Morgunblaðið - 28.12.2009, Blaðsíða 23

Minningar 23
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 28. DESEMBER 2009
Kveðja
frá Breiðafjarðarnefnd
Friðjón Þórðarson var héraðshöfð-
ingi í Dölum og andlát hans héraðs-
brestur mikill fyrir Dalamenn. Fas
hans var yfirvegað og hæverskt en
ákveðið eins og höfðingja sæmdi.
Friðjón lagði sig fram um að ljúka
málum í sátt, helst þannig að sam-
hljóða væri og mótatkvæðalaust.
Hann var eigi að síður afar fylginn
sér, ötull málafylgjumaður og ráða-
bruggari.
Breiðafjörður var Friðjóni mjög
kær og lagði hann sig allan fram um
að gera veg Breiðafjarðar og Breið-
firðinga sem mestan á öllum sviðum;
sagan, menningin, náttúran, atvinnu-
tækifærin og hvaðeina sem til fram-
fara horfði í héraði var honum hug-
leikið.
Alþingi ályktaði árið 1978, að til-
lögu Friðjóns, „að skora á ríkisstjórn
að stuðla hið fyrsta að því, að hið fjöl-
þætta lífríki Breiðafjarðar verði
kannað og verndað, eftir því sem
þurfa þykir, í samráði við heimamenn
og náttúruverndarsamtök“. Þarna
voru lögð fyrstu drög að lögum sem
árið 1995, sautján árum seinna, voru
samþykkt á Alþingi sem lög um
vernd Breiðafjarðar. Friðjón gegndi
formennsku í Breiðafjarðarnefnd frá
upphafi og stýrði alls 90 stjórnar-
fundum, þeim síðasta í júní 2008, og
ég átti því láni að fagna að taka þátt í
þessum fundum sem fulltrúi Vestur-
Barðstrendinga í nefndinni.
Breiðafjarðarnefnd var á ferð á
Siglunesi á Barðaströnd í júlí 2005.
Rétt neðan bæjarstæðisins á Siglu-
nesi stendur bautasteinn sem reistur
var til minningar um síðustu ábúend-
ur á Siglunesi þau Gísla Marteinsson
og Guðnýju Gestsdóttur. Á hann eru
rituð hin fornu áhrinsorð, sem hús-
freyja nokkur á Siglunesi hafði um
Siglunesvör eitt sinn er bóndi hennar
Friðjón Þórðarson
✝ Friðjón Þórð-arson, fyrrver-
andi ráðherra og
sýslumaður, fæddist á
Breiðabólsstað á
Fellsströnd 5. febrúar
1923. Hann lést á
Landakoti 14. desem-
ber 2009, 86 ára að
aldri.
Útför Friðjóns fór
fram frá Hallgríms-
kirkju 22. desember.
var á sjó og snögg
veðrabrigði urðu til
hins verra, að „sá sem
frá Siglunesi rær –
landi nær“.
Trú Breiðfirðinga á
þessi orð var mikil, og
algengt var að menn úr
Breiðafjarðareyjum
gerðu sér för að Siglu-
nesi og lentu þar áður
en þeir lögðu af stað
vestur á Brunna eða
aðrar verstöðvar vest-
ur í Víkum sem var al-
gengt, sérstaklega á
vorvertíð. Við lok heimsóknar Breiða-
fjarðarnefndar að Siglunesi ritaði
Friðjón Þórðarson, formaður nefnd-
arinnar, eftirfarandi kveðjuorð í
gestabók Sigluness:
„Breiðafjarðarnefnd á vettvangs-
ferð við vesturmörk á verndarsvæði
Breiðafjarðar.
Sagt er hér um Siglunes
að sá er héðan rær
eftir góða útiveru
alltaf landi nær
Þó að hér sé aðeins eftir
ósköp lítill bær
þessi aldni átrúnaður
er mér hjartakær
Með bestu heillaóskum,
Friðjón Þórðarson.“
Þar Friðjón Þórðarson er genginn
er skarð fyrir skildi. Innilegar sam-
úðarkveðjur færi ég Guðlaugu og fjöl-
skyldu Friðjóns heitins allri.
Þórólfur Halldórsson.
Nú er hún hljóðnuð – bassaröddin
úr Leikbræðrum – söngkvartettinum
ljúfa. Síðastur kvaddi Friðjón Þórð-
arson af þeim félögum, en auk hans
voru í hópnum: Gunnar Einarsson og
bræðurnir Ástvaldur og Torfi Magn-
ússynir. Leiðir þeirra söngbræðra
lágu fyrst saman í Breiðfirðingakórn-
um og á Jónsmessunni sumarið 1945
fór kórinn í frægðarför um Breiða-
fjarðarbyggðir og áði á heimleiðinni í
fallegri brekku í Hnappadalnum á
sunnanverðu Snæfellsnesi. Um þá
stund skrifaði Ástvaldur í ársritið
Breiðfirðing:
„Við fjórmenningarnir, síðar
„Leikbræður,“ gengum afsíðis norð-
ur með ásnum þar sem við fundum
kjarri vaxna brekku. Við vildum
kanna hvort við gætum ekki sungið
saman lag með fjórum röddum, en
þarna sungum við okkar fyrsta sam-
söng sem voru tvö lög: Erla góða Erla
og Ég vil elska mitt land“. Brekkunni
gáfu þeir félagar nafn; Fagrabrekka.
Síðar gerðist Friðjón félagi í Karla-
kór Reykjavíkur og síðustu árin söng
hann með eldri félögum kórsins. Á
þeim vettvangi lágu aftur saman leið-
ir þeirra leikbræðra í söngnum og þá
var stundum haldið vestur í Dali og
sungið af lífsins list með hinum tón-
elsku Dalamönnum. Oft var svo ferð-
in eins og seta í skólastofu, þegar
Friðjón settist við hljóðnemann,
sagði gamansögur úr sínu gamla
kjördæmi, nefndi hæð á hverju fjalli
og lýsti heimilisfólki á bæjum með
kostum sínum og kynjum. Og aldrei
var farið svo framhjá Höfn í Mela-
sveit, að Friðjón minnti ekki á kollega
sinn; Halldór Einarsson sýslumann í
Borgarfirði, sem Jónas Hallgrímsson
kvaddi ásamt öðrum Íslendingum í
Dýraskógi á Sjálandi vorið 1835 með
kvæðinu: „Hvað er svo glatt sem
góðra vina fundur,“ sem þá var sung-
ið fyrsta sinni. Halldór var þá að
halda til Íslands og sýslumannssetrið
var í Höfn.
Hér verður ekki gerð tilraun til að
lýsa ferli Friðjóns sem embættis-
manns og stjórnmálamanns. Í mínum
huga og sjálfsagt mjög margra var
hann fyrst og síðast Dalamaður – trúr
sínum uppruna og heimahögum til
síðustu stundar. Og hann var íhalds-
maður og húmanisti í bestu merkingu
þeirra orða. Með ljóðlist sinni og
söngrödd gaf hann okkur ómældar
ánægjustundir ásamt félögum sínum
í Leikbræðrum og gefur enn.
Við eldri félagarnir í Karlakór
Reykjavíkur kveðjum heiðursmann-
inn Friðjón Þórðarson með virðingu
og þökk. Aðstandendur – innilegustu
samúðaróskir.
Reynir Ingibjartsson
Fallinn er frá eftir stutta sjúk-
dómslegu höfðinginn Friðjón Þórðar-
son. Kynni okkar hófust í ársbyrjun
1970, þegar hann var sýslumaður í
Snæfellsnes- og Hnappadalssýslu og
réð mig til sín sem fulltrúa strax að
loknu lögfræðiprófi. Friðjón ók mér
vestur á P-16, sem var Bronco jeppi,
sem þá voru í hávegum hafðir. Á leið-
inni fræddi hann mig um staðhætti og
tengdi frásögn sína við fornsögur
með eftirminnilegum hætti. Þegar við
ókum um Mýrarnar benti hann á Eld-
borg á Mýrum og sagði hið forn-
kveðna, „þar var bærinn sem nú er
borgin.“ Friðjón var þaulvanur bíl-
stjóri og átti ekki í erfiðleikum með
snjóskaflana í Kerlingarskarði og við
komumst heilu og höldnu í Hólminn.
Friðjón var mikið á ferðinni alla tíð og
hafði ekið Volvobifreið sinni 416.000
km þegar henni var lagt.
Fulltrúastarfið á Snæfellsnesi var
gott veganesti fyrir framtíðina og frá
þeim tíma er margs að minnast. Á
þessum tíma var starfssvið sýslu-
manns allt annað en nú er, því auk
löggæslumála og dómstarfa, hafði
sýslumaður sérstakt hlutverk á
stjórnsýslusviði sem formaður sýslu-
nefndar. Minnisstæður er sýslufund-
ur þegar sýslunefndarmenn úr öllum
hreppum sýslunnar komu saman til
árlegs fundar, sem stóð í þrjá daga.
Þá var mikið um að vera og sýslu-
nefndarmenn margir mjög eftir-
minnilegir. Að kvöldi annars dags var
efnt til fagnaðar á heimili sýslu-
mannshjónanna, þar sem fluttar voru
ræður, kastað fram vísum og íslensk
sönglist í hávegum höfð og fjárlögin
sungin. Á þeim tíma sem ég var
fulltrúi Friðjóns á árunum 1970 og
1971 tókst með okkur vinátta sem síð-
an hefur haldist og má með sanni
segja að hann hafi ekki sleppt af mér
hendinni síðan. Þegar Friðjón varð
öðru sinni sýslumaður Dalamanna,
eftir að hann hætti á þingi, árið 1991,
kom ég aftur til starfa fyrir hann um
skeið. Á síðari árum höfum við átt
ýmis konar samstarf, sem hefur farið
vaxandi, en Friðjón var ótrúlegur
eljumaður og vann stöðugt að menn-
ingarmálum á sínum heimaslóðum í
Dalabyggð.
Eftir að Friðjón lét af þing-
mennsku 68 ára gamall var það af og
frá að kominn væri tími til að slaka á.
Hann var skipaður sýslumaður Dala-
sýslu öðru sinni. Mun það vera eins-
dæmi að sami maður sé skipaður til
þess að gegna sama sýslumannsemb-
ættinu tvisvar. Þegar hann lét af því
starfi sökum aldurs 70 ára var heldur
ekki kominn tími til að slaka á. Nú
fékk hann tíma til að vinna að hugð-
arefnum sínum varðandi menningu
og sögu Dalabyggðar. Má þar sem
dæmi nefna forgöngu hans um upp-
byggingu Eiríksstaða í Haukadal,
Leifsbúðar í Búðardal, og nú síðast
Sturlustofu, sem honum var svo um-
hugað um að kæmist á laggirnar.
Vann hann ötullega að því máli uns
yfir lauk. Vonandi verður þess ekki
langt að bíða að afrakstur þeirrar
vinnu hans líti dagsins ljós.
Friðjón Þórðarson átti langan og
farsælan lífs- og starfsferil að baki.
Það eru margir sem eiga honum mik-
ið að þakka og sakna hans nú. Ég er
einn þeirra. Við Ragna vottum eftir-
lifandi eiginkonu hans, börnum hans
og fjölskyldum þeirra innilega samúð
okkar. Blessuð sé minning hans.
Eggert Óskarsson.
Við Friðjón Þórðarson áttum sam-
tímis sæti á Alþingi í 24 ár. Við vorum
samstarfsmenn og stundum vopna-
bræður í stjórnmálaátökum, ekki síst
þegar við tókum báðir sæti í í rík-
isstjórn Gunnars Thoroddsen í febr-
úar 1980. Samskipti okkar eiga því
langa sögu.
Friðjón var prúður maður og hóf-
samur, hvort sem var í daglegri um-
gengni eða í ræðustól á Alþingi. Hann
vandaði málflutning sinn og naut þar
þekkingar sinnar og reynslu en hon-
um var einnig tamt að tala gott ís-
lenskt mál.
Hann var óáleitinn að fyrra bragði
en fastur fyrir þegar á reyndi og kom
mörgu því til leiðar sem hann barðist
fyrir. Hann var vinsæll á Alþingi og
átti öflugt fylgi kjósenda heima í hér-
aði. Kom það skýrast í ljós með glæsi-
legri útkomu hans í prófkjöri á Vest-
urlandi, sem haldið var nokkru áður
en hann lauk starfi sínu sem ráð-
herra.
Friðjón hafði listræna hæfileika,
var ágætur hagyrðingur, lék á hljóð-
færi, hafði mjúka og öfluga bassarödd
og söng í kvartettinum Leikbræður á
fyrri árum. Þessir hæfileikar nýttust
ekki síst á gleðimótum, í góðra vina
hópi og í vinnuferðum þingnefnda eða
stofnana þar sem hann starfaði, en
hann sat m.a. í bankaráði Búnaðar-
bankans í nálega aldarþriðjung.
Hann hafði næmt auga fyrir því hve-
nær hentaði að setjast að hljóðfærinu
og kalla fólk saman til að syngja.
Vesturland allt var honum kært. Á
ferðum um þær byggðir léku honum
á tungu urmull örnefna, hæð á fjöllum
hvert sem litið var og sagnir um fólk
og atburði frá fyrri öldum og síðari
tímum. Fáum duldist þó að Dalirnir
stóðu hans hjarta næst. Þar var hans
fæðingarsveit, þar var hann lengi
sýslumaður og gegndi fleiri störfum
og þar dvaldi hann oft og lengi á síð-
ustu árum.
Engan hef ég þekkt sem kunni
Sturlungu og breiðfirskar fornsögur
jafn vel og hann. Í þeim fræðum átti
hann „sína“ menn sem hann hafði dá-
læti á og var því líkast sem hann hefði
þekkt þá persónulega. Á síðustu ár-
um starfaði hann mjög að menningar-
legum og sögulegum verkefnum í
sinni heimabyggð og er það merkur
lokaþáttur á löngu og farsælu ævi-
starfi.
Nú er hann fluttur til nýrra heim-
kynna. Þar hygg ég að hafi beðið vinir
í varpa. Ég flyt honum þakkir fyrir
langt og gott samstarf. Við Helga
færum eiginkonu hans, börnum hans
og fjölskyldu allri einlægar samúðar-
kveðjur.
Pálmi Jónsson.
Þú getur engu logið
um ágæti Péturs,
sagði jafnaldri hans,
er ég leitaði upplýsinga um störf
Péturs H. Ólafssonar að málefnum
Félags eldri borgara í Reykjavík
fyrr á árum. Hann var meðal stofn-
enda félagsins og kórsins og var líf-
ið og sálin í hvoru tveggja, sagði
viðmælandi minn.
Pétur H. Ólafsson var reyndar
orðinn þjóðsagnapersóna í lifanda
lífi. Á erfiðum tímum byrjaði hann
ungur að vinna og lét laun sín
renna beint til móður sinnar til
stuðnings henni og mörgum systk-
inum. Hann hafði haft þann hátt á
fram á fullorðinsár að láta móður
sína hafa launaumslagið sitt óopnað.
Pétur fór snemma til sjós, var
fyrst á togurum og síðar á far-
skipum og sýndi þá einatt mikla
hugdirfsku. Kunnastur varð hann af
ferð sinni á stríðsárunum er hann
vann undir vélbyssuskothríð og
Pétur Hafliði Ólafsson
✝ Pétur HafliðiÓlafsson, fæddist í
Stykkishólmi 10. febr-
úar 1920. Hann lést á
líknardeild Landspít-
ala Landakoti laug-
ardaginn 5. des. sl.
Pétur var jarðsung-
inn frá Hallgríms-
kirkju 16. desember
2009.
tundurskeytum í
skipalest þar sem að-
eins fjögur af 37 skip-
um náðu höfn. Þegar
komið var til Múr-
mansk stóð hann í
rústabjörgun eftir
loftárásir á borgina.
Um þessa lífs-
reynslusögu má lesa í
Kröppum lífsdansi,
ævisögu Péturs, sem
Jónas Jónasson færði
í letur. Þar skín í
gegn ekki aðeins
æðruleysi og þraut-
seigja heldur líka góðmennska
hvort sem hann hjúkraði helsærð-
um skipsfélaga sínum á sjó eða átti
við ótaminn fola í landi.
Pétur var einn af stofnendum Fé-
lags eldri borgara í Reykjavík árið
1986 og kórs eldri borgara, sat í
stjórn félagsins og kórsins, hafði
forgöngu um svokallað Opið hús og
dansleiki þess og vann síðan mikið
sjálfboðastarf um langt árabil.
Meðal annars stóð hann fyrir
ferðalögum eldri borgara og var
þar sem annars staðar mikill gleði-
gjafi. Í ferðunum tók hann bæði
ljósmyndir og hreyfimyndir sem
áfram bera vitni um starf Péturs á
vettvangi félagsins.
Undir lokin annaðist hann miða-
sölu á dansleikjum í félagsheimili
FEB í Stangarhyl. Hann var gerð-
ur að heiðursfélaga FEB í Reykja-
vík á 20 ára afmæli félagsins árið
2006.
Í félagsstarfi FEB lágu leiðir
okkar saman. Þar fann ég að ekkert
var ofsagt um það sem ég hafði
heyrt um glaðværð og glettni Pét-
urs sem ávallt hefði verið aðals-
merki hans í öllu starfi. Fyrir þau
störf stendur félagið í þakkarskuld
við Pétur H. Ólafsson og nánustu
aðstandendur hans sem gerðu hon-
um kleift að sinna umfangsmiklu
sjálfboðastarfi í þágu félagsins og
eldri borgara.
Fyrir hönd félagsins votta ég að-
standendum Péturs innilega samúð.
Unnar Stefánsson, formaður Fé-
lags eldri borgara í Reykjavík.
Kór Félags eldri borgara í
Reykjavík kveður í dag fyrrverandi
formann sinn, Pétur Hafliða Ólafs-
son.
Pétur, ásamt fleirum, var áhuga-
maður um stofnun kórs innan fé-
lagsins og á stofnári þess, 1986,
gekk það eftir. Kór varð til, sem á
þeim tíma þótti hreint ekki sjálfsagt
mál og hefur hann starfað óslitið
síðan.
Pétur sem sjálfur var músíkalsk-
ur og söngelskur, lagði kórnum til
fallega tenórrödd sína frá upphafi.
Þetta reyndist farsælt upphaf og
í dag er öflugt starf kóra eldri borg-
ara um land allt.
Pétur átti þann draum að stofnað
yrði landssamband þessara kóra og
kemst það vonandi í framkvæmd
fyrr en síðar.
Kór FEB í Reykjavík hefur
ferðast mjög mikið og víða á ferli
sínum. Pétur, sem var formaður
kórsins yfir 15 ár, sá aldrei hindr-
anir nema til að ýta þeim úr vegi og
þannig kom hann þessu óskabarni
sínu í söngferðir til margra landa
auk ótaldra söngferða innanlands.
Einhverjar minnisstæðustu ferðir
kórsins eru til Íslendingabyggða í
Kanada 1998 og til Rússlands árið
2003. Í Pétursborg söng kór FEB
með kór rússneskra eldri borgara
sem lifað höfðu af umsátrið um
borgina á stríðsárunum. Okkur eru
minnisstæðar voldugar raddir þessa
fullorðna fólks, sem hafði reynt
margt og lagði tilfinningar sínar í
sönginn. Það var áhrifamikið á að
hlýða.
Fyrir Pétri, sem hafði sjó-
mennsku að ævistarfi, rifjuðust upp
minningar um hættuferðir yfir hafið
með íslenskum fiskibátum og skipa-
lestum til Murmansk og fleiri staða.
Pétur var félagshyggjumaður og
vildi hag allra sem bestan. Hann
bar lítilmagnann fyrir brjósti.
Hjálpsamur var hann, kominn til
skjalanna þar sem honum fannst
þurfa og vissu ekki aðrir af en þeir
sem nutu.
Hann var líka mikill sögumaður
og kunni þá list að segja þannig frá
vinum og samstarfsmönnum að per-
sónur lifnuðu við fyrir augum
manns.
Úr æsku sinni sagði hann kór-
félögum frá því að alla morgna hafi
hann vaknað eldsnemma og sungið
hátt og mikið þar til móðir hans gaf
honum eitthvað í svanginn.
Hann var græskulaus og glað-
lyndi hans og hlýja smitaði frá sér.
Ekkert var raunar ómögulegt
þegar Pétur var annars vegar.
Nú syngur Pétur Hafliði ekki
lengur með okkur. Eftir snarpa
viðureign við illkynja sjúkdóm, laut
hann því sem við öll munum lúta og
fór sáttur.
Við trúum að nú syngi hann með
ástvinum sínum sem farnir eru á
undan honum.
Og kannski ómar söngur og létt-
ur hlátur fyrir eyrum okkar er við
minnumst hans.
Við sendum börnum hans, barna-
börnum og systkinum innilegar
samúðarkveðjur.
Ég elska hafið æst, er stormur gnýr,
ég elska það, er kyrrð og ró þar býr.
Á djúpið blátt er bleikur máni skín.
Ég bláfjöll elska, er sáu ei augu mín.
Og hljóða nótt með stjarna blysin
björt
og bjarma kvölds, er roðar húmský
svört.
Ég elska söngsins angurmilda hreim,
ég elska hugans flug um víðan geim.
(Guðm. Guðmundsson.)
Hann að geyma
bið engla,
því ei snýr aftur
rekki sá til mannheima
er gleði gaf geði
og á sjálfum raunir reyndi
hann af guði falinn sé.
(K. Pje.)
F.h. Kórs Félags eldri borgara í
Reykjavík,
Kristín S. Pjetursdóttir.