Alþýðublaðið - 05.11.1919, Blaðsíða 1

Alþýðublaðið
Grefið út aí Alþýðuflokknum.
1919
Miðvikudaginn 5. nóvember
7. tölubl.
Síðnstn þlng.
IV.
Af þessu er aubsætt, að þessi
þing hafa velt skat.tabyrðinni mest-
ínegnis á herðar þeim, sem búa
í kaupstöðum og sjávörþorpum,
og þá einkum á herðar þeirra af
þessum mönnum, sem minst þol
hafa til ab bera hana. Þannig
hvílir mest á alþýðunni, á verka-
nrönnum, og þeim öðrum, sem
ekki hafa nema til hnifs og skeiðar,
«g þab aí skornum skamti. Ætla
mætti nú, ef einhver sanngirni
heflr ráðib í þinginu, að einhverj-
um talsvert miklum hluta þessara
tekna væri varið til þess að bæta
að einhverju leyti kjör þessara
manna, sem byrðina bera, annað-
hvort andlega eða efnalega.. En
lítum í fjárlögin og annað, sem
þingið hefir gert, og sjáum hvab
verða vill.
í fjárlögunum fyrir tvö næstu
ár, 1920 og 1921, sem þingið í
sumar afgrelddi, eru „Búnaðarfé-
lagi íslands" ætlaðar 180,000 kr.
á ári, en „Fiskifélagi íslands"
00,000 kr. á ári. Þetta er það,
sem veitt er beint til þessara
tveggja atvinnuvega, en fjölmargar
aðrar upphæðir mætti og telja,
sem óbeint eða beinlinis miða
þessum atvinnuvegum til gagns.
En það mundi sizt verða til þess
að hækka sjávarútveginn hlutfalls-
lega, og sést af þessu, hve gífur-
lega hann er afskiftur. Þetta fé,
sem hér var talið, rennur til
þeirra stétta tveggja, sem þessar
atvinnugreinir hafa með höndum,
landbænda og útgerðarmanna.
En önnur fjölmennasta stéttin
í landinu eru verkamenn. Hvað
er þeirri stétt ætlað? Einar 6000
kr. — sex þúsundir króna —, sem
herjaðar voru út handa „Bygg-
ingafélagi Reykjavíkur" með mesta
harðfylgi, og var það skoðað sem
eins konar gustukastyrkur. Og ekki
vantaði að barist væri á móti því.
Það var eins og sumum þessum
ágætu fjármálaspekingum, sem svo
snildarlega hafa komið fjárhag
landsins, fyndist að himin og jörð
hlyti að „forganga", ef þessi litli
styrkur yrði veittur. Með því væri
kaupstöðunum komið á spenann,
og mundi verða erfitt að venja
þá af aftur. Betur að satt reyndist!
(Prh.).
Þjóðarrekstur.
Álit Sir Leo Chiozza Money.
í októberhefti „Review of Re-
views" skrifar enski þjóðmegunar-
fræðingurinn’ Sir L. Chiozza Money
um það, hvort heppilegt sé að
ríkið taki áð sér rekstur ýmissa
stórfyrirtækja. Hér er útdráttur
úr grein hans:
Fyrir stríðið var krafan um
ríkis- eða þjóðarrekstur stórfyrir-
tækja orðin hávær, því menn
voru farnir að sjá fram á vand-
ræði þau, sem hið þáverandi fyr-
irkomulag hlaut að hafa í för með
sér. Nú hafa einkum námamenn
og járnbrautarþjónar krafist hins
sama, bæði í Englandi og Ame-
ríkú. Miijónir manna taka undir
með þeim, svo auðsætt er, að
deilan mun harðna nú á næst-
unni. Auðvaldssinnar hafa engin
ný rök. Fyrir þeim er ástandið
sama og það var fyrir stríðið. En
einmitt striðið hefir leitt ýmislegt
nýtt í ljós, sem gerir kröfur soci-
alista réttmætari, en þær voru
nokkru sinni áður. Þegar á reyndi,
þegar enska þjóðin þurfti á öllum
sínum kröftum að halda, reyndist
auðvaldið einskis nýtt. „Það?var
socialisminn, og að eins socialism-
inn, sem barg oss á fjármálasvið-
inu“, segir Sir Chiozza Money.
— Á friöartímum voru brestir
auðvaldsins nægilega skýrir, I en
bezt komu þeir þó fram í ófriðn-
um. Á friðartímum var nógu
slæmt að hafa hnignandi stáliðn-
að, en á stríbstímum var það
banvænt. Og sama á við um
timbur, zink, litarefni, sprengiefni,
vinnukraft o. fl. Ekki þýðir að
reyna að bera blak af auðvaldinu
með því að segja, að þetta hafi
mátt kenna stríöinu, því í fyrsta
lagi eru þessar vörur eins nauð-
synlegar í friði, og fyrst þetta
fyrirkomulag reyndist ómögulegt
þegar friðnum sleit, á það engan
rétt.
— Eftir ab þessi reynsla var
fengin, neyddist ríkið til að vinna
upp á eigin spýtur. Stjórnin og þá
einkum Mr. Lloyd George tók
málið að sér og henni heppnaðist
svo vel, að enginn getur efast
neitt um árangurinn. Brezka iðn-
aðinum var komið á fastan fót
aftur og fjármagnið aukið. Eink-
um voru það þær verksmiðjur
sem voru ríkisverksmiðjur, sem
báru góðan árangur. Yopn voru
framleidd svo ódýrt, að Mr. Lloyd
George gat með fullum rétti sagt
í neðri málstofunni 18. ágúst
1919, að hergagnaráðuneytið hefði
sparað ríkinu 400 milj. punda
(8000 milj. krónur eftir núgild-
andi myntverði).
Þá kallaði einn af fulltrúum
verkamanna fram í: „Þjóðarrekst-
ur hefir sparað það“.
„Þér hafið rótt fyrir yður“,
svaraði forsætisráðherrann.
Matvælaráðuneytið gat einnig
sýnt svipaðan árangur. Begar kaf-
bátahernaðurinn virtist ætla að ná
tilgángi sinum, tók ráðuneytið að
sér útvegun og einkasölu á helztu
nauðsynjavörum og seldi þær gegn
lágu og sanngjömu verði.
„Hvað gerði aubvaldið til að
hjálpa ?“ spyr Sir Ch. Money og
svarar svo sjálfur eftir þeirri
reynslu, sem hann hefir aflað sér:
„Það er sannanlegt, að það
reyndi eftir megni að spilla fyrir
og rægja íramkvæmdir þær, sem
urðu til lífs þjóð vorri".