Austurland - 22.11.1974, Blaðsíða 2

3
AUSTUKLAND
-N eskaupstað, 22. nóvember 1974
Þannig lýsti þessi kjarkmikili,
reykvíski kaupsýslumaður yíir
ÍUSTURLAJVD
Útgefandi:
Kjördæmisráð Alþýðubanda-
lagsins á Austurlandi.
Ritstjóri:
Bjarni Þórðarson.
I NESPRENT _
Kreppuboöar
Æ oífcar heyrist það ásuand,
sem nú. riKÍr í auovaidsheimin-
um, neint ikireppa. 'Viðsikipta-
kreppur eru lógmálsbundnir
iylgiiiskar auóvaldsskipulags-
rns og njá þeim verour e'kki kom
is,t nerna meó þvd að aínema
auóvaiusskipulagiö sjálit.
Kreppa au. sem yfir auðvalds-
heinuxun gekk um 1930 og náði
hámarki í heimsstyrjöidinni, er
sú harðasca, sem ko’mið heiur.
Vonandi verður haegt að leysa
næsfcu fcreppu án þess að tii svo
hrikaiegra laifcburða þurfi að
koma.
Kxeppa íjórða áiafcugsins skók
auðvaldsheimiim á grunni sín-
um og við lá, að hún riði auð-
vaidsakipuiaginu að fullu.
Marxistar kunna skil á upp-
runa og eöh þessa fyrirbrigðis,
en það er meiia en sagt verði
unr borgaralega stjórnmála-
menn. Fáviska þeirra birtist í
orðmn þekktst íslensks stjóm-
málamanns um kreppuna —
hún er eins og vindurinn. Eng-
inn veit hvaðan hún keimir
eða hvert hún fer.
Eftir styrjöldina hafa krepp-
ur oít gert vart við sig, en jafn-
an hefur tekist að hafa hemil á
þeim með f jái’málalegium lækn-
isaðgerðum. svo að þær hafa
ekki valdið stórslyaum.
En ástandið nú felur í sér
marga kreppuboða og tnargt
bendir til þess. að borgarlegum
fjármálllamönnum og hagspek-
ingum muni veitast erfitt að
hafa taumhald á kreppunni.
Kreppuboðarnir eru einkum
feikileg verðbólga, samdráttur í
atvinnurekstri og sívaxandi at-
vinnuleysi í iðnaðarlöndunum.
Hvort teksfc að bægja hætt-
unni frá í bili skal ósagt látið,
en kreppan kemur affcur og aft-
ur uns auðvaldsisfcipulagið hef-
ur verið afnutnið.
Kreppan mikla fyrir stríð
náði ekki til Sovétríkjanna, sem
þá voru eina sósíalska ríkið í
heiminum. Þau voru einangruð,
höfðu lítil viðskipti við umheim
inn og bjuggiu mest að sínu.
Sósíalistar benda á hin kreppu-
lausu Sovétríki sem óvéfengj-
anlega sönnun þess, að sósíál-
isminn útilokaði kreppu þar
sem hann hefði upprætt meinið,
auðvaldssikipulagið sjá'lft.
Síðan hefur aðstaðan gjör-
breyst. Einiangrun ■ Sovétríkj-
anna er rofin oig þau hafa tengst
auðvaldsheiminum sterkum við-
Slæmt handrit eða
prentvillupúki
Sennilega er það frekar illa
skrifað handrit en venjulegur
prentvillupúki, sem ölli því, að
meinleg villa slæddist í STIKL-
UR 8. nóv. sh. þar sem sagt var
frá kynnu'm af Sigurði Norðdal.
Við næsitsíðustu greinaskil
stendur:
„Komdu aftur, Naríi, sem
fyrst,“ . . .
Þarna á að standa:
„Komdu aftur, Nafni, sem
±yrst,“ . . .
Þetta leiðréttist hér með.
Sjálfstæðisflokkurinn,
hagsmunir íslendinga og
heilbrigð skynsemi
Á nýiegum fundi um land-
ihelgismál i Reykjavík lýsti Pét-
ur Guðjónsson, hinn kunni and-
stæðimgiur flokksforysfcu Sjálf-
istæðisflokksins í landhelgismál-
inu, yfir því, að þótt hann væri
flokksbundinn sjálfstæðismaður
talaði hannn ekki sem slíkur í
landhelgismálinu, heldur sem
ísiendingur.
sfciptaböndum. Fióð'legt verður
að sjá, hvort kreppan, þegar
hún skeliur yfir fyrir alvöru,
nemur staðar við landa'mæri
Sovétríkjanna, eða hvort hún
einnig flæðir yfir þau. vegna
hinna margslungnu sambanda
við auðvaldsheiminn. Mundi
hún þá ekfci nema staðar fyrr
en við landamæri Kína en lík-
lega fengi Kína varist krepp-
unni, ia. m. k. í þetta sinn.
Kreppur skerpa mjög stéttar-
andstæðurnar. Auðstéttin reyn-
ir að velta byrðunum af sér
yfir á veifcalýðinn og notar til
þess yfirráð sín yfir framleiðslu
tækjum, fjármálastofnunum og
ríkiisvaldin u. V enkalýðurinn
snýst til varnar og vel geta þessi
átök leitt til byltingarástands.
Myndun ríkisstjómarinnar í
lágúst var kreppuráðstöfun ís-
lensku auðstéttarinnar. Fjár-
málaöflin í Framsó'knarflokkn-
um og SjálfS'tæðisflolkknum
knúðu fram myndun stjómar-
innar og fengu henni það veifc-
efni að velta byrðum hugsan-
legrar kreppu yfir á alþýðu-
stéttirnar. Eftir þeim fyrirmæl-
urn hefur dyggilega verið faríð
síðan.
Á þessu eðli ríkisstjórnarinn-
ar þurfa launþegar að átfca siig.
Og þeir verða að snúast gegn
henni af alefli áður en hún hef-
ur unnið frekari óhæfuverk
gagnvart alþýðu þessa lands og
sjálfs'tæði þjóðarinnar.
því, að hagsmunir flokks hans,
Sj|álfstæðisiflokksins, og ísliend-
inga færu ekki satman í einu
höfuðmáli þjóðarinnar, land-
helgismálinu.
Okkui', sem í meira en áratug
höfum haldið því fram, að Sjálf
isfcæðisflokkurinn léti stjórnast
af annarlegum sjónaimiðum. þ.
e. undirlægjuhætti gagnvart
svonefndum „vinaþjóðum“ í
þessu máli, þykir íróðlegt að
heyra silíka játningu úr þeim
herbúðum sjálfum. Það er eins
og þessum mönnurn geti aldrei
lærst þau sannindi, að það eru
einmitt bandalagsþjóðir okkar í
NATO, sem eru höfuðóvimr í
því máli, sem okkur varðar
mestu á vettvangi utanríkis-
mála.
En orð Péturs Guðjónssonar
minna mig á athugasemd. sem
Kristinn Andrésson sagði mér
frá fyrir tæpum 30 árum eftir
Gísla Jónssyni sem þá var orð-
inn framámaður í Sjálfstæðis-
flokknum, og hann hreytti út úr
sér í. umræðuim á Alþingi. er'
hann einu sinni sem oftar var
á öndverðum meiði við flokks-
íoringjana, Ólaf og Bjarna:
„I þessu máli tala ég ekki fyr-
ir hund Sjálfstæðisflokksins
heldur fyrir hund heilbrigðrar
skynsemi“.
En eins og margir vissu í þá
daga var Gísh heitinn fyrr á
árum áberandi hljóðvillfcur en
tóksfc sem fullorðnum manni
að yfirvinna þetta mállýti með
alkunnúm dugnaði sínuin.
Nú er Þórbergur horfinn
Á þessu hausti er sfcammt
milli þess, að höfuðkempur ís-
lenskra bókmennta falli í val-
inn.
í síðustu STIKLUM undir-
iitaðs var Sigurðar Norðdails
minnst. Nú er röðin kornin að
Þórbergi Þórðarsyni.
Með útkomu ,,Bréfs til Láru“
árið 1924 hefst ný ritöld á ís-
landi. Óbundið, íslenskt ritmiál
var þá komið niður á mikla
flafcneskju og hneppt í stirðn-
aðar viðjar. Bréf til Láru kom
eins og sprengjukast í ríkjandi
lognmollu.
Eftir þetta siki’ifuðu ungir
menn öðruvísi en áður og það
stóð heldur ebki á þeim. Halldór
Kiljan Laxness, hinn mikli stíl-
uður þessarar aldar ása’mt Þór-
bergi, hefur við eitt tækifæri
lýst því á prenti. hver fyrir-
mynd Þórbergiur var honum.
En málsnildin ein nægði Þór-
bergi ekki. Logandi hugsjóna-
eldur, sem þjóðfélagssýn sósíal-
ismans gaf honum, kynti heldur
befcur undir og leiddi af sér
slífca spennu máls og boðskap-
ar. að ungir lesendur nær
sprungu af þeim eldmóði, sem
magnaðist í brjósfcum þeirra.
Þannig var Þórbergur Þórð-
arson einn máttuig'asiti kyndil-
beri sósíalismans á íslandi fyrir
heilli fcynslóð —eða öIIDu heldur
tveimur kynslóðum.
Á blómaskeiði sínu var hann
rckfimastur pólitiskur bardagia-
maður á íslandi með hárbeitt-
um penna sínum.
Auk Bréfs til Láru minni ég
á snilldarritgerðir hans Eld-
vígsluna, Heimspeki eymdar-
innar, Opið bréf tjl Arna Sig-
urðssonar fríkirkjuprests, Ref-
skák auðvaldsins, svo að nokkr-
, ar hinar minnis'tæðusfcu séu
nefndar.
Fyrir þefcta eiga íslenskir
sósíalistar honum eilífðarskuild
að gjalda.
Lengi vel var hin fræga rit-
gerð hans í Helgafelli, Einum
kennt öðrum bent, sem hann
skrifaði í tilefni Homstrendinga
bókar Þórleifs Bjarnasonar,
eina athvarf íslendinga í stíl-
fræði ritaðs máls. Um langan
aldur rnættu íslendingar, sem
unna ináli símu og ráð vilj'a
þiggja til þess að rita með reisn,
hafa þá ritgerð á nátfcborðinu
hjá sér.
Aðrir menn munu rifca langt
mál um ihin meiri verk Þórbergs
við fráfah hans. Ég játa hrein-
skilningslega, að þau urðu þeim,
er þessar línur rifcar, aldrei jafn-
mikils virði og hinar pólitísiku
ritgerðir hans. nema Sálmurinn
um blómið, sem æfcíð mun talin
með yndislegustu bókum ís-
lenskrar tungu. Þar sannar Þór-
bergur rækilega þá staðhæfingu,
sem hann sefcti fram strax í
Bréfi til LárU' að hann væri
jafnvígur á sex konar sitíl. Raun
ar einum betur. Því að Sálmur-
inn um blómið er ritaður í stíl,
sem ekkí flokkast undir neinn
hinna sex. Hér er einfaldleik-
inn settur fyrir.
En í lengd er það hann, sem
stendur. Því að einfaldleiki stíl-
meistarans þýðir ekki það sama
og flatneskja, heldur 'hin æðsta
fágun.
Norski rithöfun'durinn Johan
Borgen fimastur núlifandi sam-
ianda sinna á ritað mál, vitnaði
einu sinni í setningu eftir Snorra
Sturl'uson til þess að slkýra mál
sitt og bætti síðan við: „Svo ein-
falt má orða þetta, þegar maður
hefur hinn ’mifcla stíl á valdi
sínu“.
Þetta sannast áþreifanlega x
Sálminum um blómið.
Það er raunar ebki hægt að
stilla sig um að minna á það
■verk Þórbergs, þar sem sögustíll
hans (einn af hinum sex) nær
kannski hámaifci. Vatnadaginn
mikla, sem kom fyrst í Tímariti
Máls og 'menningar líklega 1943
en ég var — mér liggur við að
segja — svo heppinn að lesa
ekki fyrr en í Skaftafelli í Ör-