Norðurland - 23.05.1979, Qupperneq 3

Ole Lindquist:
Stefnubreyting brýn^
í hvalveiðimálum Islendinga -
(Seinni hluti greinar um hvali)
Alþjóðlega Hvalveiðinefndin,
IWC, tók til starfa 1949 á
grundvelli sáttmála frá 1946.
14 ríki þ.e. þau sem þá stóðu
fyrir verulegum hluta hvalveiða i
heiminum, reyndu með þessu að
koma á fyrirkomulagi, sem kæmu
í veg fyrir óæskilega samkeppni,
offramleiðslu hvallýsis o.þ.h. auk
þess sem ákveðnir framsýnir
menn höfðu efalaust vonast til að
tryggja grundvöll hvalveiðanna
um ókomna framtíð með aðgerð-
um þessum.
Þessi félagsskapur hvalveiði-
manna fór þá einnig fögrum
orðum um verndun hvala í
framtíðinni og nauðsyn þess að
koma í veg fyrir þá ofveiði sem
saga hvalaveiða hafði áður
einkennst af.
Það er hægt að vísa á
margskonar friðunaraðgerðir
sem IWC hefur staðið að, en
þeim er flestum sameiginlegt, að
vera komið á alltof seint, þ.e.a.s.
þegar hvalastofnar hafa verið
ofveiddir um lengri tíma og
stofnarnir orðnir það litlir að
vafasamt er hvort dýrin geta
fjölgað sér nægilega mikið í
framtíðinni til að þau geti lifað
af sem tegund.
Ekki er öðruvísi farið með
nýja kvótakerfið og nýja stjórn-
unnarfyrirkomulagið sem IWC
tók upp 1974 og sem á ensku
kallast „New Management
policy“. Átti það að vera
einhverskonar „andsvar" við
tilmælunum nr. 33 frá umhverf-
ismálaráðstefnu SÞ um 10 ára
frestun á meiriháttar hvalveið-
um. Þetta nýja stjómunarfyrir-
komulag byggir m.a. hreinlega
á skipulöguðum ofveiðum og
færir sér í nyt hina auknu
viðkomu sem einkennir hvala-
stofna í mikilli lægð. Er því
haldið opinberlega fram, að
þessa „umfram“-viðkomu megi
veiða meira að segja „. . . án
nokkurar hættu fyrir stofninn ..
. “(!) Var það m.a. ástæðan fyrir
því að stjórn Umhverflsverndar-
áætlunar Sameinuðu Þjóð-
anna, UNEP 1973 og 1974
ítrekaði tilmæli nr. 33 og að
Alþjóðasambandið fyrir varð-
veislu náttúru og náttúruauð-
linda, IUCN sem eru heildar-
samtök mjög margra vísinda-
félaga og hafa innan sinna
vébanda meðal fæmstu vísinda-
manna heims mótmæltu á aðal-
fundi sínum í september 1975
þessu „New Management
Policy“
Staðreyndin er sú, að hvers-
konar stofnstærðaráætlanir í
sambandi við hvali - og þá að
sjálfsögðu einnig af hálfu vís-
indanefndar IWC - hafa verið
vafasamar í meira lagi, því
hvalarannsóknir eru í raun og
veru af skornum skammti og
lítið sem ekkert að byggja á.
Það hefur ávallt verið stórt bil
á milli efri og neðri skekkju-
marka stofnstærðaráætlunar og
áætlunar um viðkomu stofn-
anna. Það er nú æ oftar
viðurkennt að skekkjan er mun
meiri en menn áður höfðu
haldið.
Þessar upplýsingar hafa
vísindamenn lagt fram, en þá
hafa þeir og sérstaklega hinir
pólitísku fulltrúar hvalveiðiþjóð
anna í IWC valið að einblína á
þær tölur (innan skekkjumark-
anna) sem eru þeim hagstæð-
astar hverju sinni og kvótar
settir samkvæmt þeim eða jafn-
vel enn hærri.
Ef kvótar eru settir innan
skekkjumarkanna geta hinir
pólitísku fulltrúar að vísu ávalt
bent á að þeir fari að ábending-
um vísindamanna. En þegar í
svo til öll skiptin eru valdir
kostir sem eru hvalastofnunum
óhagstæðastir, en hvalaveiði-
félögunum hagstæðastir, láta
afleiðingarnar ekki heldur á sér
standa: Ofveiði hefur því verið
staðreynd, þrátt fyrir kvótakeríl.
Það lýsir ástandinu ágætlega
að rekja röksemdarfærslu
Þórðar Ásgeirssonar, skrifstofu
stjóra í sjávarútvegsráðuneyt-
inu, fulltrúa íslands hjá Alþjóða
Hvalaveiðinefndinni og for-
manns hennar, eins og Tíminn
(15. nóv. 1978) greinir frá:
„I atkvæðagreiðslum á fund-
um alþjóða hvalveiðiráðs-
ins sagði Þórður íslendinga
fara eftir ábendingum vísinda-
nefndar ráðsins, sem hefði það
að markmiði að vernda hvala-
stofna, hvorki meira né minna.
... Þórður kvað íslendinga hafa
setið hjá við atkvæðagreiðslu,
þegar Frakkar og Bandaríkja-
menn báru fram tillögu þess
efnis, að takmarka hrefnuveið-
ar Kóreumanna í Japanshafi.
Vísindanefndin hefði gefið þrjá
möguleika til þess að velja um
og erfitt hefði verið að gera upp
á milli þeirra vegna skorts á
upplýsingum."
Hefðu hvalverndunarsjónar-
mið - samkvæmt hinni gullnu
reglu „Safety first“ - setið í
fyrirrúmi, hefði þessi „skortur á
upplýsingum“ verið meiri en
nógur til þess að fá Island til að
styðja þær tillögur sem örugg-
lega tryggðu vöxt og viðgang
umrædds hvalastofns. Þetta er
þó ekkert einsdæmi.
Tilmæli nr. 33 frá umhverfís-
málaráðstefnu SÞ fjallaði - auk
hins bráðnauðsynlega 10-ára
hvalveiðibanns - einnig um efl-
ingu IWC og aukningu hvala-
rannsókna.
Um síðarnefnda atriðið þarf
ég ekki að fara mörgum orðum.
Þrátt fyrir að miljónir hvala hafí
látið lífíð af mannavöldum á um
400 árum (til þess að verða að
lýsi, sápu, kertum, smurolíu,
hunda- og kattafóðri, áburði og
á síðustu tímum litlu einu af
hvalbuffí og þ.h.) hafa jafnvel
fræðimenn harla litla raunveru-
lega vitneskju um líffræði, vist-
fræði, líf, hegðun, vitund,
merkjakerfí og uppbyggingu fé-
lagshópa þessara dýra, sem þó
standa okkur mönnunum nær
en mörg önnur dýr jafnvel á
þurrlendi.
Hverskonar verndun og fram
tíðarhagnýting hvala er óhugs-
andi, nema að hér verði unnið
stórvirki næstu árin. 1977 ból-
aði svolítið á auknum hvala-
rannsóknum af hálfu IWC og til
þess að allir tækju nú eftir þessu
voru þær skírðar Áratugur al-
þjóðlegra Hvalarannsókna,
IDCR.
EJling IWC
Greinina úr tilmælum 33 frá
umhverfismálaráðstefnu SÞ um
eflingu Alþjóða Hvalveiðinefnd-
arinnar þarf einnig að skoða í
víðara samhengi.
Alla tíð frá því IWC var sett á
stofn hefur staðið til boða að
nefndin gerðist ein af stofnun-
um Sameinuðu Þjóðanna. Þetta
hefði haft í för með sér auknar
skyldur af hálfu IWC (s.s. tillit
til heildarhagsmuna og sjónar-
miða flest allra aðila SÞ), en á
hinn bóginn stóraukna mögu-
leika til að tryggja vísindalegan
grundvöll stefnumörkunar og
ekki síst framkvæmd stefnunn-
ar. Þessu var þó ávalt hafnað.
IWC hefur fram að 1972 - og
reyndar að mestu leyti fram að
deginum í dag - einungis verið
þröngur félagsskapur manna
sem fyrst og fremst hafa gætt
stundar- og einkahagsmuna
sinna. Röksemdir þeirra um að
það sé líka þeirra hagsmuna-
mál að hvalastofnarnir haldi
stöðugri meðalhámarksvið-
komu hafa hingað til ekki getað
sannað sig miðað við starfsemi
IWC sjálfra: æ ofan í æ hafa
(pólitískir fulltrúar) IWC leyft
veiði hvala af ýmsum tegundum
þangað til í algert óefni er komið
og stofnarnir að einhverju eða
öllu leyti hrundir, þá fyrst hefur
komið til friðunar.
Fulltrúi Mexíkó sagði 1974
um IWC: „ . . . þessarar nefnd-
ar mun verða minnst í sögunni
sem lítils hóps manna, sem
brugðust hinni mikilvægu skuld
bindingu við heiminn að starfa á
ábyrgan hátt, og sem vernduðu
hagsmuni fárra hvalveiðimanna
í stað framtíðar þúsunda
hvala.“
Þar sem IWC ekki vildi gerast
ein af stofnunum SÞ gat um-
hverfismálaráðstefna SÞ ekki
gert annað en beina því að ríkis-
stjórnum heimsins að notfæra
sér það að IWC-aðild er öllum
ríkjum, sem áhuga hafa, opin.
Tilmælin um að „efla Alþjóða
Hvalveiðinefndina“ eru með
öðrum orðum m.a. dulbúin til-
mæli um að ríki, sem áhuga og
vilja hafa, til að tryggja framtíð
og viðgang hvala hér á hnettin-
um okkar, gangi í IWC og rjúfi
með því einokunaraðstöðu hval
veiðimanna og fulltrúa þeirra í
nefndinni, en einnig tilmæli til
þeirra ríkja, sem stundað hafa
hvalföng án þess að vera aðilar
að IWC. Auk þess fela þessi til-
mæli í sér að Alþjóða Hval-
veiðinefndin skuli fá fleiri fasta
starfsmenn en þann eina ritara
sem nefndin hafði fram að því.
Við þetta bætist að nokkur
ríki, sem áður stunduðu hval-
veiðar, hafa upp á síðkastið
alveg breytt um stefnu og munu
fylgja tilmælunum um 10-ára
bann við allri „commercial
whaling“ hart eftir.
Bandaríkin og Ástarlía munu
leggja fram slíka tillögu á 31.
ársfundi IWC, sem verður hald-
inn í Lundúnum 9.-13. júlí í
sumar. Rétt um þessar mundir
eru 19 ríki aðilar að IWC, og
mun vísindanefnd IWC koma
saman stuttu áður til undir-
búnings.
í Bandaríkjunum hafa um-
hverfisverndarsamtök lengi ver-
ið tiltölulega öflug og það er
ekki síst fyrir þeirra tilstilli að
Bandaríkin fremst allra ríkja
hafa sýnt málefnum varðandi
hvali verðskuldaða athygli.
Bandaríkin hafa einnig, svo til
ein í heiminum hingað til, gripið
til róttækra aðgerða þeim til
verndar.
Síðan í október 1972 hafa
Bandaríkjamenn búið við mjög
ströng verndunarlög í sambandi
við sjávarspendýr að hinum
hefðbundnu veiðum Inúíta í
Alaska undanskildum. Lögin
kallast Marine Mammal Protec-
tion Act of 1972 og taka til
Bandaríkjanna sjálfra en einnig
allra bandarískra borgara, fyr-
irtækja o.s.frv. erlendis. Þau
banna þessum aðilum hvers-
konar öflun, nýtingu og verslun
með sjávarspendýr eða afurðir
þeirra auk þess sem föng
þessara dýra eru háð mjög
ströngum reglum og sterku
eftirliti. Sektir, sem dæmdar
hafa verið í málum vegna brota
á lögunum þessum eru himin-
háar, auk þess sem t.d. varning-
urinn hefur verið gerður upp-
tækur.
I lögum er m.a. ákveðin
stofnun öflugrar sjávarspen-
dýranefndar og einnig er til-
greint hvaða stefnu Bandaríkja-
stjórn á að fylgja á alþjóðavett-
vangi.
En Bandaríkjamenn hafa
ekki látið við þetta sitja. Síðan
1975 hefur Bandaríkjaforseti
það í höndum sér að banna
hverskonar innflutning frá ríki,
sem „... hagar sér þannig að það
dragi úr árangri alþjóðalegra
umhverfísverndarstofnanna“,
Sá ljóti leikur, sem íslensk
stjórnvöld hingað til hafa leikið
í sambandi við hvalveiðar hafa
ekki einungis verið valdar að því
að leiða hvalina enn nær tortím-
ingu - þessi Ieikur er íslenskum
þjóðarhagsmunum stórhættu-
iegur því varla mega íslendingar
t.d. missa af Bandaríkjamark-
aði, en hann tekur u.þ.b. 25% af
öllum útflutningi Islendinga,
sérstaklega freðfiski.
Varla mun íslendingum
heldur lítast á blikuna, ef
bandarísk náttúruverndarsam-
tök hæfu herferð til að fá
almenning þar í landi til að
hætta að kaupa íslenskan físk
t.d. undir slagorðinu „Save the
whales - Boycott Icelandic
fish!“ á sama hátt og þeir núna
gera gagnvart japönskum vör-
um.
En það er ekki einungis á
vettvangi IWC að ísland hefur
komið sér óþægilega fyrir í
sviðsljósinu.
Um þessar mundir eru 51 ríki
aðilar að samningi sem tekur til
alþjóðlegrar verslunar með villt-
ar dýra- og plöntutegundir, sem
hætt er við útrýmingu. Svo til
allar hvalategundir eru undir-
orpnar alþjóðasamningi þess-
um, en íslenskur almenningur
veit lítið sem ekkert um þetta og
ekki heldur að íslensk stjórn-
völd hafa hvorki undirritað né
samþykkt hann, en hann var
gerður í Washington, í mars
1973 og öðlaðist gildi 1. júlí
1975.
Island og íslensku fulltrúarn-
ir eru þegar búnir að verða sér til
mikils álitshnekkis m.a. vegna
íyrri afstöðu þeirra í Alþjóða
Hvalveiðinefndinni, ekki þarf að
bæta 31. ársfundi IWC þar við.
En eins og áður sagði mun
aftur liggja fyrir ársfundi IWC
tillaga, flutt af Bandaríkunum
og Ástralíu, um 10-ára frestun
allra annara hvalveiða en þeirra
sem eru þáttur í sjálfsnægtarbú-
skap, sérstaklega frumbyggja.
Mörg ríki munu nú sem
áður styðja tillöguna og fylgi
með banninu er meira en
nokkru sinni fyrr.
Það er tími til kominn að
almenningur hér á landi geri sér
grein fyrir að nú dugar ekkert
minna en hreinlega 180 gráðu
stefnubreyting í þessu máli, því
nógu lengi hefur hausnum verið
barið við steininn.
Ýmis íslensk náttúruverndar-
samtök hafa að vísu hér á
síðustu árum ályktað gegn
áframhaldandi hvalveiðum, en
almennt hefur þögnin ráðið eða
þá einhliða málflutningur á
borð við þann, sem t.d. Þórður
Ásgeirsson hefur staðið fyrir.
Eg vil stinga upp á því að
hæstvirt ríkisstjórn okkar,
svona til tilbreytingar, taki sér
svolítið hlé frá „efnahagsmál-
unum“ margnefndu og ræði
komandi 31. ársfund IWC,
alþjóðlega verndun hvala, ís-
lenskar hvalveiðar og útflutning
hvalafurða héðan í samhengi -
m.a. einnig við fulltrúa íslensku
náttúruverndarsamtakanna.
En það duga ekki lengur
falleg orð, nú er þörf aðgerða ef
stóru hvalirnir, langreyðarnar,
Framhald á bls. 5.
rsORÐURLAND - 1