Jafnaðarmaðurinn - 19.04.1928, Page 1

JAFNAðARMAÐURI
ÚTGEFANDI: VERKLÝÐSSAMBAND AUSTURLANDS
7. tölublaö
Noröfiröi, 19. aprfl 1928
3. árgangur
Hlutfailskosningar
í hreppsnefndir.
Samkvæmt 29. gr. kosninga-
laganna frá 1*5. júní 1926 liafa
sveitarfjelög ieyfi til að kjósa
iireppsnefndarmenn hlutbundnum
kosningum.
Qrein sú í lögunum, sem heim-
ilar þetta, hljóðar þannig:
„Oddviti sýslunefndar (þ. e. sýslu-
maöur) ákveður hlutbundnar kosning-
ar í hreppsnefndir, ef skrifleg krafa
um það kemur frá að minsta kosti
svo mörgum kjósendum, sem samkv.
kjörskrá mundi þurfa til þess að koma
að einum manni í hreppsnefnd þar í
hreppi. Kosningar fara þá með þeim
hætti, sem segir í 10. 18. gr. laga
þessara".
Þó sjálfsagt hefði verið að fyr-
irskipa hlutbundnar kosningar í
hreppsnefndir veitir þó grein
|iessi þá heimild, að hægt er að
láta fara fram rjettlátar kosning
ar í sveitarmálum, en það var
áður ekki hægt. En sökum þess
að hlutfallskosningarnar eru ekki
íyrirskipaðar, er hætt við að
mörgum sjáist yfir heimildina eða
menn hafi sig ekki í að saína
áskorunum og senda til Sýslu
manns.
Það má þó ganga út frá því
sem alveg vísu, að hjer í aust-
firsku kauptúnunum verði heim-
ild þessi notuð. í vor eiga að
fara fram kosningar í allar hrepps-
nefndir lijer eystra og ætti þá að
nota hlutfallskosningar í fysta
sinn. Með því vinst það, að
menn verða að skipa sjer í
flokka til kosninga í sveitarmál-
um, en það hafa menn ekki áð-
ur gert, heldur hefir hver kosið
|)ann, er honum sýndist. Hafa
með því móti stundum dreifst
svo atkvæði kjósendanna, að
dæmi munu til þess, að hrepps-
nefnder og sýslunefndarmenn hafi
verið kosnir af örlitlu broti þeirra
kjósenda, er mættu til kosningar.
Þetta fyrirbyggja hlutfallskosn-
ingarnar. Þar verður að ákveða
fulltrúaefnin fyrirfram og um þá
menn eina er að velja, sem fram
liafa verið boðnir af einhverj-
um flokki eða fjelagi kjósenda.
Jafn augljós órjettur á sjer einn
ig staö í hinurn óhlutbundnu
kosningum, þegar litið er á það,
að við óhlutbundnar kosningar
getur lítill meirihluti' komið að
öllum þeim, sem kjósa á, en
stór minnihluti fær engum að
komið. Einnig þetta fyrirbyggja
hlutfallskosningarnar. — Þar fær
hver listi þeim fulltrúum að
komið, sem liann hefir atkvæða
magn til og minnihlutinn einnig
sínum fulltrúa eða fulltrúum.
Hlutfallskosningarnar eru rjett
látasta kosningafyrirkomulag sem
enn er þekt og þessvegna á að
viðhafa þær sem víðast. Sjer
staklega verða jafnaðarmenn að
gæta þess, þar sem þeir eru í arbræðslustöð hjer á Austfjörð-
meirihluta, að halda hlutfalls- um.
kosningunum í heiðri og láta Verða nú Austfirðingar að rísa
nota þær. Geri þeir það ekki, einhuga upp og krefjast þess, að
feta þeir í fótspor íhaldsins, sem þegar í sumar verði bygð hjer
berst á móti hlutfallskosningum, síldarbræðslustöð. Að hún beri
eins og öllum öðrum rjettlætis- sig ekki fjárhagslega kemur ekki
kröfum, þar til það sjálft fer að til mála. Á hverju sumri fyllast
hafa hag af þeim. firðirnir hjer af síld, en meðan
Kunnugt er um, að áskorun- bræðsla er engin til, er verra en
um hefir þegar verið safnað á þýðingarlaust að veiða síldina.
Morðfirði og Fáskrúðsfirði, og Allir þeir, sem síld veiddu í fyrra,
mun því á báðum þeim stöðum töpuðu á söltuninni. Miklu meira
fram fara hlutbundin kosning á hefði verið veitt, ef bræðsla hefði
komandi vori. Telja má víst, aö|verið. Besta síldveiðasvæðið við
svo verði einnig á Eskifirði, þó Norður- og Austurland er Þistil-
ekki hafi heyrst neitt um það enn. I fjaröarflóinn, og fyrir þau skip
Hvort aörir hreppar taka upp sem veiða þar, er öllu styttra
hlutfallskosningar í ár er ekki til Norðfjarðar eða Seyðisfjarðar
gott að segja, en líklega gera en til Siglufjarðar. Mundu því öll
þeir það ekki. Þeir þurfa að sjá austfirsk skip og vafalaust all-
kosti hlutfallskosninganna og því mörg önnur flytja veiði sína það
verða kauptúnin aö ganga á und- an til Austfjarðaverksmiðjunnar
an. svo hún gæti reiknað með miklu
Tryggilegast er, ef undirskrift- meiri síld en þeirri, sem veiðist
um er safnað, að fá svo marga innfjarða á Austurlandi.
til að skrifa undir áskorunina, | Síldarbræðslu er útgerðinni á
að nemi Vs eða ’/i kjósenda á Austfjörðum lífsnauðsyn að fá
kjörskrá í hreppnum, eftir því, komið upp. Miðsumarið, sem
hvort kjósa á 3 eða 4. Er sú oftast er aflatregt, má nota ti
tala undir ölluin kringumstæðum síldveiða, ef bræðslustöð er hjer
nægileg til þess, að koma að nálægt, anr.ars fer það til ónýtis
einum fulltrúa, þó allir kjósi sam- Allur dráttur á byggingu síld
an á móti. Annars ætti þessi arverksmiðju fyrir Austurlanc
krafa að koma jafnt frá öllum verður Austfjörðum og landinu
lokkum, enda, mun það sum-|heild til stórtjóns.
staðar vera svo. Telja má víst,
að jafnaðarmenn komi fram með
sjálfstæða lista allstaðar þar, sem
hlutfallskosningar fara fram, og
er þá annað ólíklegt, en verka-
fólk fylki sjer um sína lista. Með
3ví sýnir það bæði stjórnmála-
jroska og skilning á samtökum
J. a.
Hornafjarðarútgerðin.
Nýlega barst Jafnaðarmannin-
sinum, er það hefir framtak í um 6. tbl „Hænis“ þ. á. Aðal-
sjer til að leysa sig aftan úr and- grein þess tbl. nefnist „Horna-
stöðuflokkum sínum, sem það fjarðarútgerðin" og á víst að
íefir áður orðið að styðja sök- vera einskonar svar við grein er
um ranglátra kosningalaga. Að Jafnaðarmaðurinn flutti með
vísu kemur Norðfjörður til að þessari fyrirsögn 27. jan. s. 1.
íafa dálitla sjerstöðu við þessar Gerir blaðið sjer mikiö far um
kosningar, þar sem kosningar í að láta líta svo út sem þar sje
bæjarstjórn fara fram um áramót- vegið að Þórhalli Daníelssyni,
in næstu og líklegt er, að sam- kaupmanni á Hornafirði. Belgist
komulag verði um að ganga ekki ritstjórinn svo út og fyllist svo
til almennra kosninga fyr en þá, miklum fitonsanda yfir hinni
og fara þær kosningar þá fram „frámunalegu heimskulegu og
sent blutfallskosningar og allir lúalega illgirnislegu“ grein Jfm.,
bæjarfulltrúarnir valdir í einu. eins og blaðið orðar það, að
furðu sætir, enda ætlast hann
| auðsjáanlega til að belgingurinn
heyrist alla leið til Hornafjarðar.
Það, sem Jfnm. fann að, var
Síldarbræöslustöövar. | 2™™^
bundnir til þess að selja fiskiúr-
Frumvarp utn stofnun síldav-lgang sinn á ákveðnu verði, þó
bræðslustööva er nú afgreitt sem aörir kunni ad bjóda betur. Sit-
lög frá Alþingi. Verður því á ur það illa á „Hæni“, að ham
komandi sumri ráðist í byggingu ast þar gegn hinni frjálsu sam
síldarbræðslustöðvar, er annaö- kepni.sem hann þykist boðasýknt
hvort verður eingöngu ríkisfyrir- og heilagt. Hvað mundi Hænir
tæki eða samvinnufyrirtæki út- kalla það, ef þeir, sem útgerð
gerðarmannaogsíldarkaupmanna. stunda á Hornafirði, væru skuld
Frumvarpiö gerir ráð fyrir að bundnir til að selja fiskinn, sem
ríkið muni byggja fleiri en eina þeir veiða |)ar, Ólafi Sveinssyni
verksmiðju, enda er þess full eða einhverjum öðrum fyrir á
þörf, að komið verði upp síld-1 kveðið verð, sem kaupandinn
einn tiltæki og allir aðrir fiski-
caupmenn á Austurlandi væri
útilokaðir frá því aö mega gera
boð í fiskinn? — Slíkt væri í
alla staði óverjandi kúgun, en
Dað hefir átt sjer stað, bæði á
dornafirði og víðar á verstöðv-
um. Fiskiúrgangurinn, sem kall-
aður hefir verið, er nú orðinn
allverðmæt verslunarvara. Hvers
vegna vill þá Hænir ekki lofa
Deirri vörutegund að lúta sama
ögmáli og heimtað er fyrir aðr-
ar framleiðsluvörur — lögmáli
hinnar frjálsu samkepni, sem
dænir lofsyngur í öðru hverju
tölublaði? Svona er íhalds-sam-
ræmið, þegar það er skoðað
niður í kjölinn. Af því góðkunn
ingi ritstjórans á í hlut, þverbrýt
ur hann nú allar sínar fyrri kenn
ingar um frjálsa samkepni. Jafn
aðarmaðurinn efar ekki, að ráð
stöfun þessi ergerð í góðum til
gangi gagnvart Þ. Dan. En hún
er eigi að síður algert brot á
þeim viðskiftavenjum, sem sjálft
íhaldið krefst, að haldið sje fast
við. Hæni skal virt til vorkunnar
frumhlaup hans út af prentvillu
einni í áminstri grein Jfnm.
Verður honum prentvilla þessi
að svo óþægilegu fótakefli, að
hann veltur um hrygg á henni
hvað eftir annað, en þó hefði
hvert meðal kálfsvit getað sjeð
að um misprentun var að ræða
— í greininni stendur:------r „ef
þetta reynist satt, að verksmiðj
an fái ekki að sitja fyrir kaup-
mönnum sem hæstbjóðandi", —
en í stað kaupmönnum á að
vera kaúpunum. Er svo augljóst
af sambandi orðanna að þarna
er um misprentun að ræöa, að
Jfnm. hefir ekki talið nauðsyn
að leiðrjetta þetta fyr en nú, að
iænir er oltinn um á völunni.
Svo heimskulega auðvirðileg er
annars þessi Hænis-grein, að
hún er í engu atriði svara verð.
Allar dylgjur blaðsins um að
rýrð sje kastað á Þ. Dan. falla
um sjálfar sig. Aðeins er fundið
að því, að iðnaöaríyrirtæki —
hið eina, sem enn er til á Aust
fjörðum — fær ekki að bjóða í
hrávöru þá, sem það notar til
iðnaðar síns, nema gegnum al-
óþarfan millilið. Með þessu er
bæði verksmiðjunni og úlgerð-
armönnum óleikur gerr. Verk-
smiðjan verður að ganga að því,
sem henni er sett, eigi hún að
geta starfað, og útgerðarmenn
fara á mis við þann hagnað, sem
samkepnin um vörutegundina
gæti haft í för með sjer.
Síst allra hefði sjálfsagt Þ
Dan. átt það skilið af ritstjóra
Hænis — brjóstmylking íhalds-
ins — að hann auglýsti það
blaði sínu, að Þ. Dan gæti nú
ekki lifað nema slíkum brögðum
sem þessum væri beitt. Og væri
það satt, hefir Hænir gumað
helst til mikið af „dugnaði" Þ
Dan. Hefir Hænir því gert
Dan óleik mikinn með sletti-
rekuskap sínum og sleikjuháttur-
inn, sem ætlaður er Þ- Dan.,
bætir skömmina, sem blaðið hef-
ir gert honum, varla upp.
Vökulögin.
Lög um hvíldartíma háseta á
íslenskum botnvörpuskipum eru
nú samþykt með þeirri breytingu,
frá því sem áður var, að háset-
arnir eiga nú kröfu á 8 stunda
hvíld á sólarhring hverjum í stað
6 stunda áður. Allmikið stríð
liefir þessi sjálfsagða krafa kost-
að. Margir þingmanna og blaða-
manna íhaldsins hafa staðið önd-
verðir gegn þessari sjálfsögðu
rjettarbót til þeirra manna, sem
mest vinna að því að skapa auð
íhaldsburgeisanna, — en það eru
sjómennirnir.
Mótstaða fhaldsins gegn lög-
um þessum á síðasta þingi var
ein meginástæða þess, að það
fjell við kosningarnar í fyrra.
Sæmilegir þrælaeigendur forn-
aldarinnar gáfu þrælum sínum
viðunandi hvíld, svo starfskröft-
um þeirra væri engin hætta bú-
in, en íhaldsmenn nútímans eru
þessum frændum sínum það lak-
ari, að heir vilja ekki unna sjó-
mönnum sæmilegrar hvíldar, held-
ur vilja þeir hafa leyfi til að láta
)á vinna sólarhring eftir sólar-
iring, án hæfilegrar hvíldar.
Sjómennirnir á togurunum hafa
laft forustuna um vökulög-
in alt frá byrjun. Eftir þeirra
beiðni hafa jafnaðarmenn flutt
mál þetta á þingi, bæði fyr og
nú. Lögin eru líka aðeins miðuð
ið togarana. Hitt munu þó allir
vita, sem nokkuð þekkja til sjó-
mensku, að síst mun vanþörf á
að lögbjóða hvíldartíma á línu-
veiðurum og stærri vjelskipum.
Ætti að mega gera ráð fyrir því,
að verklýðssambönd fjórðung-
anna og Sjómannafjelag Reykja-
víkur beitti sjer fyrir áskorunum
til jafnaðarmanna um flutning
Dess máls þegar á næsta þingi.
Gætu núverandi „vökulög" gilt
í öllum atriðum einnig á þeim
skipum.
Því meiri þörf er á lögákveðn-
um hvíldartíma á vjelskipum og
línuveiðurum sem allur aðbúnað-
ur ei þar miklu verri en á tog-
urunum og má því gera ráð
fyrir að þingið veiti þessum sjó-
mönnum þá sjálfsögðu rjettarbót,
að lögbjóða hvíldartímann.
Flugferðir til íslands.
Ráðgert er að farnar verði
tvær flugferðir frá Ameríku til
íslands á komandi sumri, en
ókunnugt er um frekari tilhögun.