Norðurland - 08.02.1979, Blaðsíða 5

ara viðhorf, sem eðlilegt er. Þeir
sem t.d. í alvöru fjalla um
Skugga-Svein vita að hann hefur
sína töfra, og leikhúsmaður veit
að - þótt Skuggi brjóti margar
forskriftir um „gott leikhús" þá
er hann dýrmætur samt og engu
líkur. Um leiklistinagildirnefni-
lega sama regla og aðrar listir.
Þarna þarf t.d. næmleika og til-
finningu að þekkingunni
ógleymdri, sbr. hversu erfitt er
að kenna ómúsikölsku barni
leyndardóma tónlistarinnar, þó
að viðkomandi barn geti komið
sér upp einhverri ,,teoríu“ áfull-
orðins aldri með ,,markvissu“
streði. A þessu sérðu anmarkana
á því að kenna þér leikhúsfræði í
einni stuttri grein. Með öðrum
orðum: leikhúsiðerfrjálst aðöllu
nema misskilningi, vanþekkingu
og klaufaskap. Það hefur meira
að segja leyfl til að fjalla um
borgarastétt liðins tíma, vera
„stíft“ ef því þóknast svo; það er
ekki í þjónustu neins nema sjálfs
sín. Það hefur meira að segja
leyfi til að sýna skartbúið fólk
klífa fjöll og klöngrast um kletta í
sínum fínus'tu sparifötum ,,og
geta þetta án þess nokkurs stað-
ar sjáist blettureðahrukka.“ Þér
fannst afskaplega hlægilegt að
„klæða svartskítuga útilegu-
menn í glænýjar, tandurhréinar
og fagurlega sútaðar túrista-
gærur frá SIS.“ Gott; að þú gast
einusinni brosað á sýningunrii.
Það hvarflar auðvitað ekki að
þér, að maður sem staddúr fer í
leikhúsi að horfa á Skugga með
þvílíku hugarfari er enn þá
hlægilegri en sýningin sjálf -
jafnvel þótt hún sé frábærlegá
vel heppnuð.
Nú skal ég segja þér hálfgert
leyndarmál, svona til að koma
þér á sporið — þetta með hvers-
vegna fólk vill sjá Skugga. Það er
bara af því að leikritið sjálft hef-
ur að geyma ósvikinn húmof.
Auk þess færðu þarna á einu
bretti þetta sem ég var að minn-
ast á + rómantík, barnsiegt
hugarfar (svolítið ólíkt þínu, sem
hefur það aðallega barnalegt) og
jafnvel visst raunsæi og mannúð,
þótt Matthíasi virðist að vísu
skárra hlutskipti að búa víð
órétti í byggð meðal misvondra
manna en „fram á regin-fjalla-
slóð.“ Þegar ofan á allt þetta
bætist hin örlátasta hjartahlýja
og afskaplega frjótt málfar, sem
engum er ofraun að skilja, þá
finnst manni til einhvers að
vinna. Jafnvel leikhús er líka
opið fyrir þessu. Þú getur líka, ef
þú vilt, staldrað við fjölmargt í
sýningunni sem gleðja ætti flest
skilningarvit, jafnvel hinna
þroskuðustu manna. Þeir sem
taka þátt i sýníngutini vita að til
hennar er vandað eftir föngum,
eins og áritiarra sýninga leik-
hússiris - vonandi úm árabil. Við
VÍtúm líkúj þótt þaðfariframhjá
þéf, að sýningin er ekki hönnuð
með það fyrir augum að þóknast
öliúm, þótt VÍð vildum afreka
eitthvað sem er ótnögúlegt.
Svona sýtiing ef býggð á form-
aðri húgmynd: við reynum ekkí
að breyta Matthíasi (að visú var
Sigurði Guðmundssyni breyttj
jafnvel sett á hann handarhöld,
eins og þú tókst eftir. ,,), leikrit-
ið var tekið sem ævintýri - setn
það og er (þess vegha allt þetta
fína fólk upp um fjöll ög firh-
indi), og gamla martrtinum leyft
að tala frjálslega, m.ö.o. texta
hans ekki breytt né reynt að
þvinga hann til þjónkunar við
ákveðna túlkun. Vera má að
boðskapur Matthíasar sé
,,gamaldags“ og ekki beinlinis í
umræðunni í dag - hann kynni
þó að standa fyrir sínu, þó ekki
væri nema fyrir mannkærleika.
Þú segir um Matthías að seint
verði því neitað að hann sé frem-
ur maður magnsins en gæð-
anna. Þó að þetta sé ekki mitt
fag, efast ég um að þetta fái stað-
ist með öllu - ekki án nánari
útlistunar. Eg hélt aðflestir vissu
að Matthías hefur ort nokkur af
bestú kvæðum á okkar tungu,
svo ekki sé minnst á þýðingarn-
ar á Shakespeare og Byron. -
Hefurðu kannski ekki lesið Man-
freð? Auðvitað er það æði mis-
jafnt sem hann lét frá sérfara, en
er það ekki sanngjarnt, með jafn
örlátan mann?
Það mundi nú æra óstöðugan
að eltast við allt sem þú kemur
inn á í grein þínni - og höfðar
kannski til einhverra. „Hér
veður allt í fúski og öðrum slík-
um vinnubrögðum sem ekki eru
sæmandi leikhúsi sem vill standa
undir nafni, svo ekki sé líka
mínnst á hugtakið atvinnuleik-
hús. Ein sýning af þessu tagi á
áratug er nóg en hvað á maður
að haida þegar búið er að demba
yfir mann tveimur nauðaómerki-
legum sýningum á einum vetri?
Og hvað tekur við?“
Augljóst er, líka með hlið-
sjón af liðinni tíð, að þetta
gaspur fær ekki staðist. Menn
getur greint á um sitthvað, menn
hafa sinn smekk, sína mein-
ingu. Við sem vinnum hér í
leikhúsinu teljum okkur, af eðli-
legum ástæðum, hafa meiri
þekkingu á leiklist en þú. Altur á
móti mundum við aldrei fara að
fjalla um þau svið sem þú þekkir
betur en við með offorsi og stór-
yrðum á opinberum vettvangi.
Við mundum álíta aðviðværum
að gera okkur að fífli. Leitt er að
lesa klausu þína í niðurlagi
greinarinnar um hversvegna
leikarar láti hafa sig í að leika í
hverju stykkinu á fætur öðru sem
ekki stendur undir nafni, eins og
þú orðar það órökstutt, nema að
þú haldir að sleggjudómar þínir
um frammistöðu þeirra í Kamb-
an og Skugga-Sveini séu leik-
dómur?
Þú hefðir betur tekið að þér
hlutverk Jóns sterka.
5. 2. ’ 79.
Oddur Björnsson.
Félagsmálaráð og Félagsmálastofnun Akureyrar
I síðasta tölublaði NOROURLANDS var gerð grein fyrir
tveim málaflokkum, húsnæðismálum og dagvistarmálum,
úr stefnumótun Félagsmálaráðs og Félagsmálastofnunar.
Hér á eftir verður sagt frá þremur síðark málefnaflokk-
unum.
EINSTAKLINGSBUNDIN
AÐSTOÐ
f upphafi stefnumótunarinnar í
þessum málaflokki átelur ráð-
ið ríkisvaldið fyrir sinnuleysi í
lagagerð og marklýsingu fyrir
félagsmálaráð og félagsmála-
stofnanir í landinu. Segir þar að
aðstoða eigi fólk með ráðgjöf og
mögulegri efnahagslegri og fél-
agslegri aðstoð til að njóta
öryggis og lífshamingju í sam-
félaginu. Á þetta við bæði um
ytri skilyrði og innri. Leitast
verður við með almennu upplýs
ingastarfi að leiðrétta útskúf-
andi viðhorf samfélagsins
til einstakra hópa, sem a.m.k.
hluti skjólstæðinga ráðsins telst
til og leitaðist við að virkja
þessa hópa til sjálfshjálpar. í
störfum þessum ber:
- að virða sjálfsákvörðunar-
i rétt einstaklings og forðast
þvingunaraðgerðir eftir föng
um.
- að gæta fyllsta trúnaðar
um einkamál.
- að gæta félagslegrar heild-
arsýnar, þannig að aðstæður
skjólstæðinga skuiu séðar í
samhengi við umhverfi hans
allt.
- að vinna að hæfingu og
endurhæfingu skjólstæðinga
í stað þess að festa þá í
félagslega óbærilegum að-
stæðum.
- að vinna að því að fyrir-
byggja félagsleg vandamál
fólks en ekki einasta bæta úr
þeim, sem orðin eru.
Allri þjónustu skal beitt eftir
ýtarlega athugun á öllum að-
stæðum og möguleikum skjól-
stæðings og að jafnaði ekki fyrr
en aðrar nærtækari leiðir eru
reyndar.
öllum íbúum sveitarfélags -
ins skal heimilt að leita þess-
arar aðstoðar og skal hún kynnt
almenningi eftir föngum. Fél-
agsmálaráð, eða í umboði þess
starfslið Félagsmálastofnunar
Akureyrar, skal meta rétt fólks
tii hennar hverju sinni út frá
aðstæðum þess í ljósi þeirrar
meginreglu að aðstoðin í raun
bæti hag skjólstæðinganna og
að henni skuli jafnað sem rétt-
látast milli þeirra sem hennar
þurfa með.
SÉRSTÖK VERKEFNI
Á kjörtímabilinu mun Fél-
agsmálaráð beita sérfyrirendur
skoðun og samræmingu laga
um framfærslu og félagslega
þjónustu, á vegum sveitarfélaga
annars vegar og ríkis hins vegar.
Félagsmálaráð mun vinna að
tillögugerð um efnisatriði þess-
arar endurskoðunarlaga.
Félagsmálaráð mun beita sér
fyrir almennri kynningu á þjón-
ustu Félagsmálastofnunar. Þeg-
ar á árinu 1979 mun verða
gefinn út dreifingarbæklingur
með það fyrir augum að kynna
almenningi rétt sinn og mögu-
leika á þjónustu stofnunarinn-
ar, eftir því sem unnt er.
Félagsmálaráð mun setja um
það reglur, hversu skuli farið
méð fjárhagsaðstoð til skjól-
stæðinga stofnunarinnar. Þá
mun ráðið koma föstu skipulagi
á eftirlit sitt með ráðstöfun
þjónustu á vegum ráðsins með
ársfjórðungslegu yfirliti yfir alla
fjárhagsaðstoð, heimilisþjón-
ustu og húsaleigur.
ÞJÓNUSTA VIÐ ALDRAÐA
í upphafi þessa kafla stefnu-
mótunarinnar er lögð áhersla á
þörfina fyrir dagvistaraðstöðu,
þar sem aldraðir gætu dvalist
umdaga. Heimilisþjónustanein
dugir ekki fyrir allmarga, sem
þurfa hvorki né vilja fara á
elliheimili. Með dagvistarað-
stöðunni þyrfti að vera mötu-
neyti, jafnvel fólki gefinn kostur
á að taka með sér mat heim. í
boði þyrfti einnig að vera
tómstundaraðstaða og hvíldar-
aðstæður. Kanna þyrfti fjár-
hagslega aðild ríkisvaldsins að
slíkri framkvæmd og hvort
áhugi væri meðal félagasam-
taka um slíkt verkefni. Allmarg-
ir aldraðir og öryrkjar geta og
vilja inna af hendi vinnu, en
hafa ekki yfir vinnugetu að
ráða, sem vinnumarkaðurinn
vill nýta sér. Mikil bót væri að
nokkrum vernduðum vinnu-
stöðum og þá ekki síður mið-
stöð fyrir heimilisiðnað, sem
fólkið gæti starfað við heima-
fyrir eftir getu sinni.
Kannaður verði áhugi mið-
aldra og eldra fólks, sem býr
orðið í sér óþarflega stórum og
óþægilegum íbúðum eða hús-
um, á skiptum. Gæti ráðið í
samvinnu við Húsnæðismála-
stofnun, gengist fyrir stofnun
byggingarsamtaka, sem hefðu
að markmiði byggingu smærri
íbúða í raðhúsi á góðum stað í
bænum fyrir eldra fólk og léti
það eldri íbúðir eða hús upp í
kostnað. Þá er í þessu sambandi
ítrekuð þörfin á fjölgun leigu-
íbúða á vegum bæjarins'.
Teknir verði upp fastir fundir
með fulltrúum Félagsmálastofn-
unar, FSA og dvalarheimil-
anna, um samræmingu þjón-
ustunnar við aldraða, nýtingu
vistrýma, heimilisþjónustu
o.fl.
Félagsstarfsemi þá sem rekin
er í „opnu húsi“ þarf að efla
bæði að aðstöðu, fjölbreytni og
aðsókn. Með aukinni fjöl-
breytni höfðaði hún til fleira
eldra fólks. Væri hún oftar
mætti mun frekar en í dag
hamla gegn einangrun eldra
fólks.
Forsenda þess er að félags-
starfsemin hafi yfir föstu hús-
næði að ráða. Þá bæri að stefna
að aðild og umsjón aldraðra
sjálfra með félagsstarfinu auk-
ist þannig að fremur verði um
félagsstarf þeirra en félagsstarf
fyrir þá að ræða.
HEIMILISÞJÓNUSTA
Starfsemi heimilisþjónust-
unnar skal aukin samhliða
eftirspurn, þannig að alltaf sé
hægt að sinna nýjum beiðnum.
Hlutverk heimilisþjónustunnar
er samkv. reglugerð að veita
öldruðum aðstoð við að búa
sem lengst í heimahúsum, að-
stoða sjúklinga i heimahúsum,
hafa umsjón með heimili i
veikindaíjarveru húsmóður eða
heimilisföður, aðstoða fatlaða,
veita ráðgjöf um hússtjórn og
sinna samkv. mati annars konar
beiðnum sem berast. Mestur
I
hluti heimilisþjónustunnar er
veittur öldruðum, til að þeir geti
sem lengst búið heima. Nauð-
synlegt er, að sjúkrahús og
dvalarstofnanir geti tekið við
fólki þegar dagleg þjónusta
dugir ekki lengur og fólkið er
hjálparþurfi allan sólarhring-
inn. Þarf slíkum sjúkrarýmum
að fjölga mjög frá því sem nú er,
því neyðarástand ríkir.
Er hér lokið lauslegri endur-
sögn úr stefnumótun Félags-
málaráðs og Félagsmálastofn-
unar. Ástæða er til að taka fram
að stefnumótunin tekur til alls
kjörtímabilsins og samkomulag
varð meðal fulltrúa flokkanna i
Félagsmálaráði um hana. Það
verður forvitnilegt að fylgjast
með því hvernig flokkarnir í
bæjarstjórn koma til með að
fylgja henni eftir á næstunni.
NORÐURLAND er hér eftir
sem hingað til opinn vettvang-
ur til skoðanaskipta og um-
ræðna um félagsmál almennt og
þessa stefnumótun sérstaklega.
Til aðstoðarskjólstæðingum 3. Viststofnanir Akureyr-
sínum skal Félagsmálastofn- arbæjar.
un Akureyrar beita m.a. 4. Heimilisþjónusta.
eftirfarandi þjónustuleiðum 5. Ráðgjöf og sérfræðileg
og úrræðum: meðferð einstaklinga ogfjöl-
skyldna.
1. Leiguhúsnæði Akureyrar 6. Milliganga viðstofnan-
bæ.)ar-. ir og félagskerfi.
2. Fjárhagsaðstoð í láns- 7. Tímabundnar vistanir.
eða styrkformi. 8. Tilsjón og eftiriit.
Gamli maðurinn. Oliukrítarmynd eftir Ragnar Lár.
NORÐURLAND- 5