Austri - 21.02.1962, Síða 2

2
AUSTRI
Marteinn Magnússon:
Lílið reisukorn
Mér datt í hug að senda
Austra fáeinar línur, mér til
gamans, og þá varð ég auð-
vitað að heimsækja ritstjór-
ann, því að sjálfsagt verður
hann að vega og meta allt,
sem fer í hans blað.
Ég rölti því til hans þarna upp
í hæðimar og hringdi bjöll-
unni. Kona hans kom til dyra
og ég innti hana eftir ritstjór-
anum. Hann var þá ekki
heima helv .. . það tama og
ekki vissi hún hvar hann
eyddi tímanum þá stundina.
Það er ljótt af mönnum að
láta ekki konurnar vita um
sínar ferðir og ljótt af öðrum
mönnum að tefja lengi í
heimsókn, þegar maðurinn er
ekki heima. Ég hafði mig því
á brott hið bráðasta.
I.
Fyrir löngu síðan ráðgerðum við
hjónin að fara til Akureyrar, því
að þangað höfðum við aldrei kom-
ið, en sú ráðagerð komst aldrei til
framkvæímda, meðan vfið vlorum
bæði ofan moldar, en í fyrrahaust
var mér boðin þátttaka í skemmti-
ferð með Sæsilfursfólkinu til Mý-
vatns, Húsavíkur og áfram um
Tjömes, Ásbyrgi, upp í Gríms-
staði og svo beina leið heim. Ferð-
in hófst snemma morguns 24.
sept. og heim var komið um tvö
leytið mánudagsnótt. Þá var
haustslátrun byrjuð hjá kaupfé-
laginu og glóðvolgar gærur biðu
mín. En ég vissi ekkert um þá ráð-
stöfun og svaf hinn rólegasti
fram um kl. níu. Samt var víst
enginn tími af mér dreginn, þótt
ég mætti ekki á réttum tíma.
Kannske er það ekki lengur tízka
nú á dogum, kannske á ég það að
þakka tign minni sem gærumála-
ráðherra og aldursforseti á þess-
um vinnustað.
Og ekki var flakki mínu til
Norðurlands lokið með þessari
ferð. Seint í sept. sl. haust var
mér enn boðin þátttaka í skemmti-
ferð starfsfólks Sæsilfurs, og í
þetta sinn til Akureyrar. Ég vissi
ekki til að neinir af mínum nán-
ustu yrðu með í förinni og sló því
frá mér þátttöku. Nú var enn
komið fram undir sláturtíð og ég
byrjaður að puða við lagfæringar
á sláturhúsinu, Þar er alltaf eitt-
hvað að lagfæra og nú var það
frárennslið, sem var bilað, víst
stíflað og rennustjórinn hvergi
nálægur. Hann kemur þó brátt á
vettvang og skipar að grafa upp
rörin. Þau muni brotin — og strax
er hafizt handa. Sláturhússstjór-
inn vill aðra læknisaðgerð. Kall-
ar á bæjarverkstjórann, loftpressu
og helvítamikinn járngaur. Og á
svipstundu er öll stífla úr rörun-
um, allt táhreint! Svona getur
þeim missýnzt, blessuðum sér-
fræðingunum, en þrátt fyrir þetta
býst ég ekki við, að rennustjórinn
missi embættið í þetta sinn.
Og rétt í þessu kemur Guð-
mundur síldarmatsmaður aðvíf-
andi og spyr enn, hvort ég komi
ekki með norður. I þetta sinn slæ
ég til, enda fæ ég að vita, að með
í förinni verður Halli Bergs og
hans káta kona. Næsta morgun
árla mæti ég við rútuna með kýld-
an mal, úttroðinn hangikjöti,
sviðum, nýju og söltuðu kjöti. Mér
var ekki ætlað að svelta í reisunni.
Veður var með afbrigðum illt
þennan septembermorgun, en ekki
létu menn það á sig fá, en sumir
eru kannske seinna á ferðinni og
daufan í dálkinn vegna rigning-
arinnar. Að lokum eru þó allir
komnir, nema ein hjón. Hinkrað
er við, en ekki koma hjónin og
menn taka að ræða um hvað kynni
að hafa tafið þau. Svona geta
menn látið. Eins og öðrum komi
það nokkuð við, hvað ein hjón séu
að gera yfir nóttina. Og ekki nóg
með það, nú er farið að leita, en
brátt koma hjónin, hæg og prúð,
og áttu eftir að skemmta okkur
vel í rútunni. Nú er haldið af
stað í hasti, áður en þeir týnast,
sem komnir eru. Svo að ekki
sannist á okkur vísan hans Teits
Hartmanns:
Týndur fannst, en fundinn hvarf.
Að fundnum týndur leita þarf,
týndist sá, sem fundinn fer
að leita þess, sem týndur er.
Þegar við fórum inn sveitina
voru gangnamennirnir að koma
með reksturinn inn Búlandið. Ekki
eru þeir öfundsverðir af því að
hrekjast suður í Kjálkinn í þessu
líka fallega veðrinu. Það er bót,
að þarna fara bara ungir og harð-
duglegir menn.
Dauft er yfir í rútunni, menn
syfjulegir, en brátt lifnaði yfir.
Þegar við vorum að sleppa brúnni
á Norðfjarðaránni kvað við hvell-
ur, mér heyrðist í brúnni og skyldi
ekki hvað brotnað hefði. Sjálfsagt
hafði brúin þolað meiri þrekraun
en að bera þessa rútu með þeim
29 mönnum, sem í henni voru. En
bresturinn var annars eðlis. Ein-
hver hafði tekið upp flösku til að
fjörga fólkið og lífga forsöngv-
arann. Og þetta verkaði eins og
þegar hellt er sápulút í Geysi og
heyrðist strax yfir hverju Halli
Bergs bjó og nú hljómaði söngur-
inn um rútuna. Eftir þetta stóð
ekki á forsöngvaranum, og ætlaði
að dofna yfir honum, þurfti að-
eins að dreypa á hann tári.
Nú verður ekkert til tíðinda. Við
Skjöldólfsstaði er borðað og síðan
lagt á öræfin. Þegar komið er í
Möðrudalsfjallgarðana hrópar ein-
hver: Hreindýr, hreindýr! Nú
þótti sjálfsagt að stoppa og líta á
hreindýrin, en heldur lítið var á
því að græða, svo langt burtu
voru þau, 15—20 í hóp, sýnilega
tekin að búast vetrarklæðum.
Ég sat aftast í rútunni og hafði
að sessunaut káta og glaðværa
konu, sem fædd er og uppalin rétt
við Hólinn minn. Nú er ég hættur
að súpa á flösku, er a. m. k.
fjarska varfærinn í þeim sökum.
Þess vegna var mér falin varzlan
á flöskugreyinu og gætti þess
vandlega að konurnar kæmust
ekki í of náin kynni við þennan
ágætis metal. Þessari afskipta-
semi minni var ekki sérlega vel
tekið af kvenfólkinu, sem taldi að
ég hefði ekkert vit, vald eða leyfi
Neskaupstað, 21. febrúar 1962.
til að stjórna neinu hjá konum.
Ég sat samt við minn keip og út-
deildi veigunum af stakri varúð.
Seinna sá ég, að þetta var óþarfa
afskiptasemi af mér. Konumar
kunnu hóf á um drykkjuna og
stungu aðeins tungunni í skudd-
ann. Og því skyldu þær ekki mega
það eins og við karlmennirnir ?
Ég veit ekki til að neins staðar sé
bannað að gleðjast með glöðum
og mig minnir, að sjálfur meistar-
inn breytti vatni í vín, sjálfsagt
til drykkjar. Á því sjáum við, að
hann hefur ekkert verið á móti
hóflegum og skikkanlegum gleð-
skap. Eftir hans dæmi ætti okkur
að vera óhætt að breyta. (Framh).
M. M.
Úr bréfi
Um
Mörg vandamál steðja að þess-
ari þjóð atvinnuleg, fjárhagsleg,
og útlend ómenning er að færa
margt verðmætt í kaf. Sjálfstæði
landsins, jafnvel tilveru þjóðar-
innar er ógnað.
En þó margar þjóðir hafi liðið
undir lok vegna erlendrar ásælni
og yfirgangs hefur innlend ómenn-
ing komið fleiri þjóðum á kné.
Ef ég væri spurður hvað væri
mesta vandamál íslenzku þjóðar-
innar í dag, myndi ég hiklaust
svara: áfengisneyzlan í landinu.
Sumum finnst þetta sjálfsagt
hreinar öfgar, og benda á, að
þjóðin og allar þjóðir hafi drukk-
ið áfengi frá alda öðli, og ekki
orðið meint af.
Því er fyrst til að svara, að
þjóðum heimsins hefur ekki vegn-
að sérlega vel á umliðnum öldum,
og enn þann dag í dag líður meiri
hluti mannkynsins skort.
Á mestu eymdar- og niðurlæg-
ingartímum íslenzku þjóðarinnar,
17. og 18. öldinni, var drykkju-
skapur mjög mikill og átti áreið-
anlega drjúgan þátt í vandræðum
þjóðarinnar.
Um drykkjuskapinn hjá okkur
íslcndingum er í rauninni þrennt
nýtt. Það hefur aldrei verið drukk-
ið eins mikið og nú, kvenfólk á
Isiandi hefur aldrei drukkið
áfengi að neinu ráði fyrr en síð-
ustu 15—20 árin, það var óþekkt
að kalla, að börn og unglingar
drykkju, alveg fram á síðustu ár.
Hinn ört vaxandi drykkjuskap-
ur barna, unglinga og kvenfólks,
hlýtur að verða hverjum hugsandi
manni áhyggjuefni.
1 opinberum skýrslum er tala
áfengissjúklinga aðeins talin fá
hundruð, en því miður er ástand-
ið ekki svo gott, sem ætla mætti
af þeim tölum. Á fjöldamörgum
heimilum ríkir hreint vandræða-
ástand vegna drykkjuskapar, í
rauninni hrein upplausn. Fjárhag-
ur í kalda kolum, ósamkomulag
til Austra
á milli hjóna, börn á refilsstigum.
Til glöggvunar skal ég setja íér
tvær örugglega sannar sögur. Þær
eru að vísu úr Reykjavík, þar sem
drykkjuskapur er lang mestur og
ástandið í þessum málum miklu
verst.
Á nýársnótt fyrir rösku ári, var
ungur maður á heimleið eftir mjög
fjölfarinni götu í Reykjavík. Þeg-
ar hann kom á móts við hús nokk-
urt, heyrði hann kallað hástöfum
á hjálp, og sá konu koma út í
glugga á efri hæð hússins. Um-
svifalaust hljóp hann inn í húsið
um opnar dyr. Þeirri sjón sem
þar blasti við honum, gleymir
hann aldrei. Þar stóð heimilisfað-
irinn með stóra og bitra sveðju
í höndunum og hótaði að drepa
konu sína, en í pilsum hennar
hengu tvö grátandi, ofsahrædd
börn. Hin sagan gerðist þessa
sömu nótt. Tóíf ára drengur náði
með naumindum í afa sinn í síma
og fékk hjálp til að skakka leikinn,
. en foreldrar hans, bæði ölóð,
börðust upp á líf og dauða.
Svona dæmi eru undantekning,
segja þeir, sem allt vilja humma
fram af sér á þægilegasta hátt. En
I það er misskilningur, þetta og
þvílíkt er algengar en nokkum ór-
I ar fyrir. Hvers konar misþyrm-
ingar, ofbeldisverk, jafnvel mann-
I dráp, eru tíðari en flestir gera sér
I ljóst.
Það hræðilegasta við drykkju-
skapinn er þó þau margháttuðu
skaðlegu áhrif, sem bömin verða
fyrir og sem svo sorglega oft
fylgir í kjölfar hans, auk líkam-
legra misþyrminga og hverskonar
vanhirðu.
Það er tilgangslaust að tala um
ástandið í þessum málum, segja
ýmsir. Það, sem máli skiptir, er að
finna leið til úrbóta. 1 næsta kafla
ætla ég að benda á leið úr ógöng-
unum.
Ulfur Dagsson.
drykkjuskap