Austurland - 03.05.1968, Síða 1

MSTURLAND
MÁLGAGN ALÞÝÐUBANOALAGSINS A AUSTURLANDI
18. árgangur.
Neskaupstað, 3. maí 1968.
18. tölublað.
Frá öndverðu hafa ibúar aust-
firzku sjávarþorpanna, sem og
velflestra sjávarþorpa hér á landi,
að mestu byggt afkomu sína á
fiskveiðum og er svo enn og hlýt-
ur að verða í fyrirsjáanlegri
framtíð En mjög er þýðingarmik-
ið, að í þessum þorpum rísi upp
nýjar atvinnugreinar og þá fyrst
og fremst á sviði fiskiðnaðar til
frekari úrvinnslu sjávarafla. Og á
Austurlandi þurfa að rísa upp
fleiri og fjölbreyttari þjónustu-
og iðnaðarfyrirtæki, svo að við
getum á sem flestum sviðum
þjónað okkur sjálfir í stað þess
að láta Reykvíkinga og Akureyr-
inga um að þjóna okkur, þó að
það kunni að vera mikið í munni.
En í þessu greinarkorni verður
ekki fjallað um framtíðarverkefn-
in, heldur verkefni dagsins í dag,
verkefni, sem kalla á bráða úr-
lausn, ef ekki á illa að fara.
Ég veit fullvel, að við höfum
við mörg önnur stór vandamál að
glíma, svo sem á vettvangi skóla-
og menningarmála, en við leysum
engan vanda í þeim efnum, ef
undirstaðan sjálf — sjávarútveg-
urinn — er ekki nægilega traust.
Austf. þorpin eru mjög misjafn-
lega vel und’'r það búin að mæta
atvinnulegum erfiðleikum, en í
stórum dráttum eru vandamálin
alls staðar þau sömu. Hornafjörð-
ur sýnist þó hafa nokkra sér-
stöðu og búa við miklu meira at-
vinnuöryggi en hin þorpin, vegna
mjög hagstæðrar legu sinnar. Þar
virðist vera nokkurn veginn trygg
atvinna alit árið og ekki þörf
bráðra aðgerða til að bægja frá
atvinnuleysi. I þessari grein verð-
ur því gengið framhjá þeim stað.
Síldaríðnaðurinn
Á unaanförnum árum höfum
við Austfirðingar lifað mikið æv-
iritýri, síldarævintýrið svokallaða.
1 liverju þorpi hafa risið upp síld-
arverksmiðjur og söltunarstöðvar
og mikið fé hefur farið um hend-
ur Austfirðinga.
Þótt við vonum að þetta ævin-
týri sé ekki á enda, varð þó trú
okkar á varanleik þessarar gull-
aldar fyrir alvarlegu áfalli í fyrra
og þarf ekki að iýsa því né af-
leiðingum þess.
Þann lærdóm getum við dregið
af hegðun síldarinnar í fyrra, að
treysta ekki um of á hana. Við
eigum að vera við því búnir að
taka mannlega á móti þegar hún
kemur, en við eigum ekki að bíða
hennar með hendur i skauti.
Nú eru uppi ráðagerðir um
stórfellda síldarflutninga í tank-
skipum til verksmiðjanna og jafn-
vel til söltunar, ef göngur síldar-
innar verða með líkum hætti og í
fyrra. Er ekki nema gott eitt um
það að segja, en hversu stórfelld-
ir sem þessir flutningar verða,
geta þeir ekki leyst allan vanda.
Telja verður ólíklegt að stór tank-
skip geti athafnað sig á smáhöfn-
unum — munu eiga fullerfitt með
það á ýmsum hinna stærri — og
verða þá litlu bræðslurnar í sömu
vandræðunum og áður.
L-'tlu verksmiðjurnar áttu i
fyrra í miklum erfiðleikum með
að fá hráefni og hætt er við að
án sérstakra aðgerða fái þær ekki
hráefni þótt veiði verði skammt
undan Austfjörðum. Útgerðar-
menn og sjómenn munu fælast
þessar verksmiðjur af ótta við að
þær geti ekki greitt. Til þess að
jafna aðstöðumuninn að þessu
leyti verður að gera verksmiðj-
unum fært að setja bankatrygg-
ingu fyrir andvirði hráefnisins.
Að öðrum kosti eru þær dauða-
dæmdar til stórtjóns og niður-
areps fyrir viðkomandi byggðar-
lög.
Rétt er að benda á, að verk-
smiðjurnar á Suðurfjörðum liggja
vel við loðnumiðunum og gætu án
efa notfært sér þá aðstöðu.
Smáútgerðin
Frá öndverðu og þar til síldar-
ævintýrið hófst, var smábátaút-
gerð helzta atvinnugrein í aust-
firzku þorpunum. Víðast hvar
hefur hún orðið að lúta í lægra
haldi fyrir sildinni og það svo
rækilega, að víða hefur hún lagzt
niður með öllu. Á Norðfirði hélt
hún þó alltaf velli, þó að um veru-
legan samdrátt væri að ræða.
Hagi síldin sér svipað og í fyrra,
er ekki annað sjáanlegt en að al-
varlcgt atvinnuleysi verði í sum-
um þorpunum yfir sumarið, ef
ekkert verður að gert. Sýnist
lielzt til ráða, að ef!a smábátaút-
veginn að nýju og sums slaðar,
t. d. á Norðfirði, gætir míkils á-
liuga fyrir útgerð minni báta og
má buast við að húu vaxi til muna
í surnar, Smábátaútgerðinni fylg-
ir mikil vinna í frystihúsunum og
er hún því vænleg t.il að bægja
frá sumaratvinnuleysi.
Sums staðar hafa frystihúsin
vitandi vits drepið smáútveginn.
Forráðamenn þeirra hafa verið
svo blindað:r af síldargróðanum,
að þeir hafa neitað öðrum fiski
en síld yfir síidveiðitímann.
Menn skyldu varast að vanmeta
gildi smáútgerðarinnar fyrir at-
vinnulífið. I stað þess að hafa
horn í síðu hennar ættu menn að
snúa sér að því að efla hana eftir
því sem skynsamlegt getur talizt
á hverjum stað.
Vetrarutgerð
En smáútgerðin leysir ekki all-
an vanda. Ekki er hægt að ætlast
t;l þess að hún sjái fyrir hráefni
að vetrinum. Til þess að afla
fiskjar að vetrinum þarf stóra
báta, sem gerðir eru út í sem nán-
ustum tengslum við frystihúsin.
Þá hefði útgerðin beina hagsmuni
af heimalöndun bátanna.
Á Norðfirði og Eskifirði hafa í
vetur margir bátar verið gerðir
út af he:man og skapað mjög
mikla atvinnu, enda eru flestir
bátarnir með einhverjum hætti
tengdir frystihúsunum. Frá þorp-
unum sunnan Eskifjarðar mun
al's staðar um vetrarútgerð að
ræða, en bátar eru of fáir, nema
helzt á Breiðdalsvík.
Leggja ber áherzlu á, að stóru
bátarnir séu hagnýttir til hráefn-
isöflunar fyrir frystihúsinu að
vetrinum. Að öðrum kosti er
vetraratvinnuleysi óhjákvæmilegt.
Sérstaða Seyðísfjarðar
Möi’g síðustu árin hefur Seyðis-
fjörður verið lang skærasta
stjarnan í síldarævintýrinu. En
það er- ógæfa Seyðfirðinga, að
síldarvinnslufyrirtækin eru ekki
nema að litlum hluta þeirra eigm-
Gróðinn af síldarionaðinum hefur
því að langmestum hluta verið
fluttur burt úr bænum, eða fest-
ur í síldarfyrirtækjum utanbæjar-
manna. Afleiðingin hefur svo orð-
ið sú, að atvinnulífið er mjög ein-
hæft. Gróðinn hefur ekki verið
notaður til að auka á fjölbreytni
atvinnulífsins t- «1, með þvi að
kaupa skip, sem relcm væru j
saœbandi við frystihús. Þegar
sildarvinna er eklri fyrir hendi,
i Framh. á 2. síðu.
Mmm síiöí m
Nokkru fyrir mángðamótin
sögðu atvmnurekendur í Neskaup-
stað upp samningum þeim, sem
gerðir voru 4. marz og ganga
þeir úr gildi 1. júní.
Samningarnir, sem gerð:r voru
í Reykjavík í lok verkfallsins eru
verkafólki miklu óhagstæðari en
Norðf jarðarsamningarnir. Mun
ætlun atvinnurekenda að fá fram
breytingar til samræmis við
Reykjavíkursamningana.
PerlusteiiM í íoðmundarf.
Heita má, að Loðinundarfjörð-
ur sé komúin í eyði. Ibúar hrepps-
ins eru aðeins taldir 2 og því úti-
lokað að halda uppi löglegu
hreppsfélagi. Þeir geta ekki einu
sinni kosið forseta í vor, því þeir
geta ekki myndað löglega kjör-
stjórn, hvað þá hreppsnefnd.
En bjartari tímar kunna að
vera framundan fyrir Loðmundar-
fjörð. Þar er að finna verðmætt
jarðefni, perlustein. sem notaður
er við byggingar. Efni þetta hef-
ur talsvert verið rannsakað, en
um ske:ð hefur verió hljótt um
málið.
Útvarpið skýrði frá því í gær-
kvöld að frekari rannsóknir stæðu
fyrir dyrum á perlusteininum.
Munu þær verða á vegum banda-
ríska fyr'rtækisins, sem er aðili
að kísi’gúrverksmiðjunni við Mý-
vatn. Mun það hafa í hyggju að
vinna perlusteininn, ef það sýnist
hagstætt.
Kannski það eigi fyrir Loð-
mundarfirði að liggja að verða
vettvangur hinna bandarísku um-
svifa hér á landi.
f. niflí í Neskanpstað
Verkalýðsfélag Norðfirðinga
gekkst fyrir hátíðarsamkomu 1.
maí. Formaður félags’ns, Örn
Scheving, flutti setningarræðuna,
en aðalræðuna flutti Gunnar Gutt-
ormsson, járnsmiður og var ræða
hans hin athyglisverðasta. Þá las
Magnús Guðmundsson upp og
sýnd var kvikmynd sem Ingvar
Níelsson, verkfræðingur tók í
veiðiför Birtings norður í liöfum
í fyrra sumar. Lúðrasveit Nes-
kaupstaðar lék m’lli atriða undir
stjórn Haralds Guðmundssonar.
Þessi ágæta samkoma var
skammarlega illa sótt.
Hctíísinn
Enn ér mikill ís fyrir Norður-
óg Austurlandi, en nærgöngulast-
ur mun hann við Norðausturland.
Nú síðustu daga hefur isinn á ný
rekið suður með öllu Austurland'.
Á Norðfirði og í flóttnum var lals-
vert ísrek í morguu.
Kuldar eru miklir miðað rið
árstíma og jörð ekkert farin að
gnenka, enda off ffost-