Akranes - 01.07.1944, Síða 14

98
AKRANES
löngu unz hann hafði rutt sér braut með kostgæfni og dugn-
aði upp í formannsstöðu.
Sú var venja Reykvíkinga, sem fyrir skipum höfðu að
ráða, eða ætluðu að róa á farkosti Suðurnesjamanna, að
búast að heiman í fyrra hluta marzmánaðar. Héldu þeir síð-
an suður á Vatnsleysuströnd, í Voga, Njarðvíkur, Leiru
eða Garð. Flest voru skipin sexæringar, en þó mátti sjá þar
allmikið af stærri skipum, sem á voru allt að tólf menn.
Geir var oftast á Vatnsleysuströndinni, og hafði uppsátur á
svonefndum Bieringstanga. Þar var stórt hús, sem reist
hafði verið af kaupmönnum til saltgeymslu og íbúðar fyrir
vermenn. Nefndist það „anleggshús“. Þarna höfðu skips-
hafnirnar bækistöð sína, þótt ekki væru híbýlin hlý né vist-
leg.
Veiðitækin voru þrennskonar á þessum tímum, net, lóð-
ir og haldfæri. Stóð þó jafnan styr mikill um netin, vildu
sumir banna þau með öllu, vegna þess hve mjög þau voru
talin spilla annarri veiði. Samt fór svo, að netaveiðar færð-
ust mjög í vöxt er fram liðu stundir. Mestan hluta þess
tíma, sem Geir var við sjóróðra, voru þó haldfærin helzta
veiðitækið. Áður fyrr höfðu þau mátt heita einvöld, en
þokuðu smám saman fyrir stórvirkari veiðiaðferðum.
Til eru allgreinilegar lýsingar á veiðum og verbúðalífi á
Suðurnesjum og Vatnsleysuströnd, svo að ekki þykir ástæða
til að fara lengra út í þá sálma.1)
Venjulega var hætt róðrum syðra um sumarmálin, en
þó fór það nokkuð eftir afla. Kom fyrir, að menn héldu þar
til langt fram eftir vori, þegar fiskur var nægur, en lítið
að hafa á Reykjavíkurmiðum. Þó var hitt venjulegast, að
heim væri komið í fyrstu eða annarri viku sumars, enda
var fiskur þá oft genginn á grunnmið í nánd við Reykja-
vík. Hófust róðrar þaðan skömmu eftir heimkomuna, og
stóðu til Jónsmessu.
Svo segja þeir, sem helzt mega vita, að meðan Geir var
formaður, hafi hann jafnan þótt heppinn með aflabrögð.
Mátti einu gilda hvar hann réri og hvaða veiðarfæri notuð
voru. Reyndist hann farsæll í starfi þessu eins og öðrum.
Sagt er þó, að einu sinni hafi hann orðið fyrir áfalli og
verið mjög hætt kominn. Ber mönnum ekki með öllu sam-
an um atvik, en við ekkert er að styðjast nema minnið
eitt. Telja sumir, að bátnum hafi hvolft og mönnum verið
bjargað naumlega af kili, en aðra minnir, að yfir hafi skoll-
ið alda og tekið út einhverja skipverja, en fyllt bátinn,
þótt allt slarkaði af.
Hitt hlaut yfir Geir að ganga, sem allir urðu að þola, að
sum ár brást fiskafli gersamlega, svo að heita mátti þurr
sjór hvarvetna. Var þá oft þröngt í búi hjá þeim, sem al-
gerlega treystu á hafið, en höfðu engar landnytjar.
Vorvertíð hófst um Krossmessu og stóð til Jónsmessu.
Þá var bátum haldið úti frá Reykjavík, mest fjögra manna
förum. Haustvertíð hófst 29. september og stóð til Þorláks-
messu. Sinnti Geir jafnan hverri vertíð af mikilli kost-
gæfni, og tók nú að fénast dálítið á þessum árum.
7. Kvonfang
Á fyrri hluta 19. aldar bjó sá bóndi að Ægissíðu í Vestur-
hópi, sem Sveinn hét, Guðmundsson. Kvæntur var hann
Ingibjörgu Þorsteinsdóttur frá Kúfustöðum í Svartárdal,
systur Jóns Thorstensen landlæknis. Jakob hét sonur þeirra
hjóna. Hann sigldi ungur utan og lærði trésmíðar í Kaup-
mannahöfn. Settist hann síðan að í Reykjavík, og fékkst
einkum við húsgagnagerð.
Jakob þótti í röð fremstu iðnaðarmanna hérlendra um
sína daga, gáfumaður mikill og fjölfróður, en naut
sín aldrei fyrir hlédrægni sakir. Var hann allra manna
1) Einna gleggst er írá verbúðalífinu sagt í Landnámi Ingólfs II.
bindi, bls. 152—157. Sbr. ennfremur Sögu Reykjavíkur I, bls. 247,
Rauðskinnu IV. hefti og Sagnir af Suðurnesjum.
fálátastur og svo mannfælinn, að furðu gegndi. En slíkur
völundur þótti hann við smíðar, að þangað komst enginn
annar Reykvíkingur með tærnar, sem hann hafði hælana.
Mun Jakob hafa verið mjög listhneigður að eðlisfari, enda
þóttu margir gripir hans forkunnar vel gerðir.
Systur átti Jakob Sveinsson, þá, er Guðrún hét. Hún ólst
upp hjá foreldrum sínum, en kom síðan suður til Reykja-
víkur, eftir að bróðir hennar settist þar að. Þar kynntist
hún verzlunarmanni nokkrum, Kristjáni Þorsteinssyni, hjá
Siemsen, og gengu þau í hjónaband 30. júní 1854. Þá var
Kristján 26 ára að aldri, en Guðrún 24 ára, fædd 1820.
Kristján Þorsteinsson var sonur Þorsteins lögregluþjóns
Bjarnasonar og Ragnheiðar Ólafsdóttur frá Seli við Reykja-
vík, Jónssonar. Hann var maður röskur og dugandi, enda
mun hann hafa ætlað sér fremri hlut en flestum öðrum.
Hætti hann nú verzlunarstörfum fyrir aðra, en keypti hús
það, er Sjóbúð nefndist. Fluttu þau Guðrún þangað og hóf
Kristján verzlun í húsi sínu.
Sjóbúð var nyrzt í Grjótaþorpi, næst sjónum. Mun hún
hafa verið með elztu þurrabúðum við Reykjavík, enda gott
þaðan til útræðis, þar sem uppsátrið var aðeins steinsnar
í burtu. í Sjóbúð hafði búið fyrir aldamótin 1800, Magnús
Guðlaugsson næturvörður. Á fyrra helmingi 19. aldar átti
þar lengi heima Magnús Jónsson Norðfjörð beykir, faðir
Jóns verzlunarmanns Norðfjörð. Magnús beykir andaðist
1844.
Strax og Kristján Þorsteinsson var kominn af stað með
verzlun sína, þótti sýnt að hann var bráðlaginn kaupsýslu-
maður. Fannst honum brátt of þröngt um sig í Sjóbúð, en
þar var þá gamall torfbær og mjög að falli kominn. Hugð-
ist hann rjúfa bæinn og reisa þar betra hús og veglegra,
sem fremur hentaði til verzlunar. En í þeim svifum gafst
honum kostur á að kaupa verzlun í fullum gangi. Tvínón-
aði hann ekki lengi við það, en lét þegar verða af kaup-
unum.
Sú saga var til þeirra kaupa, að Jón nokkur Markússon
hafði byggt hús til verzlunar í Grófinni, árið 1842, og verzl-
að þar síðan. Haustið 1857 fórst Jón Markússon með póst-
skipinu Sölöven. Það var á leið til útlanda, en hreppti ofsa-
veður og týndist undir Svörtuloftum á Snæfellsnesi, með
áhöfn allri, farþegum og farmi. Var nú verzlun Jóns kaup-
manns til sölu og keypti Kristján Þorsteinsson hana vorið
1858. Verzlun þessi var þar sem síðar nefndist Liverpool.
Snemma vors 1859 lét Kristján rífa Sjóbúðarbæinn gamla
og ætlaði að reisa þar timburhús í staðinn. En þegar sú
bygging var skammt á veg kominn, andaðist Kristján
Snögglega. Skeði það hinn 21. maí 1859. Varð hann hverj-
um manni harmdauði, og þótti öllum eftirsjá mikil að hann
skyldi falla frá í blóma lífsins, aðeins 32 ára gamall.
Guðrún, ekkja Kristjáns, stóð nú uppi svipt forsjá manns
síns, er fallið hafði frá mitt í erilsömu starfi. Varð hún nú
að sjá ráð fyrir verzluninni í Grófinni og mátti auk þess
annast framkvæmd byggingarinnar í Sjóbúð. Grófarverzl-
unina seldi hún um sumarið eða haustið Hans Chr. Robb,
er rak þar kaupsýslu um skeið, og kallaði verzlun sína
Liverpool. Sjóbúðarhúsið lét Guðrún fullgera, og var því
verki lokið um haustið. Er það ekki ólíkleg tilgáta, að Geir
Zoega hafi litið eitthvað til með Guðrúnu þetta sumar.
Vitað er, að hann og Kristján Þorsteinsson höfðu verið
vinir frá barnæsku, eins og fyrr var getið. En hvernig sem
þessu var var háttað, þá er hitt víst, að kunnug urðu þau
Geir og Guðrún. Varð sá kunningsskapur svo náinn, að þau
voru saman gefin í hjónaband 8. september 1860. Stendur
svo í giftingardálki kirkjubókarinnar: Geir Zoega yngis-
maður í Reykjavík, 30 ára, og Guðrún Sveinsdóttir, ekkja
í Reykjavík, 30 ára. Svaramenn: Snikkari Jakob Sveinsson
í Reykjavík og tómthúsmaður Jóhannes Zoega í Nýjabæ.1)
1) Jakob Sveinsson, smiður, bróðir brúðarinnar og Jóhannes, bróðir
brúðgumans.