Neisti - 08.03.1946, Síða 3

NEISTI
3
ROOSEVELT
(Framhald aí 2. síðu)
setti met í kosningabardaganum,
í fundahöldum og ræðumennsku.
Hann heimsótti öll sambandsríkin
48 að tölu. Hann ferðaðist frá
Atlandshafi til Kyrrahafs, frá
Canada til Mexico. 1 þessum kosn-
ingum hélt hann 800 ræður og
virtist jafn óþreyttur að ferðalag-
inu loknu eins og í upphafi þess.
Einu ári seinna var hann líkam-
l'egur aumingi. 1 ágústmánuði 1921
fékk hann veiki að afloknu sundi.
Hann gat ekki hreyft fæturna.
Handleggirnir voru máttlausir, og
fingurnir dofnir. Læknamir sögðu
að þetta væri lömunarveiki. Sjúk-
dómurinn var lítt þekktur og eng-
inn kunni ráð til bata. Allir vegir
höfðu virst færir fyrir hinn imga
og hrausta Roosevelt. Allar leiðir
opnar til valda og álits, til aukinn-
ar lifshamingju, til hinna mestu
virðinga, og aukinna áhrifa. En
nú var hann lamaður maður, og
allar bjargir virtust bannaðar og
allar leiðir lokaðar.
En þá var það sem kraftaverkið
skeði. Ekki kraftaverk skjótrar
heilbrigði. Heldur kraftaverk
sterks vilja og óbifandi þraut-
seigju. Hinn sjúki maður neitaði
að gefast upp. Hugrekkið var ó-
bilandi og lífsgleðin óbrotin. Eng-
inn veit hversu mikiar þjáningar,
andlegar og líkamlegar, hann hefir
orðið að þola. Hitt vita menn að
með ósigrandi viljaþreki og stöð-
ugum æfingum tókst honum að
mestu að sigrast á sjúkdóminum.
Hægt en öruggt kom tilfinning í
fingur hans. Hann fékk vald yfir
handarhreyfingum, en fætumir
neituðu að bera hann. Til þess að
ná valdi yfir .vöðvum og limum,
byrjaði hann nú fyrir alvöru að
synda, en nú í heitu vatni. Hann
^yggði sér sveitasetur í Warnis
Springs i Georgíu. Þar var inni-
byggð sundlaug með heitu vatni
frá laugum, sem þar eru. 1 tvö
ár var hann daglega borinn í laug-
arnar til sundiðkana. Og 1924
hafði hann náð sér svo að hann
gat staulast við hækjur.
Liffæri hans öll voru í bezta
lagi ekki sízt hjartað, sem var
sterkt og öruggt. Herðar hans
voru breiðar og miklar og hand-
leggir stæltir. Og að seinustu gat
hann gengið við tvo stafi eða með
því að stiðja sig við arm sam-
ferðamanns sins.
En það sem var mikilverðast af
öllu var það, að hann vildi aldrei
tala um sjúkdóm sinn og ieyfði
heldur ekki öðmm að gera það.
Hann vildi ekki láta líta á sig sem
sjúkling, heldur heilbrigðan og
fullfæran mann. En þrátt fyrir það
var hann minnugur þess hvílík
hörmung lömunarveikin er, og allt
til æfiloka vann hann mjög að því
að efla rannsóknarstofu til lækn-
ing&r lömunarveiki, jafnframt því
sem hann styrkti þau börn, sem
fyrir þeirri ógæfu urðu að taka
þessa veiki, og hvatti þau til dáða
sem leiða mættu til þess að þau
á ný öðluðust heilsuna.
í stuttu máli sagt, hafði hann
tekið upp að nýju starfsþráðinn,
þar sem hann slitnaði 1921. Hanrf
endurnýjaði vináttusambönd, sem
hann hafði stofnað til víðsvegar
um Ameríku, fylgdist með stjóm-
málum, ræddi þau við vini sína.
Enda sýndi það sig brátt, að hann
mundi fljótlega kamast til vegs
og virðingar í þeim efnum.
Þegar Roosevelt sat í stól upp-
tekinn af hinum stærri og þýðing-
armeiri vandamálum, talandi, les-
andi, skrifandi, eða semjandi bréf,
þá mundi enginn hafa trúað því,
að hér sæti eitt af hart leiknustu
fórnarlömbum máttleysisveikinn-
ar. Það varð ekki séð á honum.
Augu hans voru vingjarnleg og
brosmild, hláturinn hjartanlegur
og smitandi glaðværð einkenndi
framkomu hans. Aðeins að einu
leyti var hann breyttur. Hann var
enn öruggari en áður. Hann hafðí
reynt hverju einbeittur vilji fær
til vegar komið.
1921 gat Franklín D. Roosevelt
hvorki hreyft legg né lið. 1924 var
hann á flokksþingi demokrata í
New York og hélt hann áhrifa-
mikla ræðu og lagði til að Alfred
E. Smith yrði forsetaefni demo-
krata. Smith varð ekki forseta-
efni í það skipti, en 1928 heppnað-
ist Roosevelt að koma því til leið-
ar að hann yrði forsetaefni flokks-
ins. Og sama ár varð Roosevelt
landstjóraefni demokrata í New
York. Við forsetavalið sigraði
Hoover eins og kunnugt er með
miklum meirihluta atkvæða. En
það einkennilega skeði, að þó þeir
báðir Smith og Roosevelt væru
demokratar, og nánir pólitískir
vinir og samstarfsmenn, beið
Smith ósigur í kjördæmi sínu í
New York, en Roosevelt sigraði
og vár. kosinn landstjóri í New
York-ríki
Frá þeim tíma fór hamingjusól
Roosevelts sífellt hækkandi. Hann
var endurkjörinn landstjóri 1930.
Forseti Bandaríkjanna var hann
kjörinn 1932, endurkjörinn 1936,
I þriðja sinu 1940 og í fjórða sinn
1944. Með endurkjöri sínu 1940
og 1944, voru þverbrotnar allar
hefðbundnar venjur um forseta-
kjör. Aldrei hefur nokkur forseti
verið kjörinn nema tvisvar í röð,
og verður ef til vill aldrei aftur.
Einn allra hinna mikilhæfu forseta
Bandaríkjanna, var Roosevelt kos-
in samfleitt í 16 ár til þess að
gegna þessu mikilhæfa embætti,
og í síðasta skipti á örlagaþrung-
ustu dögum þjóðarinnar, a. m. k.
síðan á dögum frelsisstríðsins.
Aftur hljómar spumingin. Hvers
vegna? Og aftur hlýtur svarið að
verða: Ekki vegna þess, að hann
var mikilhæfur stjórnmálamaður,
gáfaður, víðsýnn og viljasterkur,
heldur vegna þess að hann elskaði
meðbræður sína, og að þeir vissu
það ósjálfrátt, höfðu það á tiifinn-
ingunni.
En vitanlega var Rooseveltenginn
dýrlingur. Hann hafði sína galla,
og hann steig víxlspor eins og
aðrir dauðlegir menn. Einnig hann
hafði sínar takmarkanir. En einu
gleymdi hann aldrei, trú sinni á
alþýðumanninn — hinn óþekkta
mann — eins og hann orðaði það.
í sínu eigin landi vildi hann bæta
kjör hins vinnandi manns og hlífa
honum við hinni hlífðarlausu not-
kun kapítalismans. Og í heiminum
vildi hann festa lýðræðið í sessi.
Hann barðist fyrir frelsi þjóðanna,
og rétti mannanna til þess að ráða
yfir örlögum sínum, og njóta fulls
frelsis í ræðu, riti, skoðunum og
trúarbrögðum. Hann vildi éinnig
varðveita frelsi mannanna frá
skorti og gefa þeim öryggi fyrir
mannsæmandi lífsafkomu. Roose-
velt var blíður og dagfarsgóður,
en einnig hann gat orðið reiður,
ofsareiður, þegar hann mætti lítil-
mennsku, svikum og mannvonsku.
Roosevelt var endurkjörinn for-
seti oftlega. En enginn má ætla að
það hafi fengist baráttulaust. 1
ættlandi sínu varð hann að berjast
við ýmsa örðugleika, sem jafnvel
var erfiðara að sigrast á, heldur
en bryndrekum Þjóðverja, eða
sjálfsmorðsflugvélum Japana. Eng
ipn forseti hefur sætt harðari and-
stöðu en einmitt hann og sérstak-
lega úr hópi auðmanna. Þeir gátu
aldrei gleymt því að Roosevelt var
sjálfur fæddur af auðugu foreldri
og tignum ættum. Þeir litu ávallt
á hann sem nokkurskonar frávill-
ing, sem tekið hafði upp merkið
fyrir andstæðinga þeirra, hinn
mikla fjölda hins vinnandi fólks.
Þetta gátu þeir aldrei fyrirgefið.
En hann aftur á móti neitaði þeim
örugglega um nokkur þau sérrétt-
indi, sem þeir töldu sig eiga í krafti
dollaravaldsins. Ef að þeir vísuðu
til fyrri kynna, sem þeir hugðust
nota sér til framdráttar, fengu þeir
oft svör, sem undan sveið. Einu
sinni voru nokkrir af forvígis-
mönnum stáliðnaðarins á samtals-
fxmdi í Hvíta húsinu, og á ráð-
stefnu með forsetanum. Einn
þeirra sagði í lok fundarins að einn
af forstjórum stærsta stálhrings-
ins — Betlehem Steel — hefði
beðið að heilsa Roosevelt, og beðið
að bera honum hinar beztu kveðjur
Heilsaðu Jóa aftur, sagði Roose-
velt blíðlega, og segðu honum að
hann muni aldrei aftur fá leyfi til
þess að græða eina milljón dollara
á ári.“
Það voru ekki miljónamæring-
arnir í Bandaríkjunum, sem syrgðu
hinn alltof skjóta dauða forsetans.
Þeir gátu ekki fyrirgefið honum,
að hann lagði til á stríðsárunum,
að hámark skyldi sett á tekjur og
laun manna, þannig að enginn
skyldi hafa meira en 25 þúsund
dollara tekjur. Vegna umbótavilja
hans og tillagna um bætt kjör al-
mennings, ofsóttu þeir hann pg
hötuðu. Oftsinnis reyndu þeir að
koma í veg fyrir umbætur hans.
Stundum tókst þeim að tef ja fyrir
þeim, en aldrei að hindra að fúilu
margskonar endurbætur, sem hann
barðist fyrir á stjórnarárum sínum
En hinn mikli sláttumaður
sýndi enga miskun eða fór í maun-
greinarálit. Um það leyti sem sigur
inn var öruggur yfir ofurveldi naz-
isma og fasisma, kom dauðinn
miskunnarlaus og heimtaði fórn
sína. Roosevelt var þreyttur og
slitinn maður. Hin seinustu ár
hafði hann unnt sér lítillar hvíldar
og ekki sézt fyrir við hin erfiðu
störf. Hann hafði eins og Vilson
forseti, slitið sér upp löngu fyrir
aldur fram. En æfilok hans urðu
róleg og fögur.
Þreyttur og örmagna af þrot-
lausu striti, hafði hann farið tii
heimilis síns í Warm Springs, til
hvíldar. Það var 12. apríl, og hann
var þegar nokkru hressari. Það
var mikið að gera. Hann hafði far-
ið fremur seint á fætur, og var
önnum kafinn að ljúka við póstinn
með aðstoð skrifara síns.
Listakona var í stofunni og mál-
aði mynd af honum við skrifborðið.
Frænkur hans tvær roru inni í
stofunni við vinnu sína. Forsetinn
skrifaði undir hin ýmsu embættis-
skjöl og var skrafhreykinn að
vanda og í góðu skapi. Morgun-
verðinum var frestað þar tii for-
setinn hefði lokið við vinnuna.
Seinna um daginn skyidi hann
mæta við tvennar hátíðir. Borgar-
stjórinn hafði boðið honum ásamt
mörgum öðrum til veizlu i skemmtí
garði borgarinnar, og um kvöldið
skyldi hann mæta á sýningu, sem
vinirnir hans litlu börnin á sjúkra-
hælinu fyrir lömunarveik börn,
ætluðu að halda til heiðura honum.
En það varð engin veizla og
enginn hátíðasýning. Roosevdt
kom ekki. Einkaritari hans var
farinn. Listakonan var gengin.
Hann hélt enn áfram við vinnu
sína. Allt í einu tók frænka hans
eftir, að hann hafði hnigið útaf
í stólnum. Hún kom skjótt tíl
hjálpar honum, og heyrði hann
hvísla lágúm rómi. Mér er ákaf-
lega illt í höfðinu.
Þegar voru sóttir frægir iæknar
og sérfræðingar, en þeir fengu
ekkert að gert. Hann hafði lagt
alltof mikið að sér við hin erfiðu
störf, sem hann leysti af hendi i
þágu alls mannkynsins. Hann hafði
fengið heilablóðfall, sem aðeins
gat endað á enn veg; með dauða.
Dauðinn kom tveimur timum siðar,
og fljótlega bárust sorgarfregn-
irnar út um allan heim. Vinír hans,
sem beðið höfðu árangurslaust
eftir honum grétu. Litiu sjúku
börnin grétu. Enginn getur lýst
þeirri sorg, sem þessi fregn vaktí
hjá milljónum, eða 100 milljónum
(Framhald á 4. wiðu)