Austurland - 05.11.1998, Blaðsíða 6

6
FIMMTUDAGUR 5. NÓVEMBER 1998
Bræðslan nútímalegur iðnaður
Þegar talað er um mjölverk-
smiðjur, eða „bræðslur", dettur
flestum í hug illa þefjandi karlar,
skítugir upp fyrir haus, vaðandi
grút daglega. Það kemur fólki
því á óvart þegar það kemur inn
í mjölverksmiðju Sfldarvinnsl-
unnar h/f að sjá tandurhrein gólf
og risavaxin tæki sem gætu verið
úr einhverri af geimmyndunum
sem framleiddar eru í Holly-
wood í Bandaríkjunum. Það
kemur einnig á óvart að starfs-
mennirnir vinna alls ekki við ó-
þrifalegar aðstæður dags daglega
heldur sitja þeir fyrir framan 21“
tölvuskjái þar sem þeir stjórna
framleiðsluferli verksmiðjunnar.
Það eru fáir sem gera sér grein
fyrir því hvers konar breytingar
hafa orðið á starfsemi verk-
smiðja af þessu tagi en þær eru
að verða eins og hverjar aðrar
iðnaðarverksmiðjur. Blaðamað-
ur Austurlands fór á stúfana og
forvitnaðist um starfsemina í
mjölverksmiðjunni og mennina
sem vinna þar.
Nánast sjálfvirk
framleiðsla
Til þess að lesandinn átti sig á
þvf hvað fer fram í verksmiðjum
af þessu tagi skulum við byrja á
Framtíðarsýn
Hugmyndir eru lífsseigar og
þrátt fyrir hrun kommúnista-
ríkjanna og þann dóm sem
þau eru nú að hljóta hjá sagn-
fræðingum og öðrum fræði-
mönnum, er enn til fólk sem
trúir á hina fallegu hugsjón
kommúnismans um jafnrétli,
jöfnuð og bræðralag. Vísa
sem okkur barst á dögunum
og er eftir Arnór Þorkelsson
frá Arnórsstöðum á Jökuldal
minnir okkur á tilvist hinna
sönnu kommúnista. Njótið
heil.
Framtíðarsýn
A hendur ferð þú hverjum
sem heiminn bætir vís
Við stattu æ í erjum
þann á þér ganga kýs
Þótt samfélagsins syndir
þig sífellt herji á
Þú traustum böndum bindir
við bolsaöflin þá
Því Lénin hélt á lampa
sem lýsir fram á veg
og við þann gæfuglampa
nú göngum þú og ég
Og gatan hún ntun greiðast
sem gengin er við þor
og lampinn hann mun lýsa
á lífs og friðarvor
Arnór Þorkelsson
því að lýsa framleiðsluferlinu í
stuttu máli.
Hráefninu er landað úr skip-
unum og þaðan fer það í hrá-
efnistanka. Úr tönkunum er hrá-
efnið matað inn í verksmiðjuna
þar sem það fer í sjóðara og er
soðið og maukað við 82 til 90°C.
Því næst fer efnið í gegnum
forsíu og pressu. Pressukakan
fer inn í loftþurrkara en vökvinn
frá forsíum og pressum fer inn á
mjölskilvindur. Hratið úr mjöl-
skilvindunum fer inn á loftþurrk-
arana, en vökvinn inn á soðlýsis-
skilvindur. Þaðan kemur lýsi
sem fer inn á hreinlýisskilvindur
en afgangurinn af vökvanum er
eimaður. Frá eimingu kemur
vökvi sem inniheldur 20 - 30%
þurrefni og er þeim vökva bland-
að saman við pessuköku og hrat
frá mjölskilvindum. Þetta er að
sjálfsögðu mjög einfölduð mynd
af framleiðsluferlinu.
Þetta ferli er ansi flókið í
framkvæmd eins og sést um leið
og maður gengur inn í verk-
smiðjuna. Hún er full af rörum
og torkennilegum vélbúnaði og
fyrir ókunnuga er vonlaust mál
að átta sig á því hvemig kerfið
virkar. Enda er það svo að það
tekur fjöldamörg ár að verða
góður og fjölhæfur starfsmaður í
mjölverksmiðju. Það nám fer allt
fram á vinnustaðnum og læra
menn jafnt af yfirmönnum og
vinnufélögum. Þetta nám veitir
mönnum þó engin formleg rétt-
indi eða próf þótt þeir séu í raun
sérfræðingar með margra ára
nám að baki.
Nýir mjölturnar
Norðfirðingar hafa eflaust veitt
athygli þeim gríðarlegu mann-
virkjum sem eru að rísa við
mjölverksmiðju Síldarvinnsl-
unnar h/f. Þarna er um að ræða
mjöltuma sem eiga að geta geymt
allt að 6000 tonn af mjöli. Þetta
eykur geymslupláss verksmiðj-
unnar gífurlega því áður var ekki
hægt að geyma nema rúm 2000
tonn og því er ekki eins mikil
pressa að losna við mjöl. Með
tilkomu nýju turnanna verður
einnig hægt að uppfylla þarfir
kaupenda mun betur en áður og
verður td. hægt að blanda saman
mjöli með ólíkt prótein- og salt-
innihald og fá út úr því vöru sem
er nákvæmlega eins og kaupand-
inn vill hafa hana. Þó er ekki
blandað saman mjöli úr ólíkum
gæðaflokkum, heldur er blandað
saman ólíku mjöli sem er í sama
gæðaflokki og það gert einsleitt.
Aður fyrr var ekki hægt að
blanda saman mjöli nema með
mikilli fyrirhöfn og þurftu menn
því að gefa afslátt á vörunni ef
hún var ekki nákvæmlega eftir
óskum kaupanda. T.d. geta
menn þurft að gefa afslátt sem
nemur 1% af verðinu fyrir 1%
sem vantar upp á próteininnihald
mjölsins. Annar þátmr sem breyt-
ist með tilkomu turnanna er út-
skipun á mjöli. Útskipun hefur
hingað til verið mikið fyrirtæki
sem kallað hefur á 10-12 menn
ásamt lyfturum og vörubílum.
Hinn nýi turn verður hins vegar
búinn afar fullkomnum búnaði
til útskipunar og mun aðeins
þurfa tvo menn til að skipa út
mjölinu og verður hægt að skipa
út um 100 tonnum á klukkutíma.
Ný tegund af mjölkrana verður
notuð við útskipanir og getur
hann dreift mjöli jafnt um skipin
sem verið er að skipa út í hverju
sinni. Það er ljóst að hinir nýju
tumar munu spara fyrirtækinu
stórar upphæðir sem er eins gott
því turnarnir kosta um 250
milljónir króna.
Breytt vinnuskipulag
Síðustu árin hafa orðið miklar
breytingar á mjölverksmiðjunni
og hefur tækniþróun verið ör.
Samhliða tækniþróun og fram-
förum í framleiðslu hafa svo
orðið miklar framfarir hvað
varðar vinnuskipulag og vinnu-
umhverfi starfsmanna. Stýring
framleiðsluferlisins er nú orðin
sjálfvirkari en áður og hún fer að
stærstum hluta fram á tölvuskjá.
Þetta hefur þýtt miklar breyting-
ar fyrir starfsmenn. I stað þess að
vera dreifðir um alla verksmiðju,
starfa þeir nú allir í sama her-
berginu og hafa þeir því mun
meiri möguleika á því að hafa
samskipti í vinnutímanum. Þrír
menn stjórna verksmiðjunni í
einu og hafa þeir allir á tölvu-
skjánum aðgang að vinnuum-
hverfi hvers annars og því hefur
yfirsýn starfsmanna yfir starf-
semina aukist stórlega. Þar sem
öll stjómun fer fram á tölvuskjá
þurfa starfsmenn heldur ekki að
vera hlaupandi um alla verk-
smiðju heldur geta stjórnað nán-
ast öllu innan út stjórnherberg-
inu og verða því minna varir við
ólykt, hita og hávaða en áður.
Vaktaskipulag hefur einnig
breyst mikið. Nú vinna menn að
jafnaði 4 vaktir, eiga 2,5 - 1,5
sólarhringa í frí á milli og vinna
þar með um 56 tíma a.m.t. á viku.
Aður fyrr unnu menn 6 vaktir í
viku og áttu svo eina frí og unnu
þar með 72 tíma á viku. Þetta
þýðir að menn hafa miklu meiri
frítíma en áður án þess að laun
hafi lækkað að ráði. Á móti kem-
ur að síðustu ár hefur vinnsla
staðið yfir nánast allt árið en
áður komu oft stopp í marga
mánuði þar sem ekkert var brætt
og oftast var engin vinnsla allt
sumarið, utan beinavinnsla
hálfsmánaðarlega.
Leonardoverkefnið
Mjölverksmiðjan hefur síðustu
tvö árin tekið þátt í svokölluðu
Leonardoverkefni Evrópusam-
bandsins. Verkefnið felst í því
að koma á tengslum milli at-
vinnulífs og skólastofnana og
tóku Sfldarvinnslan h/f og Verk-
menntaskóli Austurlands þátt í
verkefninu fyrir hönd Islend-
inga, auk dr. Gests Guðmunds-
sonar sem var verefnisstjóri. í
kjölfar verkefnisins hafa starfs-
ntenn mjölverksmiðjunnar tekið
þátt í námskeiðum og nú nýlega
hafa þeir verið á tölvunámskeiði
þar sem þeir læra grunnatriði í
Windowsstýrikerfinu ásamt
grundvallaratriðum í ritvinnslu
og töflureikni. Þeir munu svo
fljótlega fara á námskeið í
mannlegum samskiptum og á
næsta ári er fyrirhugað að halda
sérhæft tölvunámskeið að því
umhverfi sem starfsmennirnir
starfa í daglega, en nú er verið að
vinna í því að semja kennsluefni
fyrir slíkt námskeið. Fyrirhugað
er að nota reynsluna af þessu
verkefni til að koma á fót eins-
konar „bræðslubraut" við Verk-
menntaskóla Austurlands og gæti
sú vinna nýst vel ef stóriðja yrði
að veruleika á Austurlandi, en þá
þyrfti að mennta fjölda fólks til
starfa. Helsta uppskera verkefn-
isins er að koma þeirri hugsun
inn hjá vinnuveitanda og starfs-
mönnum að á vinnustaðnum eigi
menn stöðugt að þroskast og
læra nýja hluti en ekki staðna í
einhæfum verkefnum sem draga
úr mönnum starfsþrek og áhuga.
Líðan starfsmanna við
nýtt skipulag
Starfsmenn mjölverksmiðjunnar
hafa verið í hringiðu þeirra
breytinga sem átt hafa sér stað
síðustu árin og hafa þeir upplifað
miklar framfarir í vinnuumhverfi
sínu. En hvernig skyldi nýja
skipulagið koma út miðað við
það gamla? Til þess að svara
þessari spumingu leitaði blaða-
maður álits Þórarins V. Guðna-
sonar sem hefur unnið í verk-
smiðjunni um nokkuð langt
skeið og man því tímana tvenna.
Þórarinn segir vinnuna vera
orðna auðveldari en hún var að
því leyti að nú er hægt að sinna
nánast öllu innan úr stjómrými
verksmiðjunnar og því er minna
um hlaup heldur en áður. Hann
segir framleiðsluferlið vera svip-
að og það var, en helsti munur-
inn sé að nú sé því stjómað á
tölvuskjá. Þó segir hann að loftið
inni í verksmiðjunni hafi skánað
við að fá loftþurrkara í stað
gömlu eldþurrkaranna og hafi
það skilað sér í minni reyk og
betri afurðum. Þórarinn segir
það hafa tekið nokkurn tíma að
læra að vinna allt á tölvuskján-
Hini itýju mjöltiirnar við mjölverksmiðjii SVN setja óneitanlega
mikinn svip á umhverfið. Ljósm. S.Ó.
Freysteinn Bjarnason, úgerðarstjóri SVN, og starfsmenn ásamt
þátttakendum í Leonardo verkefninu í hinu tölvuvœdda stjórn-
rými verksmiðjunnar. Ljósm. as