Nýtt kvennablað - 01.10.1949, Page 7

RANNVEIG ÞORSTEINSDÓTTIR cand. jur.:
TT tva.rpserixid.1
F L U T T ÍSLENDINGU M E R L EN DIS 2 8. Á GÚST I 9 h 9
Útlendingar, sem hingáð koina, spyrja oft að því,
livort konur hafi hér sama rétt og karlar til embætta
og starfa, þátttöku þeirra í þeim störfum, og einnig,
hvernig háttað sé samanlnirði á launum karla og
kvenna.
Með lögum nr. 37 frá 1911, var íslenzkum konum
veittur réttur til að njóta kennslu og ljúka fullnaðar-
prófi í öllum menntastofnunum landsins og jafnframt
var konum veittur sami réttur og körlum til allra em-
bætta. Frá því að þessi lög gengu í gildi, hafa alls
15 konur lokið embættisprófi við Háskóla íslands,
hin fyrsta þeirra, Kristín Ólafsdóttir, læknir, árið
1917. Þar af eru 12 læknar, 2 lögfræðingar og einn
guðfræðingur. Engin þessara kvenna er í föstu em-
bætti hjá ríkinu, en nokkrar jieirra starfa að sérgrein
sinni. Tvær konur með háskólajirófi starfa hjá ríkinu,
en þær hafa báðar lesið erlendis, námsgreinar, sem
ekki eru kenndar hér. Onnur þeirra er veðurfra'ðingur,
en hin verkfræðingur. Nokkrar konur stunda nú há-
skólanám hér og erlendis. Arlega útskrifast úr öðrum
menntastofnunum landsins mesti fjöldi ungra kvenna.
Einkum hefur tala kvenstúdenta aukizt á síðari árum.
Konur jiessar hafa margar hverjar ága'ta námshæfi-
leika, en tiltölulega fáar leggja út í sérnám, og þær
jieirra, sem ekki fara beint í hjónabandið, taka að sér
ýmiss störf, sem þær telja við sitt hæfi.
Lögin frá 1911, eru einu íslenzku lögin um rétt
kvenna til embaitta og starfa, en auk Jiess er tekið
fram í lögum frá 1945 um laun starfsmanna ríkisins,
að konur skuli hafa sama rétt og karlar við skipun
í starfsflokka og flutning milli launaflokka. Það hef-
ur verið gengið út frá því, að konu, sem starfaði fyr-
ir íslenzka ríkið, væru greidd sömu laun og karlmanni,
sem hefði sams konar starf með höndum. íslenzkir
kennarar hafa sömu laun, án tillits til kyns, og skrif-
arastörf við Alþingi eru greidd með sömu launum.
hvort sem þau eru unnin af karli eða konu. Hið sama
gildir um einstakar stöður. Þar sem konur vegna sér-
stakra hæfileika, atorku og ástundunarsemi hafa þótt
færar um að taka að sér starf, sem áður hefur verið
gengt af karlmanni, jiykir það yfirleitt ekki vera i
anda íslenzkrar löggjafar að færa launin niður. En
aðalreglan er sú. að laun kvenna, sem starfa hjá stofn-
unum ríkisins eða skrifstofum þess, eru miklu lægri
en laun karla, og eru tveir lægstu Iaunaflokkarnir ein-
göngu skijiaðir konum. Þetta mun vera eitthvað svijiað
í fvrirtækjum félaga og einstaklinga. Þessi regla, að
í lægstu launaflokkana séu eingöngu ráðnar konur.
er hreint framkvæmdaatriði hverju sinni, sem bygg-
ist á því, að það er hægt að fá hæfar konur til þess
að vinna störfin fyrir þessi lægstu laun.
Ejölda margar konur vinua við iðnað. Slík iðnaðar-
vinna er ýmist unnin af fulllærðum iðnaðarmönnum.
nemiim eða ófaglærðu verkafólki. Samkvæmt samn-
ingum verksmiðjufólks fá konur miklu lægra kauj)
en karlar, og sama gildir við daglaunavinnu. Iðnaðar-
nám veitir mikil réttindi, m. a. ha>rra kauj) og síðar
rétt til þess að hafa aðra menn í þjónustu sinni, en
að hún fluttist til Hafnarfjarðar með yngri dótt-
ur sinni og liafa jrær ekki skilið síðan. 1920 ílutt-
ust jrær til Reykjavíkur og hafa búið milli 20—30
:ír á Lokastíg 8. Og eru því mörgum Reykvík-
ingum kunnar.
Margrét hefur allt til Jjessa verið vel minnug.
Man liún eftir mörgu merku fólki frá gamalli
tíð, t. d. Bólu-Hjlámari. Ekki jrótti henni mynd
Ríkarðs Jónssonar líkjast gamla manninum.
Enda háfði listamaðurinn lýsingu annarra að
fara éftir, en ekki eigin auga að treysta. Hjálm-
ar gisti á Laugalandi hjá foreldrum ltennar. Vel
man hún eftir Pétri Hafstein, föður Hannesar
Hafsteins, og konum hans; séra Þórði jónassen
á Þrastarhóli, bróður Jónassens, landlæknis, —
hann fermdi hana. Ennfremur man hún eftir
mörgum umrenningum, svo sem Sölva Helga-
syni, Jóhanni bera o. 11.
Eitt sinn var barið á Laugalandi, og fór Mar-
grét til dyra. Þar var kominn Sölvi Helgason og
gerði orð eltir konunni. Húsfreyja þorði ekki til
dyra, Jrá sagði Sölvi: „Það er svona, þar sem eng-
inn guðsneisti er til.“ Öðru sinni var Jrað Jóhann
beri, og Jrað fór á sömu leið, að húsfreyja þorði
ekki til dyra. En iðraði Jress á eftir, því Jóhann
hafði haft þann sið að spyrja eftir konunni, Jreg-
ar hann var svangur.
Þessi fáu brotabrot úr ævisögu hinnar merku
konu hefur dóttir hennar að nokkru leyti látið
okkur í té. En móðir hennar hefur olt rifjað
upp eitt og annað frá gamalli tíð.
Margrét var eldskörp, og gekk til allrar vinnu
frá Jrví hún komst á legg og fram um sextugt,
fór hún þá að eiga náðugri daga, fyrst hjá stjúp-
syni sínum, og svo dóttur sinni, Aðalheiði Gísla-
dóttur, sem annast hana nú, eins og lítið barn.
64 ár hefur hún setið í ekkjudómi.
4. apríl í vetur, hundraðasta afmælisdaginn,
lékk hún mikið af skeytum og kveðjum, frá vin-
um og ættingjum, og var Jrá hress og glöð.
NÝTT KVENNABLAÐ