Akranes - 01.02.1944, Síða 2

14
AKRANES
fullyrða, að það er að því takmarki, sem
allir alvarlega hugsandi uppalendur
vilja keppa að og trúa statt og stöðugt,
að hjá honum einum sé lausnina að
finna í hinu knýjandi vandamáli: Upp-
eldi barna og unglinga.
II.
Það eru einkum þrír aðilar, sem eru
jafn ábyrgir í þessum efnum og eiga því
að standa sameinaðir að lausn þessara
mála. Það eru: Kirkja, heimili og skólar.
í rauninni getum vér sagt, að kirkjan,
sem samfélag kristinna manna, hafi inn-
an sinna vébanda tvo síðustu aðilana. Til
þeirra á hún að veita straumum sínum,
er vökvi og næri krafta þá, sem þar eru
virkir, laði þá og leiði til að vinna
markvíst að uppbyggilegri mótun kom-
andi kynslóðar í anda hans, sem einn
hefur lifað fullkomnastur og beztur,
Jesú Kristur.
í fljótu bragði gæti mörgum fundizt
þetta liggja opið fyrir, og að kirkjan
ætti að vera þess megnug að gera þetta.
En vér megum ekki ganga fram hjá
þeirri staðreynd, að efnishyggjan, sem
flæddi hér inn yfir landið fyrir síðustu
aldamót og taumlaus fríhyggja, sem í
kjölfar hennar fylgdi, af því að menn
gátu ekki alveg tafarlaust sleppt allri
von, hefur truflað samstarf þessara vold-
ugu þátta í uppeldi þjóðarinnar og jafn-
vel klofið þá að í mörgum greinum. Og
vér getum heldur ekki gengið fram hjá
því tímanna tákni að báðar þessar upp-
lausnarstefnur eiga, eða virðast eiga,
miklum vinsældum að fagna í dag. En
báðar eiga þær sammerkt í því að skapa
lítilsvirðingu — já, óvirðingu á boðskap
Krists, sem kirkjan hlýtur að byggjast
á. Efnishyggjan kemur beint fram, sem
erkióvinur kirkjunnar og afneitar ein-
dregið boðskap hennar um annað líf. En
fríhyggjan, sem í rauninni er engin
stefna, og birtist í jafn mörgum mynd-
um og fríhyggjumennirnir eru margir,
telur kirkjuna þröngsýna og langt á eft-
ir tímanum, af því að hann eða hún geta
ekki fellt sig við boðskap hennar,hversu
mikill sannleikur, sem hann þó er. Af
því er þessi viðsjárverði og hættulegi
talsháttur mörgum orðinn munntamur:
„Þetta, sem prestarnir eru að segja okk-
ur.“ Og er þá vitanlega meint, að eng-
inn skyni borinn maður geti trúað þeim
firrum.
Þessir óheppilegu straumar hafa ekki
farið fram hjá heimilunum. Allt fram til
síðustu ára var heimilisguðrækni al-
menn í sveitum landsins, en er nú alveg
að leggjast niður. Hugsum svo alla þá
helgi, þann frið og þá eindrægni, sem
slíkar guðsþjónustur veittu, er heimilis-
faðir eða húsfreyja opnuðu húslestrar-
bókina og heimilisfólkið sameinaðist í
bæn og sálmasöng. Og hugsum oss alla
þá uppbyggingu og þann þroska, sem
hinir ungu fengu á slxkum stundum.
Væri fjarri sanni að álykta, að kristin-
dómskunnátta barna hafi þá farið að
hraka, er sá siður fór að leggjast niður?
En af hverju lagðist þessi siður niður?
Ég þori hiklaust að fullyrða, að það hafi
farið að síazt eins og ósjálfrátt inn sá
hugsunarháttur, að það væri nú eigin-
lega ekki til neins að vera að þessu —
það væri gagnslaust og óþarfa ómak og
tímatöf. Á sumum heimilum dó þetta út
með hinum gömlu. Ýmsir hafa þó sakn-
að þessa og langar jafnvel til að taka
þennan sið upp aftur og virðast kannast
við gildi hans fyrir heimilislífið og börn-
in, en langflestir koma sér ekki að því að
byrja. Það er engu líkara en að farið sé
að hafa guðsorð um hönd sem hvert
annað feimnismál, en það á alls ekki að
vera, heldur raunhæf nauðsyn. Alveg
eins og matur og drykkur er nauðsyn-
legur til viðhalds og þroska líkamanum,
eins er Guðs heilaga orð nauðsynlegt til
viðhalds og þroska sál vorri og anda.
„Andvana lík til einskis neitt,
er að sjón, heym og máli sneytt,
svo er án bœnar sálin snauð, •—
sjónlaus, köld, dauf og rétt steindauð.“
Þannig kvað trúarskáldið vort góða, í
námunda við þann stað, sem vér nú
dveljum á. Hann kvað einnig þetta:
„Geföu að móöurmálið mitt,
minn, Jesú, þess ég beiði, —
frá allri villu klárt og kvitt —
krossins orð þitt út breiði. —
Um landið hér, til heiðurs þér, —
helzt mun það blessun valda. —
Meðan þín náð — lætur vort láð, —
lýði og byggðum halda.“
Hvort er nú svo komið, að íslenzk
heimili geti ekki tekið undir þetta inni-
lega og sanna bænarstef, svo að hið heil-
aga orð verði aftur lifandi á vörum
fólksins, og börnin mættu drekka áhrif
þess inn í sig með móðurmjólkinni, eins
og var og á að vera? Ég veit, að það eru
mörg heimili, sem geta tekið undir þessa
bæn, en þau eru líka mörg, sem ekki
kæra sig um það.
Ásamt heimilunum vinna skólarnir að
uppeldi æskulýðsins. Frá því að barnið
er sjö til tíu ára, fram undir tvítugt og
þaðan af lengra, hafa skólarnir það und-
ír handleiðslu sinni, mikinn hluta ársins
og reyna að gefa því veganesti fyrir líf-
ið.
Skólar landsins eru margir og í mörg-
um greinum og hefur almenningur mjög
greiðan aðgang að þeim, enda eru þeir
mikið sóttir. Kennarastéttin er mjög
virðuleg stétt og full áhuga fyrir velferð
skóla sinna og láta þeir sér yfirleitt annt
um framtíð nemenda sinna. Fyrir áhuga
þeirra í starfinu eru oft gerðar ýmsar
breytingar á fyrirkomulagi skólahalds
og kennslu, sem eiga að miða til bóta.
Og eins leggja þeir á sig að kanna nýj-
ar stefnur í skólamálum. Baka þeir sér
með því aukaerfiði og oft aðfinnslur,
sem eru stundum bæði hvatskeytlegar
og vægðarlausar. Vitanlega verður hver
og einn að sæta gagnrýni, og ber að
þakka hana, en hún þarf að vera skyn-
samleg og henni þarf að stilla í hóf, og
ekki sízt þegar um er að ræða starf, sem
unnið er af fórnfúsum og góðum hug.
En það, sem hlýtur að vekja athygli
allra hugsandi manna er það, hversu
kristindómsfræðslunni er lítill gaumur
gefinn og nærri eingöngu lögð áherzla
á að auka vitsmunalegan þroska barns-
ins með því að kenna því almenn þekk-
ingaratriði, en hins síður gætt, að kapp-
kosta að móta skapgerð og innræti þess
á kristilegum grundvelli, svo að allt líf
barnsins þaðan í frá miðist við hina há-
leitustu siðgæðishugsj ón.
Vitanlega eiga fræðslulögin sinn þátt
í að svona er. Og það er ekki hægt að
neita því, að kristindómsfræðsla í skól-
um landsins er höfð að hornreku, í stað
þess að allt nám á að byggjast á henni.
Mér er óhætt að fullyrða, að ekkert
jafnast á við kristindóminn til að göfga
og siðbæta breytni bafna og unglinga,
hvað þá stendur honum framar. Talar
reynslan sínu máli þar. Þegar á barna-
skólaárunum koma fyrir ýms vandamál
í lífi og breytni barnanna, svo að oft
horfir til vandræða á mörgum sviðum,
og framtíð barnanna er oft í voða. Svo
fjölgar þeim og vandamálunum, meðal
unglinganna. En það er eftirtektarverð-
ast í þessum efnum, að þau börn og þeir
unglingar, sem tekið hafa ákveðna af-
stöðu með Jesú Kristi eru aldrei í þeim
hópi, sem vandræðum og áhyggjum
valda, og vér hljótum að þekkja þess
mörg dæmi, að slíkir unglingar gera sér
far um að hafa áhrif á jafnaldra sína til
góðs, bæði með beinum afskiptum og
góðu fordæmi.
Það getur ekki verið neitt álitamál, að
þjóðfélag, er kristið er og heldur kirkju
og prestastétt, má ekki ganga svo fram
hjá þeirri grein uppfræðslunnar, sem
beztan gefur árangur til bóta. Það á að
vera krafa þegnanna, að þetta breytist
— ekki einasta í barnaskólunum, heldur
líka í unglinga- og æðri skólum lands-
ins. Að öðrum kosti er mikil hætta á
því að þjóðin afkristnist áður en varir,
enda verður að gera aðrar kröfur til
skóla í kristnu landi en þar, sem heiðin-
dómur ríkir.
Svo vel þekki ég marga í kennarastétt,
að þó margir séu þeir, sem eru andvígir
kirkju og kristindómi, eru þeir margir,
sem sjá nauðsyn þessa og eru bæði trú-
aðir menn og kirkjulega sinnaðir. En
fræðslulögin, eins og þau eru úr garði
gerð, stuðla ekki að því að skapa nauð-
synlega áherzlu á aukna uppfræðslu í
kristnum fræðum. Námsefnin eru svo
mörg, að ekki er svo auðvelt að leggja
meiri tíma í eitt fagið fram yfir það, er
reglugerðin hljóðar upp á. Framh.