Eining - 01.03.1970, Blaðsíða 1

Brot úr nýársræðu forsetans
Um jól og áramót berst flestu fólki
nú á dögum ógrynni af alls konar les-
máli, sumt af því svo gott, að full ástæða
er til að minna á það, þegar dálítið frá
líður.
Þegar forsetinn, dr. Kristján Eldjárn,
flutti nýársræðu sína um síðustu ára-
mót, hlustuðum við á hana og lásum
hana svo í víðlesnustu blöðunum. Nú er
nokkuð fráliðið og telur þetta blað les-
endur sína hafa gott af því að rifja upp
fyrir sér góðan kafla úr ræðunni. Fer
hann hér á eftir:
„Atvinnuvegir þjóðarinnar, sem vita-
skuld eru undirstaða og forsenda alls
lífs í landinu og verða að þrífast, ef tal
vort um annað á ekki að vera hjóm eitt,
þeir eru einnig hluti af íslenzkri menn-
ingu. 0g þá ekki síður sjálfstæði þjóðar-
innar, vitund hennar um sjálfa sig sem
afmarkaða einingu meðal þjóða, sjálfs-
virðing hennar. Þetta og margt annað
er samofið og myndar til samans þetta
mannlífsform, sem er íslenzk menning
og vér viljum búa við og fullkonma og
varðveita, hversu náið sem samblendi
vort við aðrar þjóðir verður. Rétt er og
skylt að hafa á sér andvara, en ég get
ekki séð að íslenzk menning sé á neinu
undanhaldi, nema síður væri. Og ég sé
ekki betur en í landinu sé ung kynslóð,
sem sé til alls annars líkleg en að af-
rækja menningararfleifð Islendinga. —
Það verður hennar áð gæta hlutar Is-
lands í samskiptum við aðrar þjóðir,
gæta þess meðal annars að íslenzk menn-
ing og þjóðarvitund eflist að heilbrigð-
um metnaði í því samstarfi við stærri
þjóðir, sem allt bendir til að fremur
vaxi en minnki í framtíðinni. Sjálfstæði
og menning þjóðarinnar eru ekki hnoss,
sem höndlað var í eitt skipti fyrir öll,
heldur sá arineldur, sem því aðeins lifir
og lýsir og vei’mir, að sífellt sé að hon-
Forsetinn
Dr. Kristján Eldjárn.
um hlúð og á hann bætt. Og hví skyldum
vér ekki vera menn til þess, hér eftir
sem hingað til. Oss hættir til að einblína
á háskann og vandann, og oft mætti ætla
af tali manna, að vér íslendingar ættum
öllum þjóðum fremur við rammt að rjá.
Hitt er þó sannara, að alls staðar og
ævinlega er við einhver vandasöm úr-
lausnarefni að fást. Bölmóður stoðar lítt,
heldur það eitt að snúast við vandanum
í góðum hugum, og gleyma þá ekki að
gleðj ast yfir því, sem rétt horfir og fram
stefnir. Það er, sem betur fer, alltaf
margt.
Fyrir skemmstu var vígður Árnagarð-
ur í Reykjavík, hús Háskóla fslands og
Handritastofnunar fslands, íslenzk
menningarstofnun, sem miklar vonir eru
tengdar við. Góðu heilli rísi það hús af
grunni, nú þegar liðinn er aldarfjórð-
ungur frá stofnun lýðveldis, hálf öld
frá því landið varð fullvalda og ellefu
aldir frá upphafi landsbyggðar, að því
er Ari prestur taldi. Landið sjálft og
nýting gæða þess er grundvöllurinn,
sem allt hvílir á, og ætíð mun krefjast
hins drýgsta hluta af orku þjóðarinnar.
En menningarstofnanir hennar eru tal-
andi tákn þeirra fornu sanninda, að ekki
verður lifað á einu saman brauði. Það
er oss í senn þjóðlegt metnaðarmál and-
spænis öðrum þjóðum og dagleg nauð-
syn vor, að menningarstofnanir þjóðar-
innar blómgist, beri hátt merki sitt og
haldi um leið lifandi tengslum við þjóð-
ina, sem á þær og væntir sér mikils af
þeim. Sú trú er á rökum reist, að í Árna-
garði muni sjálfstæði og menning eign-
ast enn eitt vígi og arin.
Góðir áheyrendur. Ég lýk nýjárshug-
leiðingum mínum með því að vitna til
orða, sem mikill og fj ölmenntaður ís-
lendingur, dr. Guðmundur Finnbogason,
ritaði fyrir hálfri öld: „Markmið vort
verður að vera það að haga lífi voru í
öllum efnum þannig, að þjóðin eflist sem
bezt af landinu og landið af þjóðinni, en
menningin af hvoru tveggja.“ Þessi
hugsun, sem vel gæti verið íslenzk ein-
kunnarorð, verður ekki betur í búning
færð.
Ég óska yður öllum gleðilegs nýárs,
friðar og farsældar.“