Skólablaðið - 01.01.1970, Page 39

U M GÁFUR O G HÆFILEIKA
I ) GAFNAVISITALA . Þegar talað er um gáfur, er venjulega talað um hæfileika til að leysa
þrautir, nákvæmni hugans, fmyndunarafl, dómgreind, athygli, lærdóm
o.s.frv. Allir þessir hlutir, ásamt fleirum, flokkast undir skilgreininguna "hæfileika-framkoma".
Gáfur eða hæfileikar er eitt það erfiðasta hugtak sem reynt hefur verið að útskýra. Margir sál-
fræðingar hafa verið mjög ósammála um þetta fyrirbrigði heilans, gáfur. Eitt er þó venjulega
notað til útskýringar á gáfum, en það er gáfnavfsitalan, sem fundin er með hæfileikaþrautum
( gáfnapróf ). Gáfnavfsitala er meðaltal af kerfisbundnum tölum, sem eiga að tákna þá andlegu
hæfileika sem augljósastir eru.
II ) ÞRÓUN HÆFILEI KAÞRAUTA. Fyrr á tfmum voru gerðar tilraunir til að mæla hæfileika með
krufningu heilans. Þessar tilraunir reyndust þó algerlega árangurslausar,
þvf enginn munur reyndist á heilum aumingja og "sénfa". - Aðrir vfsindamenn byggðu tilraunir sfn-
ar á skynjun fólks. Var þá um tfma talið, að allt, sem gerðist f heilanum væri f beinu sambandi við
skynjunina, þó einkum sjónina og heyrnina. Eftir miklar rannsóknir á þessu sviði komu sálfræðingarn-
ir með eftirfarandi getgátu : "Einstaklingar, sem hafa næmari skynjun, þ.e. heyrnogsjón, eru
betri námsmenn en þeir, sem ekki hafa hana. " Þessi tilraun til að tengja saman skynjun og námshæfi-
leika reyndist eins oghinar . alveg út f bláinn. Jafnt góðir, sem lélegir nemendur reyndust vera næm-
ir eða ónæmir.
Arið 1905 tókst franska sálfræðingnum Dr. Alfred Binet að koma góðri og
nothæfri mælingu á gáfur. Hann hafði fengið það verkefni að grennslast eftir gáfnafari barna f skólum
Parfsar. Dr. Binet ákvað að prófa aðferð, sem hann hafði sjálfur fundið upp. Aðferð hans byggðist upp
á að safna hegðunarprufum eftir vissu og ströngu kerfi. Til þess að fá þessar hegðunarprufur, lét hann
börnin leysa þrautir úr daglegu umhverfi sfnu. Þegar f byrjun gerði þessi merki sálfræðingur sér grein
fyrir einni árfðandi staðreynd: "Treggáfuð börn voru eðlileg börn, aðeins andlega seinþroska. "
Binet útbjó ýmsar tegundir þrauta og miðaði hverja við vissan aldursflokk. Ef 60-90% barnanna gátu
leyst þrautirnar voru þær taldar hæfa þessum aldursflokki. En ef öll börn gátu leyst þrautirnar voru
þær taldar of léttarog einsof þungar ef ekkert þeirra gat það. Með endurteknum þrautum og endur-
bótum tókst Binet að skipuleggja gáfnapróf, sem hæfði hverjum aldursflokki. Þegar Binet hafði lokið
skipulagningu kerfisins olli það byltingu f mælingum á gáfum. - Dæmi um þrautir Binets :
15 ára A) endurtaka 7 tölur eftir prófdómara - B) túlka myndir - C) túlka gefnar staðreyndir
3 " A) benda á nef, munn og augu - B) telja upp nöfn fjölskyldu sinnar
C) endurtaka 2 tölur eftir prófdómara
ORVINNSLA PROFANNA. Ef barn sem gekkst undir þessar þrautir hafði andlegan aldur ( aldur skv.
útkomu þrautarinnar ) lægri en réttur aldur þess var, var barnið illa gefið
eða seinþroska. Ef andlegur aldur var hærri en réttur aldur , var barnið vel gefið eða bráðþroska.
Orvinnsla formúla Binets :
ANDLEGUR ALDUR
RÉTTUR ALDUR
sinnum 100
GÁFNAVISITALA
ATH : Vegna ýmissa tækni- og tölfræðilegra atriða er aðferðin við útreikning gáfnafars flóknari en
hér hefur verið sýnd. Það sem hér hefur verið sýnt er þó meginkjarni þessarar flóknu aðferðar.
Astæðan fyrir þvf að brotið er margfaldað með hundrað er sú,að meðalgreind almennings er hundrað.
Helmingur mannkynsins hefur gáfnavfsitöluna 90-110.
FRÁ HÖFUNDI. Eru þessi gáfnapróf fullnægjandi mælikvarði og réttlátur dómur á gáfnafar
fólks? ( f þessu tilfelli barna.) Gasti ekki verið svo, að eitthvert barnið hafi
orðið leitt f prófinu og hreinlega hætt. Eða t. d. að prófdómarinn hafi verið, að dómi barnsins, Ijótur
og leiðinlegur karl. Svo getur það hreinlega verið, að barnið hafi ekki verið vel frískt þennan dag og
þvf ekki beitt öllum sfnum andlegu kröftum. Margt kemur hér til greina, sem veikir áreiðanleika
gáfnaprófa. Þó er reynt að beita ýmsum aðferðum á móti þessu, þ. e. reynt er að hafa prófið hlutlaust
og allar prófanir eins kerfisbundnar og hægt er. Eins er farið að með börnin. Þau.sem af einhverjum
ástæðum eru óupplögð, eða eru ekki við fulla heilsu , eru látin bfða betri tfma. Einnig er reynt að
láta börnin taka fleiri en eina þraut og allar þrautimar sfðan bornar saman.
Þar til betri tæki og aðferðir koma fram, verður aðeins hægt að mæla gáfna-
far eftir þeim augljósustu hæfileikum, sem hver persóna kann að hafa. Af athugunum sálfræðinga á
þvf hvað maðurinn gerir, getum við betur gert okkur grein fyrir hvað hann
( Þýtt, endursagt og stytt úr "Psychology of Everyman"
kafli um "Ability and Intelligence testing" )
"PATRIK"