Dagrenning - 01.08.1924, Blaðsíða 2

Dagrenning - 01.08.1924, Blaðsíða 2
2 DAGRENNING Skipalaust eyland. Ekki þurfa raerin að vera fróðir um sögu þessa lands til þess að vita, hvað mestu tjóni hefir valdið þessari þjóð. Er það hverjum manni auð- sætt, að þetta er skipaleysið. Landnámsmenn áttu góðan og nægan skipakost, enda voru þá margir farmenn og kaupmenn. En landsmenn gáðu þess eigi að endurnýja skipastól sinn, og hvarf því verzlun og siglingar meira og meira úr höndum þeirra. Og svo kom að síðustu, að þeir urðu ofur- seldir einokunarverzlun sakir skipaleysis síns og — óheyrðs gáleysis. Pór þá svo sem segir í kvæð- inu um Fjallkonuna, er hún gekk úr hásæti sínu og leit yfir landið: „Hún hnipnar við og horfir sér nær, en hungrið þá sér og níðing, sem flær, á hafinu örfáar okrarafleytur, er út létu með þær síðustu reitur, sem þjófshönd aldrei áður fann; en ekkert mátti fyrir leynast, engi mátti auður treinast, öllu varð að farga seinast að seðja einkaréttsokrarann. Pólkið sá hún hungrað hanga, huglaust, vonlaust, þunnt á vanga; hungurmorða hópa drauga horfa á djúpið brostnu auga eftir skipum okrarans, eins og vildi vaða og hefna voða, er ei má heiti nefna, allur þessi feigðar fans. Pjallkonunni hneit það við hjartarót, horfa vildi nú sólu mót. En alveg fyrir álfröðul syrti, ekki sást í himininn, því að hér var á sveimi hópurinn, sem okrarinn ófæddan myrti“. Höf. hefir hér gert tilraun til að lýsa að nokkru þeirri þjóðarógæfu, er leiddi af því gáleysi for- feðra vorra að láta eyland sitt verða skipalaust. Allur almenningur veit, hvenær þessum ósköpum létti af og fyrir hvers tilstilli, og þarf því eigi að telja það hér. En allir fullorðnir menn muna, hve lengi dönskum skipum var borgað stórfé til þess að okra á flutningum vorum. En fyrsta vakning frá dögum Guðbrands biskups kom fram, þá er vér tókum eitt skip á leigu til þess að ann- ast flutninga vora. Raunar tókst svo illa til, að tekinn var á leigu kolafrekur dallur frá keppi- nautinum. Yarð og halli á útgerðinni, nokkrir tugir þúsunda. Var þá talið fullreynt og hætt við allt. En sú fásinna að taka það eigi með í reikninginn, að þessi útgerð hafði stórlækkað fargjöld öll og farmgjöld, svo að landsmenn stór- græddu á henni. Síðan lá þetta mál niðri, þangað til þeir Thór Jensen og Sveinn Björnsson komu þeirri hreifing á málið, er leiddi til þess, að stofn- að var Eimskipafélag íslands meS samtökum Islendinga austan hafs og vestan. pá sýndust allir skilja, hversu stórt heillaspor hér var stigið. En hvað er nú? Hefir nú söguþjóðin gleymt öllu, bæði fornu og nýju? Eitthvað veldur því, að hagur félagsins hefir verið svo bágur, að það hefir ekki getað borgað vexti, ekki hálfa, ekki hót, af hlutafénu. Óskabarni Islands er ekki hoss- að hærra en þetta. Yarnargarði landsins er ekki betur haldið við en svo. Víkingafloti nútíðarinn- ar fær ekki meiri viðgang, en nú var sagt, hjá afkomöndum víkinganna. Pélaginu hefir verið vel stjórnað og sökin liggur hjá þeim mönnum hérlendum, sem þurfa að nota skipin. Þrjú félög hafa nú skip í förum hér við land : Eimskipafélagið, Björgvinjarfélagið og samein- aða félagið danska. pessi tvö síðarnefndu hafa engar skyldur hér og sigla aðeins á þær hafnir, sem gróðavænlegastar eru, einkum danska félag- ið; vort eigið félag siglir eftir þörfum lands- manna á sem flestar hafnir, og hefir af því tíma- töf og skaða, einkum þar sem menn gera það að skilyrði fyrir vöruflutningi, að poki og poki sé sóttur inn á nálega hverja vík. Sá skaði jafnast auðvitað niður á allan flutning skipanna, eftir því sem fært er. En þetta veldur því, að félagið getur ekki boðið sömu kjör sem hin félögin, nema sér í skaða. pó mætti bæta úr þessu með ríflegum styrk úr landssjóði; en ekki er það einhlítt. Vér verðum og að láta vor eigin skip sitja fyrir flutn- ingi. Annars sigla vor eigin skip hálftóm fyrir fé landssjóðs, en landsmenn kappala á sama tíma keppinautana, með því að fylla þeirra skip. Vel má sú þjóð tala um sparnað, er svo hagar sér. Eða mundi það kosta minna að halda hér uppi erlendum skipastóli til niðurlags vorum eigin, en- t. d. að leggja sómasamlega fram fé til eigins. háskóla vors? Ef menn vilja athuga gang sinn, þá er hér á ferðinni sama gáleysið sem í fyrri daga, er menn létu skipastól sinn hverfa úr sögunni og ofur- seldu sinn hag erlendum farmönnum og kaupa- héðnum. Vilja íslendingar láta raunasögu sína endurtaka sig? Vera má að einhverjir komist að betri kjörum hjá hinum félögunum, en Adam var ekki lengi í Paradís. Ef landsmenn halda svo langt á þessari glötunarbraut, að eimskipafélagið verði að hætta, þá verður þess eigi langt að bíða, að flutningsgjöldin hækki svo, að hinir hag- sýnu(!!) stuðningsmenn erlendra keppinauta bíði meiri skaða á einu ári, en nema mundi Júdasar- gróða þeirra heila mannsævi. Hér er hafinn sá leikur, sem eigi má með nokkr- nm hætti enda öðruvís en með sigri Eimskipafé- lagsins. Nú á öll alþýða manna hluti í félaginu og hún á þar að auki allt á hættu. Hún verður því að taka málið í sínar hendur. Henni er óhætt að skifta við þá menn, er láta vort eigið félag

x

Dagrenning

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Dagrenning
https://timarit.is/publication/773

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.