Eining - 01.11.1944, Blaðsíða 2

2
E I N I N G
Álfreð Gíslason, læknir:
Ofdrykkja og meðferS drykkjumanna
Ofdrykkjumaöurinn er erfiður sjúkl-
ingur, — erfiður sjálfum sér, vanda-
mönnum sínum og- vinum, lækninum
og þjóðfélaginu í heild. I sálarlífi hans,
togast andstæð öfl á, þar sem þeirn
lakari að jafnaði veitir betur. Árum
saman seigpínir hann fjölskyldu sína,
— eiginkonu, börn, foreldra, — með
sjúklegu hátterni sínu, leiðir hörmung-
ar yfir hana, bæöi í andlegum og efna-
legum skilningi. Læknirinn mætir
beinni andstöðu sjúkhngsins í viðleitni
sinni til hjálpar. Ráð hans eru að vett-
ugi vírt, og honum er sjaldnast gefið
það vald, sem meö þarf til þess að ár
angur náist. Skyldur sínar við þjóöfél-
agið rækir ofdrykkjumaðurinn slælega.
Hann gerist fráhverfur nytsömu starfi,
sóar fjármunum, er lélegur uppalandi
barna sinna og leiðist jafnvel stundum
til afbrota.
Sjúkdómur sá, sem þannig leikur
manninn, — ofdrykkjan — er venju-
lega tahn sjálfskaparvíti, og af þeim
skilningi mótast mjög viðhorf þjóðfél-
ags og eistaklinga til þessara sjúkl-
inga. Háð og fyrirlytning fylgir þeim
nærri hvarvetna, og meðaumkunin, þar
sem hún fyrirfinnst, er tíðum mjög
blandin þessum tilfinningum. En af-
staða hins opinbera til drykkjumanns-
ins hefur lengst af einkennzt af tóm-
læti. Hann er í lengstu lög látinn af-
skiptalaus. Óáreittur fær hann aö sóa.
heilsu sinni og fjármunum og spilla
gæfu og gengi vandamanna sinna. Það'
er fyrst, þegar hann verður ber að lög-
brotum, að tekið er í taumana um
stundar sakir.
Þegar geðveikur maður tekur upp á
því að ausa eignum sínum út á báða
bóga, slást upp á fólk á almannafæri,
eða. ganga með sveðju að vopni, þykir
sjálfsagt að taka af honum ráðin og'
setja hann í geðveikrahæli. Er það gert
í þeim tvöfalda tilgangi að koma í veg
fyrir, að hann vinni sjálfum sér og
öðrum tjón og til að leita honum lækn-
ingar.
Ég lít svo á, að nákvæmlega það
sama eigi að gilda um ofdrykkjumann-
inn. Ifvað sem sjálfskaparvítum líður,
en um þau má deila, væri slík ráðstöf-
un öllum fyrir beztu, — sjúklingnum,
ástvinum hans og þjóðfélaginu í heild.
1 stað þess að láta hann og aðra meö
honum þjást árum saman, ætti að
grípa snemma fram í, taka af honum
ráðin, eins og gert er við geðveikan
sjúkling, sem hann á svo margt sam-
eiginlegt með.
Áfengi verkar á líkamann sem eitur.
Það truflar starf hans, dregur úr því,
lamar það. Þessi áhrif koma harðast
niður á taugakerfinu, viðkvæmasta líf-
færinu, og aðrir hlutar hkamans fara
ekki varhluta af þeim.
Meðan einhvers hófs er gætt í neyzlu
áfengra drykkja, tekst líkamsvefjunum,
að ná sér nokkurn veginn, og heilbrigð
starfsemi þeirra hefst að nýju. En svo
mikils áfengismagns má neyta eða svo,
leng-i, að líffærin nái sér aldrei að fullu
aftur. Þá verður sköddun vefjanna
óbætanleg, og þeir geta ekki afkastað
eðlilegu starfi framar.
Engum, sem viröir fyrir sér of-
drykkjumann, dylst, aö hann er líkam-
lega veikur. Andlitið er rautt og þrútið
Alfreö Gíslason, læknir
og drættir þess slappir, augun fljótandi
og augnaráðið sljótt. Málfærið er • ó-
skýi-t og drafandi, og allar hreyfingar
óvissar og klunnalegar. Ilann riðar all-
ur á beinunum. Loks dettur hann sof-
andi út af, andar óreglulega og stynur
þungt. Þegar hann vaknar, kastar hann
upp slími og slefju. Hann er grár og'
tekinn, þróttlítill og lystarlaus og skelf-
ur sem hrísla af vindi skekin.
Líða.n hans, er hann raknar úr rot-
inu, er hin hörmulegasta. Líkaminn
virðist aílur úr skorðum genginn. Magn-
leysi, svimi, höfuðverkur, flökuriaiki,
hjartsláttur og iðrakveisa eru aðeins
nokkur þeirra óþæginda, er hann kenn-
ir. Við þessum kvölum eygir hann að-
eins eitt ráð, og það er í því fólgið að
lama taugakerfi sitt á ný með áfengi.
Með því móti tekst honum að útiloka,
kveinstafi líkamans frá vitund sinni
enn um. hríð.
Þótt ofdrykkja sé þannig líkamlegur
sjúkdómur, er hún samt í enn ríkara,
mæli sálarveiki, enda þess að vænta um
eitrun, sem svo mjög tekur til heilans.
Sálarleg einkenni ofdrykkjunnar
grundvallast að verulegu leyti á
breyttu geðslagi sjúklingsins. Tilfinn-
ingalíf hans eða geðslag raskast mjög,
verður óstöðugt og rótlaust. Við lítil
tilefni sveiflast tilfinningar hans ört
öfganna á milli. Eina stundina yfirbug-
ast hann af hryggð yfir óláni sínu og
harmar hástöfum þau aumu kjör, sem
hann hefur búið vandamönnum sínum.
Hálftíma síðar er hann máske seztur
að sumbli með drykkjubræðrum, hrók-
ur alls fagnaðar, sindrandi af lélegri
fyndni. I stuttu samtali getur hann á
víxl hlegið dátt og grátið, gortað og
barmað sér, allt eftir því, hvernig um-
talsefni er vikið til.
Þessi óstöðugleiki og öfgahneigð
geðslagsins litar allt sálarlíf sjúklings-
ins. Hann er leiksoppur sinna hverfulu
tilfinninga. Til þess eiga siðferðisbrest-
ir hans að miklu leyti rót sína að rekja.
T. d. orsakast ruddaskapur hans á
heimilinu venjulega af því, að sterkar1
tilfinningar altaka hann í bili. Iíógvær
tilmææli eða máske miskilin orð nægja
til að hleypa honum upp í hamslausri
bræði, þannig að hann um stund missi
alla stjórn á orðum sínum og athöfn-
um. Sami maður getur utan heimilis
í fullri einlægni talað fagurt um sið-
gæði og háleitar hugsjónir.
Ofdrykkjumaðurinn er ekki vilja-
sterkur. Hvikular tilfinningar veikla
viljaþrekið. Að' vísu ráðgerir hann og
áformar að hrinda þessu eða hinu í
framkvæmd, en áður en varir er áhug-
inn dvínaður, og ,ný áform skjóta upp
kollinum. Úr framkvæmdum verður
lítið. Þessi veikleiki viljans kemur
skýrt í ljós, þegar sjúklingurinn ráð-
gerir að hætta drykkjuskap. Hvað eftir
annað heitir hann því við háls og haus
að bragða ekki áfengi framar, og jafn-
oft bregzt hann þessu heiti sínu.
Mjög verður sómatilfinningin að lúta
í lægra haldi. Öll framkoman verður
óvirðuleg. Hann hættir að kunna að
fyrirverða sig. Hann minnkast sín tæp-
lega fyrir sníkjur og plötuslátt. Félags-
ska,p auðvirðulegra manna tekur hann
sem sjálfsagðan hlut. Hann verður
samdauna skarninu, sem hann lifir og
hrærist í.
Þótt tilfinningin fyrir sannri sæmd
og heiðri láti þannig á sjá, skortir hann
ekki hégómagirnd og rangsnúið stolt.
Hann er til með að státa af því, sem
sízt skyldi, svo sem, hve mikið hann
þoli að drekka og' hve vel sér takist að
leika á eiginkonuna og aðra þá, sem
vilja honum vel. Ilann lætur drýginda-
lega yfir hæfileikum sínum, mannkost-
um og karlmannlegum burðum.
Ósannsögli er eitt einkennið, býsna
áberandi. Með því að eftirtekt og upp-
rifjunarhæfileiki eru all-mjög skert
verður minnið ótrútt. Þetta bætir hann
sér upp með því að skálda í eyðumar,
vitandi eða óvitandi. Frásögn hans er
því oft ýkjublandin og röng. Þá þarf
hann og einatt að snúa sig út úr klípu,