Neisti - 13.11.1941, Blaðsíða 1

Dýrtíðarmálin.
Um ekkert er nú meir talað en
dýrtíðaruiálin, sem vonlegt er.
Forráðamenn þjóðarinnar, hið háa
Alþingi, hefur þessi mál til um-
ræðu, en ekkert virðist reka né
ganga.
Alþýðuflokkurinn hefir lagt
fram frumvarp til laga, sem á
að stöðva dýrtíðarflóðið. Allir
flokkar ættu að geta sameinast
um það, ef hugur þeirra fylgdi
málum, að gera nokkuð, sem að
gagni mætti koma.
Aðalefni frumvarpsins er þetta:
1. Samræming alls verðlagseftir-
liís hjá einum aðila, er starfar
á ábyrgð ríkisstjórnarinnar.
2. Fastari grundvallarreglur fyrir
verðlagseftirlitið til þess að
starfa eftir.
3. Afnám allra tolla á skömmtun-
arvörum, auk nokkurra annarra
vörutegunda,
4. Lækkun farmgjalda á þessum
vörum niður í það, sem þau
voru fyrir stríð, og sé þá miðað
við Kaupmannahafnarfarmgjöld.
5. Stofnun dýrtíðarsjóðs og á-
kvæði um tekjuöflun til
hans til þess að koma í veg
fyrir aukningu dýrtíðarinnar.
Dýrtíðarsjóði séu tryggðar ca.
14 milj. kr. tekjur auk útflutn-
ingsgjalds.
6. Úr dýrtíðarsjóði sé einnig varið
fé til að styrkja þá framleið-
endur, sem ekki fá viðunandi
verð fyrir afurðir sínar, hvort
heldur þær eru seldar innan-
lands eða fluttar út.
7. Hinni almennu heimild um út-
flutningsgjald, sem nú er í lög-
um, sé breytt í heimild tilþess
að leggja útflutningsgjald á
vörur, sem seldar eru með
stríðsgróða.
8. Ef afgangur verður af fé því,
sem dýrtíðarsjóður fær tii um-
ráða, skal því varið til verk-
Iegra framkvæmda og atvinnu-
aukningar að stríðinu loknu.
9. Heimild fyrir ríkisstjórnina, ef
nauðsyn krefur, til þess að kaupa
birgðir af nauðsynjavörum og
annast dreifingu þeirra á þann
hátt, sem hún telur heppilegast.
Frumvarpinu fylgir ýtarleg grein-
argerð. Þar eru færð rök fyrir því,
að það er ekki hækkun kaup-
gjaldsins, sem hefur skapað dýr-
tíðina, heldur dýitíðin hækkun
kaupgjaldsins. Þess vegnaerengin
nauðsyn á að lögfesta kaupgjaldið,
enda gjörir frumvarpið ekki ráð
fyrir því.
Einnig er í greinargerðinni mikill
fróðleikur um orsakir dýrtíðarinnar,
sem almenningi er ekki kunnar.
Verður getið hér nokkurra atriða
til skýringar málinu.
Meginorsakir dýrtíðarinnar hingað
til eru þrjár:
1. Utanaðkomandi verðhækkun á
erlendum vörum, og hefir hin
mikla farmgjaldahækkun átt
sinn djúga þátt í henni.
2. Hin stórfelda hækkun á inn-
lendum neyzluvörum.
3. Hin mikla kaupmáttaraukning,
er stríðsgróði útgerðarinnar
flæddi yfir landið og af völdum
brezka setuliðsins hér á landi.
Skal nú hver þessarra megin-
þátta dýrtíðarinnar rakin
nokkuð.
Um farmgjaldahækkunina segir
meðal annars:
»Farmgjaldahækkunin hefir haft
því meiri áhrif til aukningar á
dýrtíðina, að leyfð hefir verið sama
hupdraðshlutaálagning og áður
tíðkaðist ofan á hin háu farm-
gjöld, tollana á þeim og annan,
aukinn kostnað, þrátt fyrir heim-
ildir, sem til voru í lögum til þess
að hafa hemil á öllu þessu.
Áhrif farmgjaldahækkananna eru
bæði bein og óbein. Hin beinu
áhrif liggja í augum uppi,þarsem
ýmsar þýðingarmiklar erlendar
neyzluvörur, svo sem allar skömmt-
unarvörur, voru teknar með í vísi-
tölureikninginn. En vitanlegueiu hin
óbeinu áhrif af farmgja’dahækkun-
inni enn þýðingarmeiri. Mikill
meirihluti allra farmgjalda er
greiddur fyrir flutning á fram-
leiðsluvörum, kolum, hráefnum og
framleiðslutækjum. Hækkun á verði
þessara vara eykur framleiðslu-
kostnaðinn á öllum innlendum af-
urðum og kemur því af stað verð-
hækkunum áþeim. Innlendu neyzlu-
vörurnar eru síðan mikill þáttur í
dýrtiðarvísitöluuni. Er hún hækkar,
hækkar kaupið og þar með fram-
leiðslukostnaðurinn á ný, síðan
aftur verð innlendu varanna o.s.frv.
Það er því augljóst mál, að farm-
gjaldahækkunin er ekki aðeins ein
frumorsök dýrtíðarinnar, heldur
einnig einn af aðalþáttum hennar.
Það þarf heldur ekki annara vitna
við en að athuga reikning Eim-
skipafélags íslands s.l. ár. Útgerð-
arkostnaður hefir aukizt gífurlega,
öll sú hækkun er borin uppi með
hækkuðum farmgjöldum, samt
græðir félagið á 5. miljón kröna
á þessu eina ári. Ofan á þessar
gífurlegu upphæðir eru svo Iagðir
tollar og siðan álagning á þá
upphæð, sem þá er komin. Sézt
þá um hve geysistórar upphæðir
hér er að ræða«.