Símablaðið - 01.07.1945, Síða 6

26
SlMABLAÐlÐ
1902 útreikninga er sýndu, að samdráttur
sólarinnar frá víSáttumestu stjarnþoku,
sem hugsast gæti, til þeirrar víSáttu, sem
sólni hefir nú, hefði getaö vegiS á móti út-
geislan hennar í mesta lagi 50 miljónir
ára, en þaS telzt nú lítiS brot, ef til vilí
aSeins 1/100.000 af æfilengd sólarinnar.
-----o----
Þegar vonláust var orSiS aS skýra orku-
lát sólarinnar meS falli efnisins, varS aS
taka viSfangsefniS öSrum tökum. Var ekki
hugsanlegt aS sólin gereyddi nokkrum
hluta efnismagns síns? Var ekki orka sú,
esm menn fóru aS renna grun i, aS bundin
væri í djúpi efnisins — þ. e. kjarnorkan
sjálf •—• hér aS starfi?
Kjarnorkusprengjur í iðrum sólar lyfta gos-
unum upp í allt að COÖ 000 km liæð eða viS-
líka og frá jörðunni til tunglsins. Hér er
jörðin sýnd í sama mælikvarSa og gosiS.
ÞaS varS smám saxrían vitaS á fyrstu
tveim tugum þessarar aldar, a5 útgeislan,
hverrar tegundar sem er, flytur meS sér
þunga. Geisli ljós's eSa annarar orku þrýst-
ir á flöt, sem hann fellúr á, alveg eins og
loft eSa lögur eSa fast efni. Þetta er ekki
staSlaus tilgáta heldur sannindi, því aS
þrýsting ljóss á sléttan flöt hefir veriS
mæld. Slík mæling er aS vísu afarvanda-
söm, vegna þess hve þrýstingin er lítil.
Mælingar þessar hafa leitt í ljós, aS út-
geislan frá 10 hestafla kastljósi myndi
nema svo sem g'rammi á öld. Nú jafn-
gildir útgeislan frá hverjum fersentimetra
á yfirborSi sólar svq sem 10 hestafla kast-
Ijósi, og má þá álykta, aS efnismagn þaS,
er streymir út frá slíkum fleti nemi lA
grammi á öld. Þetta virSist harSla lítiS,
þangaS til búiS er aS margfalda meS senti-
metrafjölda alls yfirborSsins. Kemur þá 1
ljós aS efnistap sólarinnar, vegna útgeisl-
unar, er um 4.000.000 tonn á sek. Þetta er
mikiS magn, en svo miklu er af aS taka,
aS lítt myndi á sjá urn árabiljónir.
-----o-----
En hvaSa sannanir eru þá fyrir því, aS
sólin noti þessa orku — kjamorkuna sjálfa
— heiminum til viShalds? Því er að visu
fljótsvaraS. Fyrir því eru engar beinar
sannanir, því að sólin verSur ekki athuguS
nema úr mikilli fjarlægS. En fyrir því eru
miklar óbeinar sannanir: Veigaminni orka
en kjarnorkan sjálf nægir ekki til þess aS
viShalda útgeislaninni. Og engin önnur
orka, sem þekkt er í heiminum, myndi geta
lyft gosunr sólarinnar meS þvílíkum hraSa
í þvílíka hæS, sem á sér staS.
Kjarnorkan aS starfi á sólhvelinu. — Þann
15. júlí 1905 náði sólargos 500 000 km hæð.
Eldsúlan reis með 860 km hraða á sek.