilbrigðismálum lands-
ins, kærum við hér með Pál
Kolka héraðslækni á Blöndu-
ósi fyrir mnrætt dreifibréf. Við
krefjumst, að hann verði svift-
ur embætti því, sem hann
ógnar svo freklega með að
misnota. Við krefjumst að
hann verði hvergi notaður
sem ríkislaunaður læknir. Við
væntum þess, að heilbrigöis-
stjói*nin telji þann mann ó-
færan til þess að starfa í
þjónustu ríkisins, sem komið
hefm- fram á þann hátt, sem
Páll Kolka hefur gert. Við
væntum þess, að heilbrigðis-
stjómin telji framkomu Páls
Kolka í fullu ósamræmi við
það öryggi og traust, sem
verður að vera fyrir hendi í
heilbrigðismáium þjóðarinn-
Undirskrift formanns og rit-
ara Framsóknarflokksins.
Óalandi, óferjandi, óráðandi
öllum bjargráðum. Þetta er
útlegðardómurinn yfir lækn-
inum á Blönduósi fyrir það
ódæöi aö leggjast gegu fram-
bjóöanda Tímamanna í Aust-
ur-Húnavatnssýslu. Þetta er
mýktin í hinni „mildu hönd“
Framsöknar, sex mánuöum
eftir kosningar. Hvað halda
menn að gert yröi við póli-
tíska andstæðinga, ef þessi
flokkur kæmist í óskoraöa
valdastöðu á íslandi? Er ekki
eitthvaö til í því, sem ein-
hvem tíma var sagt í gamni.
að nazistar væru „þýzka
deild“ Framsóknarflokksins?
Hróarr.
Sín ögnín
af hverju
Prófraunír.
í dag eru liðin nákvæmlega 3
ár síðaa Bretar hertóku landið.
Rúmu ári síðar komu svo Banda-
ríkjamenn og tóku okkur undir
vernd sína. í þingsetningarræðu
sinni í haust er leiö, minnti rik-
isstjóri okkur á, að frelsi okkar
gæti verið undir því komið, að
við stæðumst þá .,prófraun”, sem
við værum settir í. Þeir tóku líka
heldúr mark á því blessaðir pilt-
arnir á þingbekkjunum. Eftir
heldur kljena frammi&töðu imdan-
farin 2 V2 ár. Keyrði nú fyrst
alveg um þverbak. Aldrei hefur
verið ..gatað” eins óskaplega í
nokkrum busabekk á Islaridi.
„Undir smásjá tveggja stórveldia”
gafst Alþingi upp í 2 aðalskyláu-
fögunum, að mynda stjórn og
semja fjárlög.
Eftir þetta allt saman ganga
svo þessir 52 herrar ljónmontn-
ir um allar götur, eins og þeir
Væru önnum kafnir að frelsa
ættjörðina frá morgni til kvölds.
f*vvekni þíngsíns
Að þeim dytti í hug að snáfa
heim eftir þetta allt saman.
Ekki að tala inn! Eftir að utan-
þingsstjóm hafði hlauplð undir
bagga, sat þingið enn í 4 mán-
uði og vakti yfir því að stjóm-
inni tækist ekki að leysa vanda-
málin. Þrátt fyrir alla þessa ár-
vekni tókst ekki að eyðileggja
viðleitni stjómarinnar. Hinu
verður ekki neitað að stjórnin
hafði ekki eins óskorað traust
þjóðarinnar, þegar þingi lauk og
þegar liún tók við völdum, nema
sé ráðherrann, sem sagði a£ sér.
En þingið þóttist hafa bjargað
virðingu sinni. Or því að þjóðin
treystir okkur eklti þá skulum við
Framh. á 4. síðu.
kasta í Enskinn börnum
þínum?“
Bretar áttu þá í styrjöld
eins og nú. En þeir voru þá
ekki að berjast viö voldugt
herveldi, heldui- fámenna
bændaþjóð í Suður-Afríku.
Guðmundur á Sandi hefur
ekki verið myrkur í máli, þó
að allmiklir bokkar hafi átt
í hlut. Hann hefur t. d. sagi;
bæði Mússolíni og Stalin
rækilega til syndanna. Búa-
stríöið mæltist illa fyrir, víð-
asthvar utan Bretlands, og
jafnvel ekki allskostar vel í
Bretlandi sjálfu. Eftir að Guö-
mundur hefur spurt vin sinn
allsnúðugt, hvort nann ætli
að kasta börnunum sínum í
Enskinn, magnar hann enn
brýninguna. Hann kallar ár-
ásarþjóðina „níðinginn sem
Búa bítur, Búddalið til heljar
sveltir, hundingjann, sem
hausi veltir, hvar sem bráð á
jörðu lítur“. Og dengir svo
þessari drepandi særingu fram
an i vin sinn:
„Viltu heldur þrælnum þjóna
þeim sem hefur gull i lendum.
heldur en Kára klæöabrendum
kónginum við öskustóna".
Það er eins og Guðmundur
hafi fengiö eftirþanka af
þessu orðalagi, því ég man
ekki betur en hann hafi síðár
breytt því og dregið úr. En
þó öll nærgætni í garð vin-
veittra þjóða sé lofsverð, og
mér sé manna sízt í hug að
halda uppi hnjóði um Breta,
held ég að þetta hafi verið
óþai-fa nærgætni. Engum.,
sem les ádeilu Guðmundar,
dylst, að þar er mælt af ein-
lægri tilfinningu heilagii
vandlætingu, mjög skiljan-
legri eins og mál lágu þá fyr-
ir.
Brátt komust á sættir milli
Englendinga og Búa og má nú
heita gróiö um heilt. Guömund
ur á j afnaldra einn í Suður-Afr-
iku, Smuts að nafni. Hann er
venjulega kallaöur Smuts
hershöfðingi og er nú forsæt-
isráöherra í landi sínu. Hann
vildi miöla málum áður en
til styrjaldar kæmi við Breta.
Engu að síöur barðist hann
vasklega gegn þeim í Búa-
stríðinu. Hann var kapteinn
i liöi Búa. Eitt kvöld tók hann
fastan ungan brezkan lautin-
ant, Winston Churchill að
nafni. En Bretirm komst úr
haldi og er nú líka forsætis-
ráðherra.
Það er hætt við að Smuts
hafi á þeim áruni einhvern-
tíma tautað „Enskinum“ ekk-
ert síöur en Guðmundur, ekki
sízt þeim sem „stakk af“ úr
fangavistinni. En nú eru þeir
Smuts og Churchill einlægir
vinir og vopnabræður. Brezki
lautinantinn hafði barizt
hraustlega gegn Búum og lík-
lega ekki vandaö þeim kveöj-
urnar þegar í návígi var kom-
ið. En þegar hann var kom-
inn aftur heim, bar hann þeim
svo vel söguna, að ýmsum
löndum fannst nóg um. Mér
þykir ótrúlegt að Winston
Churchill mundi erfa þaö
neitt viö Guðmund, þótt hon-
um bærist til eyma, það sem
skáldið kvað í Búastríöinu.
Hitt þætti mér trúlegra aö
hann segði: „Einarðlega mæl-
ir þú, svo sem gerði faöir
minn, og við frændur fleiri
og muntu drengur góður“.
En Guðmundur þurfti ekki
að biýna ekkjuna, sem „elsk-
aði ekki landið, en aðeins
þennan blett“, því
„er grannarnir sig fluttu
á hnöttinn hinum megih
hún hristi bara kollinn og
starði fram á veginn“.
Ég efast um að göfgi hvers-
daglegrar iðju og hversdag-
legra manna sé annarsstaöar
betur lýst en í kvæði Guð-
mundar á Sandi um ekkjuna
við ána. Ég efast um að ann-
arsstaðar sé betur skýi*t, hvaö
þaö er aö vera trúi* yfir litlu.
Ég held að hven*i þjóð væri
fullborgið, ef hver þegnanna
ynni til þess vitnisburðar, sem
Guömundur gefur ekkjunni.
Og ég held heiminum væri
þar meö fullborgið.
Er í rauninni hægt að óska
neinum betra hlutskiptis, en
þess að elska starf sitt og um-
hverfi? Sá sem það gerir unir
glaður við sitt. Hann „hristir
bara kollinn“ yfu* þeim sem
leita langt yfir skammt,. „á
hnöttinn hinum megin“, elta
regnbogann og láta mýrar-
ljósin villa sér sín. Hann öf-
undar engan, hatar engan, á-
sælist ekkert af því hann hef-
ur nóg. Heimurinn yrði kann-
ske fábreytilegri og framfar-
irnar smástígari, ef allir hugs-
uðu svona, menningin einhæf-
ari, lífið hversdagslegra — en
hversu óendanlega miklu
hamingjusamara en nú er.
Aldrei hefur það sannast
áþreifanlegar en nú í þessu
þjóðfélagi, aö mikiö vill meira.
Aldrei leitaö eins langt yfir
skammt. Aldrei fleiri óskir
verið uppfylltar og aldrei
fleiri óuppfylltai*. Því um leið
og ein rætist fæðast tvær nýj-
ar. Þessvegna er fólkið eirö-
arlaust, öfgafullt og æst. ViÖ
höfum haldið áð efnaleg vél-
gengni og hamingja væri eitt
og hið sania. En hamingja
fæst ekki, nema til hennar sé
unniö. Sá sem áttar sig ekki
á því kynnist ekki svefni hinna
réttlátu, hversu hæga hvílu
sem hann hefur búiö sér.
Ef hver maður elskáði
„þennan blett“, ynni umhverfi
sínu og starfi, þyrfti ekki á
frekari þegnskap að halda.
frekari ættjaröarást, þess-
vegna eigum við að hugsa til
ekkjunnar viö ána sem
„undi sér við heiöina og
elfarstrauminn bláa
en annai’svegai* hraunið —
í kofanum sínum lága“.
Við eigum að þakka Guð-
mundi á Sandi fyrir þessa
fögru mynd úr hversdagslífi
íslenzkrar alþýöukonu fyrir
einum mannsaldri. Ekkjan
viö ána öfundar engan..
hverju sem skartað er, glæsi-
legum híbýlum, auði eða þæg-
indum. En við sem búum við
margfalt betri ytri skilyrði:
höfum ástæðu til að öfunda
hana því hún á það sem okk-
ur skortir flest — friðinn og
hamingjuna, — það sem öllu
skiptir.
í gær talaði ég við frænda
Guðmundar á Sandi, búsett-
an hér í bænum. Hann sagðl
mér að Guðmundur mundi
nú á batavegi og væri kominn
heim til sín. Eg óska Guð-
mundi á Sandi langi’a líf-
daga og góðrar heilsu og veit.
að þið, lesendur góðir, tak-
ið undir þá ósk.
VÍKINCSPRtNT H.F.