Austri - 10.02.1978, Síða 4

4
AUSTRI
Egilsstöðum, 10. febrúar 1978.
Hollvættur Vopnafjarðar mun eiga sér
góða framtíð, með sjö börn í sjó og sjö
born a landl segir helgi þókðarson bóndi á ljósalandi f vopnafirði
Að Ljósalandi í Vopnafirði býr
Helgi Þórðarson, Helgi er kunnur af
störfum sínum fyrir Vopnfirðinga,
og hefur setið í hreppsnefnd fyrir
fi-amsóknarmenn I Vopnafirði.
Á ferð okkar um Vopnafjörð tók-
um við Helga tali.
— Hve lengi hefur þú búið hér á
Ljósalandi?
— Ég hóf hér búskap fyrir eigin
reikning- 1949. Annars er ég fæddur
hér og uppalinn og hafði tilsjón með
búi hér, nokkur ár, eftir lát föður
míns. Foreldrar mínir bjuggu hér
allan sinn búskap, eða nálægt 40 ár.
Vorið 1949 hefur ekki fengið góða
dóma, hér um slóðir. Ekki heldur
sumarið 1950 og veturinn næsti á
eftir því. Þá kallaði Páll Hermanns-
son að verið hefði hallæri. Og þegar
það bættist við, að hin alræmda
garnaveiki var í slagtogi með þessu
árferði verður varla sagt að stefnt
hafi verið að skyndigróða.
— Hvað vilt þú segja um landbún-
aðinn í Vopnafirði í dag?
— Aðeins einu sinni hef ég heyrt
Vopnafjörð kallaðann góðsveit. Alla
aðra tíma hefur mér virtst hann
lítt rómaður, utan frá, og tilhugsunin
ein, um svo afskekktan stað valdið
hrolli. Hið sanna er, að Vopnafjörð-
ur er heill heimur útaf fyrir sig.
Enda löngum orðið að bjargast af
sjálfsdáðum, umgirtur torleiði á alla
vegu, a.m.k. um vetur. Ef ég ætti að
segja hvað helst einkenndi sveitina
í Vopnafirði, þá myndi ég segja að
það væri gras aftur gras og meira
gras.
í sveitinni er nú búið á 40 jörðum.
En mér telst til að um 20 jarðir hafi
farið í eyði síðan á árum síðari
heimsstyrjaldarinnar. Þar á undan
höfðu öll hin mörgu býli á heiðum
Vopnafjarðar verið yfirgefin. Mest
munar hér, hin seinni ár, um röð
eyðibýla í Selárdal, sem fjársterkir
utansveitarmenn hafa eignast til
þess eins að nýta veiði í Selá.
Eins og annarsstaðar á landinu
hefur fólkinu í sveitinni fækkað hlut-
fallslega meira en byggðum býlum.
Samt er vel haldið í horfi með fram-
leiðsluna. Sauðfjárafurðir hafa auk-
ist verulega og tvær nýjar búgrein-
ar bæst við, þ.e. sölumjólk og ung-
nautakjöt, sem hvorutveggja eru
reknar með miklum myndarbrag.
Mjólkursala er enn svo ung hér,
að flestir sveitungar mínir hafa get-
að virt fyrir sér í hnotskurn hvern-
ig mjólkursala ýtir undir þéttbýlis-
myndun og gagnkvæmt. Fram yfir
1950 höfðu flestir íbúar kauptúnsins
kýr. Það þótti satt að segja ekki
mikil fyrirhyggja að stofna til heim-
ilis án þess. Um það leyti breytti
einn bóndi hér bústofni sínum í kýr
Helgi Þórðarson, bóndi Ljósalandi.
og ók mjólkinni til kaupenda á
Vopnafirði. Þetta hlóð alltaf utan á
sig, föstum kaupendum fjölgaði og
bóndinn fór að flytja mjólk fyrir ná-
granna sína jafnframt. Á þessum
árum var hverri kú í kauptúninu
fargað eða svo til. Rétt eftir 1960
tók svo mjólkuisamlag til starfa og
er áreiðanlega ómetinn þessi þáttur
í hinni öru heimilastofnun sem orðið
hefur í kauptúninu að undanförnu.
Ein grein búskapar liefur dregist
saman, garðræktin, sem hefur verið
svo brigðul hin síðari ár að varla
nokkur formar hana með sölu að
markmiði. í þessu efni eigum við
sammerkt íslenskum bændum í heild,
að vera helst ámælisverðir fyrir að
fullnægja ekki þessari þörf.
Náttúruskilyrði sveitar eða lands-
hluta hljóta að vera afgerandi þátt-
ur þegar valið er um búgreinar. Það
er alkunna að eina leiðin til að breyta
grasi í mannamat er að nota vissar
tegundir búfjár sem milliliði. Ætli
sé ekki nokkurnveginn ljóst að sauð-
fjárrækt sé hin náttúrlegasta leið til
kjötframleiðslu á íslandi. Jafn eðli-
leg og þorskveiðar við landið. Og þá
er líka hitt víst að Vopnafjörður er
kjörland fyrir sauðfjárbúskap, (sem
og nágrannasveitirnar).
Á þetta er komin staðgóð reynsla
hér, þar sem ýmsir bændur fá ár
eftir ár 16 - 18 kg. meðal fall af
dilkum, þó 4 af hverjum 5 ám gangi
með tveimur lömbum og ekki sé
neinu kostað til haustbeitar. Þetta
sýnir að heiðarnar eru einfærar um
að annast ágætan þroska dilkanna
sumarlangt svo framarlega að allt
gangi vel fram að vori. Sé hægt að
auka öryggi í heyverkun og sprettu
má halda kjarnfóðurgjöf í lágmarki
eða 6-8 vikna gjafatíma, e.t.v.
minna.
En rík þjóð heimtar fjölbreytni í
kjöttegundum, sem öðru, þess vegna
er framleitt fuglakjöt og svína á inn-
fluttu fóðri, nær eingöngu, enda allt-
af nógur gjaldeyrir uppá krít.
— Hvað er brýnast að gera í vega-
málum Vopnfirðinga?
— Það er tvímælalaust að lyfta
innansveitarvegunum upp úr snjón-
um. Sú sorglega staðreynd blasir nú
við og verður sífellt fleirum ljós, að
framkvæmdir í vegamálum hér hafa
heldur en ekki lent í skakkri tíma-
röð. Allt umtalsvert fé, sem lagt hef-
ur verið í vegi tengda Vopnafirði,
hefur farið í veginn frá Langadal
út á Bustarfell, sumar eftir sumar.
Þetta er hár vegur og einu tilburðir,
hér nærlendis, til að byggja sjóþol-
inn veg, en hann er ótengdur öðrum
vegum í báða enda og verður ekki
annað séð en til þess þurfi ótalin
sumur. Og verst er að þegar upp
verður staðið, ef það verður ein-
hverntíma, þá kemur í ljós að þarna
þurftum við síst vetrarveg.
Á sama tíma og þessi vegagerð
hefur staðið yfir, hefur næstum ekk-
ert verið unnið að endurbótum á
sveitarvegunum. Jafnvel hinar þraut-
reyndustu snjódokkir eru sami farar-
tálminn og fyrir 15-20 árum og
rjúfa vegi við minnsta snjófjúk, sem
annars kunna að vera færir á löng-
um köflum. Annars staðar eru svo
langir vegir sem eru lægri en um-
hverfið og týnast því alveg í fyrstu
snjóum. Það er einmitt á slíkum
”hraðbrautum“ sem það gerist tíð-
um þegar snjórinn hefur loks þiðn-
að af þeim, kannski með hjálp ýtu,
að forarvilpur taka við og skrum-
skæla sig móti vorsólinni þar til þær
stirðna til fulls og er þá sagt að hægt
sé að hefla.
Það má vel vera að þess hafi al-
drei verið kostur, að fá það fé sem
varið hefur verið í Fjallaveginn,
hingað í sveitina. Ég hef margsinnis
rekið mig á það, að sumar hugsjónir
eru svo háfleygar að þær nást ekki
niður á jörðina fyr en í óefni er kom-
ið. En það er óneitanlega freistandi
að setja sér fyrir sjónir hvernig veg-
ir hér í sveit þyldu vetur ef þeir
hefðu notið þess fjár sem forgangs-
vegurinn hefur hlotið.
Þessu ástandi sveitaveganna hérna
sýnist ástæðulaust að una vegna þess
hve atvik öll eru hagstæð. Kauptúnið
sem er markaðs, verslunar og þjón-
ustumiðstöð er eins haganlega sett í
byggðarlaginu og best verður á kos-
ið. Ekki er heldur um torleiði að fara
þar sem sveitarvegirnir liggja. Þeir
liggja hvergi yfir háls, hvað þá fjall,
ekki um skriðu, varla brekku svo
teljandi sé.
Ekki- verður annað séð en þessi
vanræksla á að gera vetrarsamgöng-
ur sæmilega öruggar, innansveitar,
sigli núverandi skipan fræðslumála
sveitarinnar í strand fyr en varir.
Ég sagði áðan að líklega kæmi í Ijós,
að okkur nýttist síst vetrarvegur um
Fjöllin, þegar hugað væri að land-
leið út fyrir byggðina. Með þessu á
ég við það, að leiðin um Sandvíkur-
heiði, Brekknaheiði og Sléttu er
lang auðveldasta vetrarleiðin úr
Vopnafirði út á aðal vegakerfi lands-
ins.
Það hefur líka reynst svo, að þessi
leið er þó frekast fær, við og við um
vetur og er lengst fær á haustin og
fyrst á vorin, þrátt fyrir það að
verulegur hluti þessara vega er mjög
lélegur og sums staðar aðeins slóð.
Ég er þeirrar skoðunar, að það sé í
rauninni mjög brýnt að tengja byggð-
irnar hér á norðausturhorninu með
góðum vetrarvegi, því eðlilegt er að
hugsa sér langtum meiri samskipti
þessara byggða en nú eru. Þetta hef-
ur þar að auki þann mikla kost, að
bygging vetrarvegar þessa leið myndi
leysa sjálfkrafa drjúgan hluta af
uppbyggingu sveitaveganna, þar sem
leiðin lægi ýmist þvert eða endilangt
um sveitir.
Hina leiðina, suður til Héraðs verð-
ur líka helst að komast með skap-
legra móti en um Fjöll og Jökuldal