Akranes - 01.08.1947, Síða 4

KIRKJA OG KRISTNI
ii.
Líf eða hel.
Vér vitum það öll, að trúmálin eru ekki
höfð i hávegum á öllum stöðum, með þjóð
vorrL Þeir eru að vísu margir, sem tala
vel um þau efni og láta svo, sem sér sé
hlýtt til þeirra, en telja þau þó ekki mikil-
væg í þeirri merkingu, að þau séu aðkall-
andi nauðsynjamál, sem beri að veita
beinan og skjótan stuðning vegna almenn-
ingsheilla og framtíðar þjóðarinnar. Marg-
ir líta svo á, að trúmálin séu ekki hagnýt
í venjulegri merkingu. Þau séu viðfangs-
efni, sem ekki verði leyst með heilbrigðri
skynsemi, ef henni verði þá beitt við þau
á annað borð, og þar sé því ekki sams
konar árangurs að vænta og um önnur
viðfangsefni. Þau hafi ekki hagnýtt gildi
og verði ekki í hávegum höfð á vorri öld
vélamenningarinnar, öld hinna hagnýtu
verðmæta og hagkvæmu aðferða í bar-
áttu lífsins.
Á hinu leitinu er svo reynslan og stað-
reyndirnar um lífið i heiminum þessi árin.
Þegar þessir sömu menn fara að ræða og
láta álit sitt í ljósi um almenn velferðar-
mál og horfurnar á heill og hamingju
þjóðar og einstaklinga, þá kveður yfirleitt
við einn og sama tón. Þeir hafa þungar
áhyggjur út af því, hversu nú hefir horft
og horfir í heiminum, þeim blöskrar að-
gangurinn og þá hryllir við brjálæði og
bölvun styrjaldarinnar. Þeir undrast, og
spyrja sjálfa sig og aðra, hversu það megi
verða, að mestu menningarþjóðir aðhafast
slíka óhæfu.
En svarið liggur miklu nær en þeir
halda. Það er ekkert dularfullt fyrirbrigði,
hvers vegna högum heimsins er svo komið,
sem nú er. Þeir menn, sem eru undrandi
og spyrja á þá lund, sem ég nefndi, gjöra
sér ekki ljóst eðli og frumatriði málsins.
Vér verðum að gjöra oss ljóst, að það eru
ekki fyrst og fremst hersveitimar, sem
eru að verki. Það eru ekki fyrst og fremst
herskipin, flugvélarnar og skriðdrekarnir,
sprengjumar og byssurnar, sem eru að
verki, heldur menn. Það er þó ekki fjöldi
hermannanna, heldur þeir menn, er hafa
ráðin og leggja á ráðin. Það eru andleg
öfl, mannlegar lífsskoðanir, sem eru fjand-
samleg hamingjusömu mannlífi, sem
standa á bak við ógnirnar og valda bölvun-
inni og hörmungunum. Það em andleg öfl,
öfl og stefnur mannlegs anda, sem beint og
óbeint, vitandi og óafvitandi, viljandi og
óviljandi undirbúa jarðveginn, sá og upp-
skera þá ávexti, sem eru kvalir og mann-
dráp, sorg og örvænting, bágindi, hungur
og neyð, eydd lönd og brenndar borgir, í
stuttu máli eyðing og rústir mannfélags
og menningar. Svarið er þá í stuttu máli
þetta: Brjálæði stríðsins milli menningar-
þjóðanna stafar af því, að menningin er
sjálf rotin og sjúk. Og hún er rotin vegna
þess, að grundvöllur hennar er ótraustur,
hún hvílir ekki á hinum rétta og heil-
brigða grundvelli.
Mennirnir, og þá einkum þeir, sem á
einn og annan hátt ráða löndum, hafa
gjört veröldina að víti.
Og þá erum vér komin að orðinu víti.
Það er Ijótt orð, einkum ef fyrri helm-
ingurinn er líka tekinn með. Orðin atóm-
sprengja, eiturgas og sóttkveikjuhernaður
láta ekki eins illa í eyrum, en þau eru ægi-
leg orð. Oss Islendingum er það ekki fylli-
lega ljóst vegna þess, að vér höfum ekki
haft af þeim ógnum að segja. En þær
eru alvarlegasta umræðuefni þessara ára
og svo ægilegar, að náhrollur fer um
menninguna, ef svo má að orði komast, og
þjóðir heimsins, stórar og smáar, eru skelf-
ingu lostnar og skjálfa á beinunum af ótta
við glötun og tortímingu.
Helviti er ægilegt orð, en það er engu
síður mikilvægt umræðuefni en atóm-
sprengja og ekki síður þess vert, að því sé
gaumur gefinn.
Orðið hefir nú tvær merkingar, jarð-
neskt viti og það víti, sem trúarbrögðin
fjalla um, þ. e. kvalastað fordæmdra.
Með jarðnesku víti er átt við andlegar
og líkamlegar kvalir og þjáningar á hæzta
stigi. Er þá bæði átt við ástandið sjálft og
staðinn, þar sem slíkt verður. Víti í þess-
ari merkingu er staðreynd. Það er til sönn
og áreiðanleg vitneskja fyr og síðar um
svo miklar kvalir, þrautir og þjáningar,
að orðið getur talizt réttnefni. Þarf ekki
annað en benda á ógnir síðustu heims-
styrjaldar, sem þegar var drepið á. Hverj-
ar eru orsakir hins jarðneska vítis? Hverju
er það að kenna? Orsakimar geta verið
fleiri en ein, svo sem náttúruviðburðir,
sjúkdómar o. þ. h.
En þær hörmungar, sem mest hefir
kveðið að undanfarið, og nú þykja geig-
vænlegastar, em mönnunum sjálfum að
kenna. Það er illska mannanna og ódyggð-
ir, syndir þeirra, sem bölinu valda. Það er
ágirnd og valdafikn, tortryggni og öfund,
grimmd og hatur, sem beint og óbeint ollu
vítiskvölum heimsstyrjaldarinnar. Það
getur verið erfitt að benda á ákveðna
menn, sem liafi verið frumkvöðlar að öllu
þessu, en það er ekki erfitt að benda á þær
syndir, spillingu og lesti, sem hafa valdið
jarðneskum vítiskvölum þúsunda og enda
milljóna manna. Um þetta eru allir í raun
og veru sammála, þótt ekki noti allir sömu
orðin i lýsingum sínum. Og forráðamenn
þjóðanna sitja með sveitta skalla og reyna
að finna ráð til að bæla niður þann vítis-
loga, sem mun eyða menningu og mann-
kyni, verði hann ekki stöðvaður.
En þegar svo kemur að kenningu trúar-
bragða vorra um víti og eilifa glötun, þá
eru menn hvorki sammála né sannfærðir.
Eða það er ef til vill réttara að segja, að
mönnum komi nokkurn veginn saman um,
að kenningin um Satan og hin illu öfl, um
víti og eilífa glötun, sé nú orðin úrelt og
að engu hafandi. Á þetta bendir og sú
staðreynd, að glötunarkenningar gætir nú
orðið lítið í boðun Kristindómsins.
Hvernig stendur á þessu? Eru ekki til
tnnmæli Krists sjálfs um þetta atriði? Eða
hafa ummæli hans verið misskilin svo
mjög á fyrri tímum, að réttast sé að hreyfa
ekki því máli? Eða brýtur glötunarkenn-
ingin svo mjög bág við heilbrigða skyn-
semi og hugsun, að boðendur orðsins séu
þess vegna neyddir til að hlaupa yfir
hana? Eða er kenningin svo óholl og
hættuleg sálarlífi manna, að rétt sé af
þeirri ástæðu að draga fjöður yfir hana?
Kristur hefir kennt oss um jarðlífið,
dauðann og lífið eftir þetta og hverjum
þeim leikmanni, sem les orð hans, mun
virðast svo, að hann tali ákveðið um
tvenns konar ástand eftir þetta líf, tvenns
konar örlög mannsins. En sé svo, þá er
það meira en vafasamt, hvort rétt er og
leyfilegt að fella niður nokkuð af þvi, sem
hann kenndi. Þá er önnur spurningin, sem
ég nefndi. Það munu margir bera fyrir
sig, að það samrýmist ekki vilja og kær-
leika guðs, að sálir manna líði kvalir eða
glatist eftir dauðann. Það er margt í þessu
efni, sem hægt er að efast um og ennþá
fleira, sem vér vitum og ekki verður um
villst. Það er staðreynd, að þúsundir og
enda milljónir manna hafa á öllum öld-
um orðið að þola þjáningar, sem mann-
kynið hefði getað komizt hjá að skað-
lausu að því er virðist. Allir spádómar
um, að guð myndi ekki leyfa slíkt, hefðu
reynzt ósannir. Það er ennfremur vist, að
Þetta er erindi sem dr. Árni Árnason, héraðslæknir flutti
á héraðsfundi Borgarfjarðarprófastsdæmis nýlega.
88
AKRANES